Κάθε χρόνο στις 14 Νοεμβρίου, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη, μια σημαντική ημερομηνία που ξεκίνησε από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη και εγκρίθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Η ημερομηνία αυτή δεν επιλέχθηκε τυχαία. Είναι η μέρα των γενεθλίων του Frederick Banting, του Καναδού νομπελίστα που ανακάλυψε τη συνθετική ινσουλίνη, μεταμορφώνοντας ουσιαστικά τη ζωή των διαβητικών σε όλο τον κόσμο.
Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη ξεπερνά μια απλή εκδήλωση μνήμης, εξυπηρετώντας μια κρίσιμη αποστολή: την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα αίτια, τα συμπτώματα, τη θεραπεία και τις επιπλοκές του διαβήτη. Είναι μια ημέρα αφιερωμένη στην εκπαίδευση του κοινού και στην προώθηση της κατανόησης αυτής της χρόνιας πάθησης που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, με στόχο την ενθάρρυνση προληπτικών μέτρων και αποτελεσματικής διαχείρισης.
Advertisment
Οι τύποι διαβήτη
Ο διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική νόσος, η οποία συνήθως διακρίνεται σε δύο κύριους τύπους:
Ο διαβήτης τύπου 1 είναι μια αυτοάνοση πάθηση, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται και καταστρέφει τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας, οδηγώντας σε ανεπάρκεια ινσουλίνης. Αυτή η καταστροφή αφήνει το σώμα ανίκανο να παράγει την ινσουλίνη που απαιτείται για τη μεταφορά της γλυκόζης στα κύτταρα για ενέργεια.
Αντίθετα, ο διαβήτης τύπου 2 είναι μια κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός είτε δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη είτε η παραγόμενη ινσουλίνη δεν χρησιμοποιείται αποτελεσματικά, γνωστή ως αντίσταση στην ινσουλίνη.
Advertisment
Σε αυτόν τον τύπο διαβήτη, τα κύτταρα του σώματος γίνονται ανθεκτικά στις επιδράσεις της ινσουλίνης, προκαλώντας συσσώρευση γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος. Και οι δύο τύποι οδηγούν σε αδυναμία σωστής αξιοποίησης της γλυκόζης, της κύριας πηγής ενέργειας του σώματος, οδηγώντας σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Επιπλοκές που σχετίζονται με τον διαβήτη
Εάν δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, ο διαβήτης μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά σοβαρών επιπλοκών που επηρεάζουν διάφορα όργανα. Οι μικροαγγειακές επιπλοκές περιλαμβάνουν την οφθαλμική νόσο (διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια), τη νεφρική νόσο (διαβητική νεφροπάθεια) και τη νευρική βλάβη (διαβητική νευροπάθεια). Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, εάν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια όρασης ή ακόμη και τύφλωση.
Εκτός από αυτές, οι μακροαγγειακές επιπλοκές περιλαμβάνουν καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια. Ο διαβήτης συχνά συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου λόγω της βλάβης που μπορούν να προκαλέσουν τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Η διαβητική νεφροπάθεια και η αμφιβληστροειδοπάθεια είναι οι κύριες αιτίες νεφρικής νόσου τελικού σταδίου και τύφλωσης στους ενήλικες, αντίστοιχα. Η διαβητική νευροπάθεια μπορεί να επηρεάσει τόσο το σωματικό όσο και το αυτόνομο νευρικό σύστημα, οδηγώντας σε συμπτώματα που κυμαίνονται από μούδιασμα και πόνο έως δυσλειτουργία οργάνων.
Στατιστικά στοιχεία για τον διαβήτη στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, περίπου 754.000 άνθρωποι ζουν με διαβήτη και επιπλέον 634.000 έχουν διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη, πρόδρομο του διαβήτη τύπου 2. Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος του διαβήτη στη χώρα, τονίζοντας την ανάγκη για αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα και στρατηγικές διαχείρισης.
Είναι γνωστό ότι ο διαβήτης τύπου 2 μειώνει το προσδόκιμο ζωής κατά 8-10 χρόνια, γεγονός που υπογραμμίζει τη σοβαρότητα της πάθησης αυτής. Είναι ανησυχητικό ότι ένα σημαντικό ποσοστό των περιπτώσεων διαβήτη παραμένει αδιάγνωστο, κατάσταση που επιδεινώνει το πρόβλημα, καθώς ο μη αναγνωρισμένος και μη θεραπευμένος διαβήτης μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες για την υγεία.
Διατροφικές οδηγίες για τη διαχείριση του διαβήτη
Η διατροφή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαχείριση του διαβήτη. Οι διαβητικοί ενθαρρύνονται να καταναλώνουν μικρά, συχνά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας για να διατηρούν σταθερά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
Τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία συχνά είναι πλούσια σε ζάχαρη και ανθυγιεινά λίπη, θα πρέπει να περιορίζονται, καθώς μπορούν να προκαλέσουν αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και να συμβάλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους.
Δείτε τον Οδηγό Διατροφής για την Ρύθμιση του Διαβήτη όπως είναι αναρτημένος στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας
Σημασία των τακτικών ελέγχων και του υγιεινού τρόπου ζωής
Οι τακτικές εξετάσεις είναι επιβεβλημένες για τα άτομα με διαβήτη. Αυτές οι εξετάσεις επιτρέπουν στους επαγγελματίες υγείας να παρακολουθούν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, να προσαρμόζουν τα σχέδια θεραπείας και να εντοπίζουν έγκαιρα τυχόν πιθανές επιπλοκές. Η τακτική παρακολούθηση του σακχάρου στο σπίτι είναι επίσης απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι το σχέδιο θεραπείας ελέγχει αποτελεσματικά τη νόσο.
Παράλληλα με τις τακτικές εξετάσεις, η διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι αναπόσπαστο στοιχείο για τη διαχείριση του διαβήτη και την πρόληψη του διαβήτη τύπου 2. Αυτό περιλαμβάνει την τακτική σωματική δραστηριότητα, την υγιεινή διατροφή και τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους. Η τακτική άσκηση, ειδικότερα, μπορεί να συμβάλει στη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και να μειώσει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου, μιας συχνής επιπλοκής του διαβήτη.
Παγκόσμιος αντίκτυπος του διαβήτη
Ο παγκόσμιος αντίκτυπος του διαβήτη είναι σημαντικός και αυξανόμενος. Επί του παρόντος, εκτιμάται ότι 246 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με διαβήτη και ο αριθμός αυτός αναμένεται να φτάσει τα 380 εκατομμύρια μέχρι το 2025. Ο διαβήτης έχει σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια υγεία και αναγνωρίζεται ως μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
Στην Ελλάδα, ο αντίκτυπος είναι εξίσου σημαντικός, καθώς 1 στους 10 ανθρώπους ζει με διαβήτη. Αυτό το ανησυχητικό στατιστικό στοιχείο υπογραμμίζει τη σημασία αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης και την ανάγκη για ολοκληρωμένη φροντίδα του διαβήτη.
Αναλαμβάνοντας δράση για την ευαισθητοποίηση και τη διαχείριση του διαβήτη
Η ευαισθητοποίηση, η πρόληψη και η διαχείριση του διαβήτη είναι υψίστης σημασίας. Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη χρησιμεύει ως υπενθύμιση του σημαντικού αντίκτυπου αυτής της νόσου και της σημασίας της λήψης προληπτικών μέτρων για τη διαχείριση της.
Με την αύξηση της ευαισθητοποίησης, την ενθάρρυνση προληπτικών μέτρων και την προώθηση της αποτελεσματικής διαχείρισης, μπορούμε να κάνουμε ουσιαστική διαφορά στην παγκόσμια κρίση του διαβήτη.
Πρόληψη του Σακχαρώδους Διαβήτη
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1
Η αύξηση των γνώσεων για την κατανόηση της παθοφυσιολογίας του ΣΔ τύπου 1 (ΣΔτ1) τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει μεγάλο ενδιαφέρον και προσδοκίες για προσπάθειες αναστολής της εξέλιξης της αυτοάνοσης καταστροφής των β-κυττάρων, η οποία οδηγεί τελικά στην ανάπτυξή του. Για να εφαρμοστούν όμως προγράμματα πρόληψης, θα πρέπει να είναι δυνατόν να αναγνωριστούν τα άτομα που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη της νόσου, πριν αυτή εμφανιστεί.
Σήμερα, μπορούμε με μεγάλη ακρίβεια να προβλέψουμε ποιο άτομο μπορεί να εμφανίσει ΣΔτ1 στο μέλλον, με ένα συνδυασμό γενετικών (ανίχνευση επιβαρυντικών HLA αντιγόνων), ανοσολογικών (ανίχνευση αντιπαγκρεατικών αντισωμάτων) και μεταβολικών δεικτών (παθολογικές δοκιμασίες λει- τουργικότητας των β-κυττάρων).
Για να εφαρμοστούν όμως τέτοιες τεχνικές πρόβλεψης του ΣΔτ1 σε μεγάλη κλίμακα, θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα επιτυχούς παρέμβασης στα άτομα που θα βρεθούν να κινδυνεύουν. Εγκρίθηκε πολύ πρόσφατα στις ΗΠΑ από το FDA μονοκλωνικό αντίσωμα αντι-CD3 (teplizumab) για άτομα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ΣΔτ1 σταδίου 1b, ηλικίας ≥8 ετών.
Το αντίσωμα αυτό βρέθηκε ότι καθυστερεί την εμφάνιση ΣΔτ1 κατά 3 χρόνια. Υπάρχουν ελάχιστες παρενέργειες (λευκοπενία και εξάνθημα δέρματος) οι οποίες είναι παροδικές. Το αντίσωμα χορηγείται ενδοφλεβίως καθημερινά για 14 ημέρες. Είναι η πρώτη φορά που εγκρίνεται φάρμακο από την ανακάλυψη της ινσουλίνης, για την καθυστέρηση του ΣΔτ1.
Προσυμπτωματικός έλεγχος για ΣΔτ1 με αυτοαντισώματα συνιστάται στη χώρα μας στα πλαίσια ερευνητικών μελετών σε συγγενείς 1ου βαθμού ατόμων με ΣΔτ1 ή στα άτομα αυτά τα οποία λόγω οικογενειακού ιστορικού ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔτ1, εφόσον μπορούν να διαχειρισθούν ένα πιθανό θετικό αποτέλεσμα.
Σε περίπτωση θετικών αποτελεσμάτων θα πρέπει να προσφέρεται στα άτομα αυτά ενημέρωση για τη συμπτωματολογία του ΣΔτ1 και τον κίνδυνο διαβητικής κετοξέωσης.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2
Ο Σακχαρώδους Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2) οφείλεται σε συνδυασμό και αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Εξ αυτών, οι περιβαλλοντικοί είναι τροποποιήσιμοι και σ’ αυτούς στοχεύουν τα μέτρα πρόληψης.
Για την πρόληψη υπάρχουν δύο προσεγγίσεις: η πληθυσμιακή (εφαρμογή πρόληψης σε ολόκληρο τον πληθυσμό) και η στοχευμένη, βάσει του βαθμού κινδύνου εμφάνισης ΣΔτ2. Η πρώτη προσέγγιση στοχεύει στην τροποποίηση του τρόπου ζωής ολόκληρου του πληθυσμού, ενώ η δεύτερη στοχεύει στα άτομα με αποδεδειγμένα υψηλό κίνδυνο εμφάνισης ΣΔτ2 (π.χ. άτομα με προδιαβήτη, παχυσαρκία, θετικό οικογενειακό ιστορικό).
Η εφαρμογή πρόληψης σε ολόκληρο τον πληθυσμό απαιτεί κεντρικό σχεδιασμό και κρατική παρέμβαση (δεν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ιατρικό τομέα) και η αποτελεσματικότητά της δεν είναι τεκμηριωμένη.
Με την εξαίρεση προγραμμάτων υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης και άσκησης στον γενικό πληθυσμό (που είναι γενικά ευεργετικά για όλους), η εφαρμογή προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου για ΣΔ στον γενικό πληθυσμό έχει το μειονέκτημα της μη παρακολούθησης των ευρημάτων από ιατρικό προσωπικό που θα μπορεί να τα αξιολογήσει σωστά, καθώς και την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων σε άτομα χαμηλού κινδύνου ή σε ήδη διαβητικούς (που δεν τα χρειάζονται), με αποτέλεσμα άσκοπη σπατάλη πόρων.
Αντίθετα, η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης στις κατηγορίες υψηλού κινδύνου είναι καλά τεκμηριωμένη, ιδιαίτερα για την κατηγορία των ατόμων με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (IGT)
Ο εντοπισμός των ατόμων υψηλού κινδύνου γίνεται με βάση τις ενδείξεις που αφορούν τη διενέργεια διαγνωστικών δοκιμασιών για τη διάγνωση του ΣΔ και των άλλων κατηγοριών διαταραχής του μεταβολισμού των υδατανθράκων (Διάγραμμα 2.1 και Πίνακας 1.3).
Τρόποι παρέμβασης στον Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2
Προγράμματα υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης
- Οι κύριοι στόχοι ενός τέτοιου προγράμματος συνοψίζονται ως εξής
- Μείωση του σωματικού βάρους κατά τουλάχιστον 5%, εφόσον είναι αυξημένο
- Σωματική δραστηριότητα, που περιλαμβάνει τουλάχιστον 30 λεπτά μέτρι-
ας έντασης άσκηση ημερησίως, τουλάχιστον πέντε φορές την εβδομάδα
- Μείωση του ολικού λίπους σε <30% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης
- Μείωση του κορεσμένου λίπους (συμπεριλαμβανομένων των trans-
λιπαρών οξέων) σε <10% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης
- Αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (τουλάχιστον 25-35 g ημερησίως)
Ιδιαίτερα σημαντική συνιστώσα των προγραμμάτων πρόληψης πρέπει να είναι η εκπαίδευση με στόχο την προσπάθεια για αλλαγή της συμπεριφοράς των ατόμων προκειμένου να αυξηθεί η πιθανότητα υιοθέτησης και εφαρμογής των παραπάνω συστάσεων. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των προγραμμάτων αλλαγής του τρόπου ζωής είναι η μακροχρόνια επίδρασή τους στην πρόληψη (ή καθυστέρηση) ανάπτυξης του ΣΔ, ακόμα και μετά τη διακοπή του εντατικού προγράμματος.
Δεδομένης μάλιστα της συσχέτισης αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης ΣΔ στους καπνιστές (αλλά και σε αυτούς που διακόπτουν το κάπνισμα, για τα επόμενα 5-7 έτη, που σχετίζεται με την αύξηση του σωματικού βάρους τους μετά τη διακοπή του καπνίσματος), συνιστάται μεγάλη προσοχή στον πληθυσμό αυτόν και ιδιαίτερη επικέντρωση σε υγιεινοδιαιτητικά μέτρα.
