Στην κομητεία Queshan, στις πεδιάδες της κεντρικής Κίνας, τα χωράφια που είναι συνήθως πράσινα με φυτά αραβοσίτου είναι καφέ και σκονισμένα. Έχει βρέξει ελάχιστα εδώ και δύο μήνες και τα πηγάδια του χωριού στερεύουν. “Εξαρτόμαστε από τον Αυτοκράτορα του Ουρανού για να ζήσουμε”, λέει ο Γιανγκ Νινγκ, ένας γκριζαρισμένος 67χρονος αγρότης, αναφερόμενος σε μια θεότητα που ελέγχει τον καιρό. “Δεν τολμώ να ελπίζω”. Η ξηρασία, η οποία έχει πλήξει οκτώ κινεζικές επαρχίες, είναι η χειρότερη που θυμούνται πολλοί ντόπιοι.
Με μόλις το 6% του παγκόσμιου γλυκού νερού, η Κίνα πρέπει να ξεδιψάσει το 20% των ανθρώπων του κόσμου. Η άνιση κατανομή του νερού της χώρας επιτείνει την πρόκληση. Οι Κινέζοι ηγέτες του παρελθόντος και του παρόντος έχουν βασιστεί σε μεγάλα έργα υποδομής για τη μεταφορά του νερού από υγρότερα σε ξηρότερα μέρη. Αλλά τώρα η κλιματική αλλαγή δοκιμάζει ολόκληρη τη χώρα.
Advertisment
Μόλις τον περασμένο μήνα η Κίνα υπέφερε από την ξηρασία στον βορρά και τις πλημμύρες στον νότο που προκάλεσαν τον θάνατο δεκάδων ανθρώπων. Η απόδοση οποιουδήποτε από αυτά τα γεγονότα στην κλιματική αλλαγή είναι περίπλοκη. Αλλά οι επιστήμονες αναμένουν ότι η Κίνα θα βιώνει όλο και περισσότερο περιόδους με ισχυρότερες βροχοπτώσεις, καθώς και μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας. Εκτός από τις πλημμύρες, η νότια Κίνα έχει πληγεί από ξηρασία σε καθένα από τα τρία τελευταία χρόνια. Σε ολόκληρη τη χώρα, οι καύσωνες έχουν γίνει 50 φορές πιο πιθανοί ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με το World Weather Attribution, ένα δίκτυο μελετητών κλιματικών μοντέλων.
Η βόρεια Κίνα είναι εδώ και πολύ καιρό ξερή (βλ. χάρτη). Οι περισσότερες επαρχίες της περιοχής, όπου ζει το 40% του πληθυσμού, βρίσκονται κάτω από το όριο της “λειψυδρίας” που έχει θέσει η ΟΗΕ. Εν τω μεταξύ, μια άλλη τάση που προκύπτει από την κλιματική αλλαγή πλήττει τη δυτική Κίνα. Οι παγετώνες ψηλά στα Ιμαλάια, οι οποίοι τροφοδοτούν τους μεγάλους ποταμούς της χώρας (καθώς και εκείνους της Νοτιοανατολικής και Νότιας Ασίας), υποχωρούν. Το ένα πέμπτο της παγοκάλυψής τους έχει λιώσει από τη δεκαετία του 1950. Προς το παρόν, αυτό κάνει τα μέρη της Κίνας πιο υγρά. Οι οάσεις στις δυτικές ερήμους ανθίζουν. Αλλά γύρω στα μέσα του αιώνα, η απορροή των λιωμένων υδάτων αναμένεται να αρχίσει να μειώνεται. Μια περιοχή που θα επηρεαστεί θα είναι η λεκάνη Tarim, όπου ζουν 12 εκατομμύρια άνθρωποι που λαμβάνουν περίπου το 40% του νερού τους από τους παγετώνες.
Οι διαταραχές που προκλήθηκαν μόνο από την ξηρασία κόστισαν στην κινεζική οικονομία 7 δισ. δολάρια ετησίως μεταξύ 1984 και 2015, σύμφωνα με εκτίμηση ερευνητών της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών. Υπολογίζουν ότι ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί σε 47 δισ. δολάρια ετησίως εάν η παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί σε 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα (ένα όριο που μπορεί να ξεπεραστεί μέχρι τη δεκαετία του 2030, εάν οι εκπομπές συνεχίσουν να αυξάνονται με τον σημερινό ρυθμό).
Advertisment
Ο γεωργικός τομέας, ο οποίος χρησιμοποιεί περισσότερο από το ήμισυ του νερού της Κίνας, έχει υποφέρει περισσότερο. Αλλά και άλλα τμήματα της οικονομίας δεν προστατεύονται. Το 2022 η νοτιοδυτική επαρχία Σιτσουάν έζησε μήνες με λίγες βροχές. Η ροή των ποταμών μειώθηκε, με αποτέλεσμα η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας να μειωθεί κατά το ήμισυ. Αυτό οδήγησε σε διακοπές ρεύματος, με χιλιάδες εργοστάσια να αναγκάζονται να περιορίσουν την παραγωγή.
Η κυβέρνηση ανησυχεί για την κοινωνική σταθερότητα. Από την αυτοκρατορική εποχή οι κυβερνήτες της Κίνας προσπαθούν να δαμάσουν τα μεγάλα ποτάμια της χώρας, θεωρώντας ότι η νομιμοποίησή τους συνδέεται με αυτές τις προσπάθειες. Ένας πρώην πρωθυπουργός, ο Wen Jiabao, είπε κάποτε ότι η έλλειψη νερού απειλεί “την ίδια την επιβίωση του κινεζικού έθνους” (με αυτό πιθανώς εννοούσε την επιβίωση του Κομμουνιστικού Κόμματος). Ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, μιλά συχνά για τους υδάτινους πόρους της χώρας και την ανάγκη προστασίας τους.
Οι αξιωματούχοι τείνουν να επικεντρώνονται στην πλευρά της προσφοράς του προβλήματος. Για να μειώσει τις ελλείψεις στο βορρά, για παράδειγμα, η Κίνα δαπάνησε εκατοντάδες δισεκατομμύρια γιουάν για την κατασκευή του έργου εκτροπής νερού Νότου-Βορρά. Αυτό το τεράστιο σύστημα καναλιών αντλεί νερό από τη νότια στη βόρεια Κίνα. Τα δύο κύρια κανάλια του, που τροφοδοτούνται από τον Γιανγκζί και τους παραποτάμους του, ολοκληρώθηκαν πριν από περίπου μια δεκαετία. Όμως η ποσότητα του νερού που μετακινείται εξακολουθεί να είναι σχετικά μικρή, οπότε το έργο επεκτείνεται.
Πέρυσι η Κίνα επένδυσε πάνω από 1 τρισ. γιουάν (137 δισ. δολάρια) σε υποδομές ύδρευσης. Μεγάλο μέρος αυτού του ποσού κατευθύνθηκε στην κατασκευή ενός πυκνότερου δικτύου σωλήνων και δεξαμενών αποθήκευσης για τη μείωση της σπατάλης από διαρροές. Πολλές παράκτιες πόλεις κατασκευάζουν μονάδες αφαλάτωσης ως “ασφαλιστήριο συμβόλαιο” κατά της λειψυδρίας, λέει ο Σκοτ Μουρ του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. Αυτές μπορούν να αφαιρέσουν το αλάτι από το θαλασσινό νερό για να το καταστήσουν πόσιμο (αν και με μεγάλο κόστος από άποψη ενέργειας). Μέχρι το επόμενο έτος η Κίνα σχεδιάζει να είναι σε θέση να αφαλατώνει περίπου 3 εκατ. κυβικά μέτρα νερού ημερησίως. (Καταναλώνει περίπου 1,7 δισ. κυβικά μέτρα την ημέρα).
Η κυβέρνηση ασχολείται επίσης με πιο κερδοσκοπικές προσπάθειες. Οι αξιωματούχοι είναι πρόθυμοι χρήστες της τεχνολογίας σποράς σύννεφων, όπου χημικές ουσίες εκτοξεύονται στα σύννεφα για να ενθαρρύνουν τους υδρατμούς να συμπυκνωθούν και να πέσουν ως βροχή (υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι αυτές οι προσπάθειες κάνουν μεγάλη διαφορά). Κινέζοι επιστήμονες έχουν καλύψει εν μέρει έναν παγετώνα στο οροπέδιο του Θιβέτ με μια κουβέρτα αντανακλαστικού υλικού σε μια προσπάθεια να επιβραδύνουν το λιώσιμό του.
Η Κίνα κάνει ελάχιστα, ωστόσο, για να μειώσει τη ζήτηση νερού, κάτι που οι περισσότεροι αναλυτές λένε ότι είναι απαραίτητο. Στην πράξη μια τέτοια προσέγγιση θα συνεπαγόταν αύξηση της τιμής του νερού, ώστε να αντικατοπτρίζει καλύτερα την έλλειψη προσφοράς και να δίνει κίνητρα για λιγότερη κατανάλωση. Αντ’ αυτού, η κυβέρνηση διατηρεί τις τιμές σε τεχνητά χαμηλά επίπεδα. Οι άνθρωποι που ζουν στη βόρεια Κίνα πληρώνουν συνήθως πολύ λιγότερο για το νερό από ό,τι εκείνοι που ζουν στην Αμερική, όπου υπάρχει μεγαλύτερη αφθονία. Οι Κινέζοι αγρότες μερικές φορές δεν πληρώνουν καθόλου.
Αυτό έχει οδηγήσει σε παράλογα αποτελέσματα. Μια έκθεση που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο από την China Water Risk, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση, διαπίστωσε ότι το 41% των κέντρων δεδομένων της Κίνας, τα οποία χρησιμοποιούν πολύ νερό για ψύξη, βρίσκονται σε περιοχές επιρρεπείς σε ξηρασία. Το ίδιο ισχύει και για πολλά από τα υδροβόρα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα της Κίνας. Στην άνυδρη βόρεια επαρχία Χεμπέι, την οποία κάποτε διέσχιζαν καραβάνια καμήλας, σήμερα βρίσκει κανείς πίστες σκι καλυμμένες με τεχνητό χιόνι.
Από το 2014 αρκετές επαρχίες συμμετέχουν σε ένα σχέδιο που προβλέπει τη δημιουργία αγορών για την εμπορία δικαιωμάτων νερού, όπως αυτές για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Αλλά οι αγορές παραμένουν ένα συνονθύλευμα, χωρίς συντονισμό. Και η αδύναμη επιβολή εμποδίζει την αποτελεσματικότητά τους. Είναι δύσκολο να παρακολουθείται η χρήση νερού από μια εταιρεία, ιδίως αν αντλεί νερό από το έδαφος.
Ακόμη και αν οι αγορές λειτουργούσαν σωστά, η κυβέρνηση είναι απίθανο να αφήσει την τιμή του νερού να αυξηθεί πολύ, λέει ο Charles Parton του Council on Geostrategy, μιας δεξαμενής σκέψης στο Λονδίνο. Ο Πάρτον ανησυχεί για τον πληθωρισμό. (Οι υψηλές τιμές συνέβαλαν σε εκτεταμένες αναταραχές το 1989, αν και αυτή τη στιγμή η Κίνα φλερτάρει με τον αποπληθωρισμό). Το ακριβότερο νερό θα καθιστούσε επίσης τη γεωργία ασύμφορη σε μεγάλο μέρος της χώρας. Η Κίνα θα μπορούσε αντ’ αυτού να εισάγει περισσότερα τρόφιμα, αναθέτοντας τη ζήτηση νερού σε υγρότερες χώρες. Αλλά αυτό είναι απίθανο, δεδομένης της εμμονής του κόμματος με την επισιτιστική ασφάλεια.
Προς το παρόν, η κυβέρνηση φαίνεται να ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για την κατασκευή καναλιών και την επιδιόρθωση σωλήνων παρά για την αύξηση της τιμής του νερού. Καθώς το κλίμα θερμαίνεται, αυτό μπορεί να φανεί κοντόφθαλμο. Ο κ. Parton πιστεύει ότι μια κρίση νερού, η οποία θα μπορούσε να συνεπάγεται εκτεταμένες ελλείψεις ενέργειας και εκτίναξη των τιμών των τροφίμων, είναι αναπόφευκτη. Αν η κυβέρνηση καθυστερήσει να λάβει μέτρα για τη μείωση της ζήτησης, λέει, “απλώς θα είναι μεγαλύτερη”.
Με πληροφορίες από www.economist.com
