[quote_center]«Υπάρχω, σημαίνει υπάρχω για κάτι άλλο ή υπάρχω σε αναφορά με κάτι άλλο;»[/quote_center]
Πλάτωνας
Advertisment
Καθημερινά όλοι γινόμαστε μάρτυρες των μεγάλων αλλαγών που συντελούνται στον πλανήτη και στην ζωή μας. Με την έλευση δε του καινούργιου αιώνα η μεταμόρφωση του πολιτισμού μας έχει μπει σε μια καινούργια φάση. Πράγματα που μας ήταν οικεία πριν λίγα χρόνια τείνουν να εξαφανιστούν, και άλλα που θεωρούσαμε «προχωρημένα» σήμερα έχουν ξεπεραστεί από τις εξελίξεις. Μέσα από τις μεγάλες αλλαγές, λοιπόν, που συμβαίνουν, η αντίληψή μας για τον κόσμο και τον εαυτό μεταβάλλεται διαρκώς. Όλα γύρω μας δείχνουν πια, πως η πραγματικότητα που βιώνουμε είναι μια προβολή του νου μας. Και αν κατανοήσουμε σε βάθος ότι εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε την πραγματικότητά μας, αυτό είναι και το πρώτο κλειδί για να την αλλάξουμε.
Γιατί όμως να νοιαζόμαστε για την αλλαγή; Πραγματικά είναι μεγάλος μπελάς. Να, όμως που έρχεται μια στιγμή που όλοι και όλα αρχίζουν ξαφνικά στη ζωή μας να φωνάζουν. Ακόμη και τα κύτταρά μας σκαρφαλώνουν με τα τέσσερα γι’ αυτό το καλό, παλιό συναίσθημα που μας ωθεί να ασκήσουμε την ελεύθερή μας βούληση, η οποία μας λέει να κάνουμε κάτι άλλο από αυτό…το συνηθισμένα καθημερινό.
Μήπως θα είναι καλύτερα να πάμε να αράξουμε σε ένα βολικό καναπέ; Ή μήπως πάλι όχι; Οι άνθρωποι καλούμαστε να κάνουμε αυτή την επιλογή μόνοι μας, μιας και στον δρόμο της ζωής μας ερχόμαστε πάντα αντιμέτωποι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, με τα αποτελέσματα των επιλογών και των αποφάσεών μας.
Advertisment
Αρκετοί από εμάς βολεύονται με τη ζωή τους όπως είναι, με το να έχουμε μια δουλειά από τις οκτώ μέχρι τις τέσσερις και μετά να βλέπουμε τηλεόραση, ή να διασκεδάζουμε. Δεν λέμε ότι είμαστε ευχαριστημένοι, αλλά έχουμε υπνωτιστεί να πιστεύουμε ότι αυτό είναι κανονικό και άρα φυσικό. Οι κυβερνήσεις πάλι, έχοντας αποθρασυνθεί από την εξουσία που τους παρέχει η συγκατάθεση του κόσμου, θεσμοθετούν με το περίφημο «πολιτικώς ορθό» όλο και περισσότερα μέτρα που συνεπάγονται τον περιορισμό όλο και περισσότερων ελευθεριών.
Καθημερινά υιοθετούνται νόμοι και διατάξεις που λαμβάνουν λίγο ή καθόλου υπόψη την απώλεια της ελευθερίας των επιμέρους πολιτών. Κυβερνήσεις και λαοί προσηλώνουν εξίσου το βλέμμα στους διακηρυγμένους στόχους τους και ελάχιστη σημασία δίνουν στις ελευθερίες που καταπατούνται στη διάρκεια της πορείας τους προς τον εκάστοτε στόχο.
Ο ωφελιμιστικός τρόπος σκέψης των κυβερνώντων, απανταχού του πλανήτη μας, όσον αφορά στην επιλογή των μέσων για την επίτευξη κάθε στόχου θεωρούν ότι πρόκειται για θέμα μόνο υπολογιστικό, αποκλείοντας έτσι κάθε έννοια διαφορετικής βούλησης ή ρύθμισης και αλληλεγγύης. Δρουν σαν κάπως από την θεωρία του Τόμας Χομπς (1588-1679), ο οποίος στο έργο του Λεβιάθαν περιγράφει τη «φυσική κατάσταση της ανθρωπότητας» ως μια συνθήκη «πολέμου όλων εναντίον όλων»
…καθώς το εγωιστικό, ιδιοτελές και ωφελιμιστικό άτομο επιδίδεται σε αγώνα ζωής ή θανάτου για την προστασία των συμφερόντων του. Για να επιτύχει αυτό το στόχο αδιαφορεί για τα άλλα άτομα εφόσον δεν του είναι χρήσιμα και σε αντίθετη περίπτωση προσπαθεί είτε δια της βίας και του εξαναγκασμού είτε δια της απάτης και του προσωρινού προσεταιρισμού του –«διαίρει και βασίλευε»– να προωθήσει και να προστατέψει τα συμφέροντά του.
Επειδή, λοιπόν, ο «λύκος είναι λύκος για τον άνθρωπο», χρειάζεται να υπάρχει ένα απολυταρχικό «κράτος-Λεβιάθαν» (το μυθικό κήτος) για να αποτραπεί η αλληλοεξόντωση των ανθρώπων. Έτσι, ο Χομπς δεν αφήνει περιθώρια στους ανθρώπους να δράσουν με βάση τις έννοιες του «κοινωνικού συμβολαίου», της «κοινωνικής συνεργασίας» και της «κοινωνικής αλληλεγγύης». Όσο, λοιπόν, ισχύει το δόγμα «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», το μόνο που μπορεί να κάνει ένα βουλητικά λογικό άτομο είναι προσπαθήσει να δραπετεύσει από τη φυλακή του «κράτους-Λεβιάθαν».
Η Κάμπια που Γίνεται Πεταλούδα: Υπάρχουν, λοιπόν, κάποιοι που έχουν μια έντονη επιθυμία μέσα τους για δραπέτευση από αυτή την φυλακή. Προβάλλουν τη βούλησή τους για την Γνώση του «αλλιώς» και του «διαφορετικά». Αυτοί προσπαθούν να παρασύρουν και τους βολεμένους είτε με συνθήματα είτε με τρόπο ζωής και έκφρασης της γνώσης, καλώντας τους να ξεπεράσουνε τον λήθαργο ή την κόπωση και την προσωπική αμφιβολία. Και έρχεται κάποια μέρα η στιγμή που προσπαθούν όλοι μαζί να κάνουν τα πρώτα βήματα, κόντρα σε όσα ήδη γνωρίζουν και είναι συνδεδεμένα με τον τρόπο που ήταν μέχρι τούδε η ζωή τους.
Αυτό το γεγονός από μόνο του φέρνει τον άνθρωπο μπροστά στο άλμα: την δράση που κάνει την διαφορά στο αύριο, για όλο τον κόσμο. Γιατί, είναι γνωστό πλέον από την κβαντική φυσική, ότι κάθε φορά που προβάλλει μια ιδέα στον κόσμο της πραγματικότητας, εμφανίζεται σχεδόν ταυτόχρονα σε πολλά μέρη του κόσμου. Σαν να «βρισκόταν στον αέρα»!
Και αυτό συμβαίνει διότι, κατά τη θεωρία των Μορφογενετικών Πεδίων, εάν μια γνώση, δεξιότητα, ή συμπεριφορά υιοθετηθεί από το 1/10 της τετραγωνικής ρίζας ενός πληθυσμού, που είναι ο μαθηματικός τύπος υπολογισμού της «κρίσιμης μάζας», τότε ολόκληρος ο πληθυσμός υιοθετεί αυτόματα την συγκεκριμένη ιδιότητα!!!…..
Από την Ιστορία βλέπουμε πως, οι παραδοσιακές κοινωνίες εξελίσσονται, αλλά τόσο αργά, που η εξέλιξή τους μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο με την προοπτική πολλών αιώνων, ή ακόμα και χιλιετιών. Αυτός είναι ο τρόπος της Φύσης.
Και η αρχή της φυσικής ανάπτυξης μπορεί να περιγραφεί με το παράδειγμα της ανάπτυξης ενός δένδρου από τον καρπό του. Το εν δυνάμει δένδρο είναι πλήρως παρόν μέσα στον καρπό του και, μέσω μιας διαδικασίας γραμμικής ανάπτυξης, αυτό το δυναμικό πραγματοποιείται μέσα σε μια χρονική περίοδο, καθώς ο σπόρος εξελίσσεται σε φυτώριο, που ωριμάζει σε δένδρο. Αυτό προσπαθεί να κάνει και η κοινωνία των ανθρώπων, άλλοτε σε γόνιμο έδαφος και άλλοτε σε ακατάλληλο. Ακόμη και στα ακατάλληλα εδάφη όμως υπάρχουν τα πουλιά, ακόμη-ακόμη κι ο αέρας, που μεταφέρουν κάποιους σπόρους αλλού.
Ένας άλλος τρόπος εξέλιξης είναι αυτός της κάμπιας. Σ’ ένα ορισμένο σημείο της μεταμορφωτικής διαδικασίας, η κάμπια υφαίνει ένα κουκούλι, μέσα στο οποίο κυριολεκτικά διαλύεται σε μια σκοτεινή μάζα στοιχειώδους οργανικής ύλης, που δεν έχει ούτε τις ιδιότητες της κάμπιας ούτε εκείνες της πεταλούδας. Τότε λαμβάνει χώρα μια μυστηριώδης επαναδιοργάνωση της σκοτεινής μάζας. Το αποτέλεσμα είναι ότι τελικά εμφανίζεται μια πεταλούδα.
Το επικοινωνιακό πνεύμα, ως άλλο πουλί ή αέρας, μα και ως κάμπια η οποία γίνεται πεταλούδα που δρα σαν καταλύτης της μεταμορφωσιακής ανάπτυξης της ανθρώπινης κοινωνίας, δεν λείπει και δεν θα λείψει ποτέ! Κατά καιρούς, μια προμηθεϊκή μορφή ή κατάσταση κλέβει συνειδητά κάποιο είδος «θεϊκής φωτιάς» από το Συλλογικό Ασυνείδητο, φέρνοντας την αλματώδη μεταμόρφωση της ανθρώπινης ζωής και κοινωνίας.
Και ο πολιτισμός μας έχει δει πολλά τέτοια άλματα μεταμόρφωσης π.χ., όπως η έλευση του Χριστιανισμού, η Αναγέννηση, η Βιομηχανική Επανάσταση, και στις μέρες μας η επιταχυνόμενη τεχνολογική ανάπτυξη, με το τεράστιο δυναμικό της να μας επηρεάζει άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά μα και να διδάσκει την ανθρώπινη διάνοια. Τη στιγμή αυτή, φαίνεται πως αντικρίζουμε την είσοδο της ανθρωπότητας σε μια νέα μεταμορφωσιακή φάση μέσα σ’ αυτή την διαδικασία προμηθεϊκών ιδεών.
Ελευθερία και Ανεξαρτησία: Μια πλευρά αυτής της διαδικασίας της μεταμόρφωσης στην κοινωνία των ανθρώπων είναι πρωτεύουσας σημασίας. Αυτή είναι το γεγονός, ότι το έργο της κοινωνικής μεταμόρφωσης δεν πρέπει να κατευθυνθεί ή να οργανωθεί εκ των έξω.
Από το σημείο της εμφάνισης και κατόπιν της αποδοχής της καινούργιας «φλόγας-ιδέας» που «κλάπηκε» από το Συλλογικό Ασυνείδητο, πρέπει να αφεθεί να συμβεί, και όχι να αναγκαστεί να συμβεί. Αν εφαρμόσουμε αυτή την αρχή στην ανθρώπινη κοινωνία, πρέπει να παραδεχτούμε ότι, αν αφεθεί ελεύθερη, η κοινωνία, μέσα από συγκρούσεις και σποραδικές υποτροπές, υφέσεις, κρίσεις και ανατροπές, θα προχωρήσει σε όλο και μεγαλύτερα και πιο δημιουργικά επιτεύγματα.
Εδώ, θα πρέπει να επισημάνουμε το αυτονόητο, ότι ευαίσθητες και συμπαραστατικές οργανώσεις –μη κυβερνητικές κατά προτίμηση– θα πρέπει να υπάρχουν για να μετριάζουν τον ανθρώπινο πόνο που μπορεί να προκληθεί από τα λιγότερο ευτυχή επεισόδια μέσα στην διαδικασία της μεταμόρφωσης. Το δημιουργικό πνεύμα της συλλογικής ανθρώπινης προσπάθειας, αργά ή γρήγορα θα μεταμορφωθεί μέσα από την σύγκρουση και την τελική συμφιλίωση των κοινωνικών αντιθέτων, αν η κοινωνία αφεθεί ελεύθερη.
Στην αγορά ο υγιής ανταγωνισμός παράγει πιο επιθυμητά αποτελέσματα από ό,τι μια κατευθυνόμενη, κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία, η οποία στερείται ανταγωνισμού και κέρδους και δημιουργεί μονοπώλια. Η αποτυχία της κομμουνιστικής και της σοσιαλιστικής οικονομίας σ’ όλο τον κόσμο επήλθε ακριβώς επειδή αγνοήθηκε αυτή η αρχή. Στην αγορά των ιδεών, πάντα έχουμε τα καλύτερα και πιο δημιουργικά αποτελέσματα όταν υπάρχει απόλυτη ελευθερία σκέψης, έρευνας και πληροφορίας.
Οι αλήθειες, λοιπόν, αποδεικνύονται καλύτερα στην αρένα της ελεύθερης αλχημικής αλληλεπίδρασης. Ο κόσμος έχει δει πολλή «αστυνόμευση της σκέψης» και πολλή προπαγάνδα διαφόρων ειδών και ποιοτήτων. Με παρόμοιο τρόπο, στην σφαίρα της προσωπικής μας συμπεριφοράς, τα άτομα πρέπει να βρουν την δική τους ηθική αλχημεία, με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι η ηθική αυτονομία κάποιου δεν θα βλάπτει τους υπόλοιπους.
Ο Καρλ Γιουνγκ παρατήρησε σχετικά μ’ αυτό ότι «δεν υπάρχει ηθική χωρίς ελευθερία». Ηθική είναι η οριοθέτησή μας μέσα στα πλαίσια της ανθρώπινης αλυσίδας και από την οποία πηγάζει ο αυτοσεβασμός και η εκτίμηση προς τους άλλους και προς το κάθε τι γύρω μας. Όταν δεν έχουμε ως σημείο αναφοράς το Είναι μας, με τον όγκο των συναισθημάτων του, το βάθος των γνώσεών του και το ύψος της αυτοεκτίμησής του, τότε βαδίζουμε στο δρόμο της ελευθεριότητας που οδηγεί στην έλλειψη της αυτονομίας και την κατάργηση της ανεξαρτησίας.
Και ο φιλόσοφος εγκυκλοπαιδιστής Ντιντερό έγραψε ένα έργο Est-il Bon? Est-il Mechant? (Είναι Καλός ή Είναι Κακός;), στο οποίο συνοψίζει το νεωτερικό τρόπο σκέψης με τον οποίο αντιμετωπίζονταν τα ερωτήματα που αφορούσαν την ανθρώπινη ηθική από το Διαφωτισμό: σαν προβλήματα που επιλύονταν με την διανοητική έρευνα παρά με την επιβολή μιας εξωτερικής εξουσίας.
Ο φιλόσοφος επίσης, Στέφαν Χόϊλερ λέει πως «το όραμα της ελευθερίας δεν είναι ούτε αυταπάτη ούτε αντικατοπτρισμός. Βαθιά μέσα μας, μια φωνή φωνάζει δηλώνοντας ότι κατά κάποιο μυστήριο τρόπο έχουμε στ’ αλήθεια «γεννηθεί ελεύθεροι», και ότι είναι υποχρέωσή μας να υλοποιήσουμε αυτό το κληρονομικό μας δικαίωμα. Κανείς δεν γεννιέται θιασώτης της ελευθερίας, γίνεται. Πρέπει, και πάλι, να βρεθεί η «μέση οδός», η κρυμμένη μέσα στους στίχους του Yeats: «οι καλύτεροι δεν στερούνται πεποιθήσεων, ενώ οι χειρότεροι είναι γεμάτοι παθιασμένη ένταση».
Καλούμαστε λοιπόν να αναζητήσουμε το μοντέλο της ελεύθερης σκέψης όπου η παρουσία του είναι βουλησιαρχική. Αυτό το μοντέλο βρίσκεται μέσα από τη Κριτική Σκέψη που δεν προγραμματίζεται, που επιλέγει μεταξύ περισσοτέρων κρίσεων και που αναπτύσσει το άτομο υπευθυνότητα μέσω της ελευθερίας ανάληψης ευθυνών. Επίσης η ελεύθερη σκέψη δομείται στην Δημιουργική Σκέψη, μέσα από την διατύπωση ερωτήσεων, που οι απαντήσεις έχουν συνέπεια για την ανθρωπότητα και δημιουργείται ή αναδομείται το κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι. Και τέλος, το μοντέλο της ελεύθερης σκέψης περικλείει την Διαλεκτική Σκέψη μέσα στην οποία γεννιέται η αμφισβήτηση, απομυθοποιείται το status προσώπων και ιδεών και ο άνθρωπος απελευθερώνεται.
Όταν, όμως, η διάνοια γίνεται αντικείμενο χειρισμών, εξαπάτησης ή εκμετάλλευσης, παύει να μεταμορφώνεται και να οδεύει προς την εξέλιξη. Εξαρτάται από άλλους, που αποφασίζουν «ερήμην αντ’ αυτών». Η εξάρτηση γίνεται συνήθεια κι αυτή με τη σειρά της εθισμός. Και ο εθισμός είναι αρρώστια, που στερεί όχι μόνο την ρώμη και την πνευματικότητα της ανθρωπότητας, μα στερεί και το νόημα της ζωής κάθε ανθρώπου. Ελεύθεροι, λοιπόν, ίσως και να είμαστε. Κατά πόσο, όμως, είμαστε ανεξάρτητοι;…
Εκείνοι που δεν εμπιστεύονται τη ζωή, πρέπει οπωσδήποτε να την χειρίζονται, και τα αποτελέσματα αυτού του χειρισμού είναι πάντοτε καταστροφικά. Όπως προαναφέρθηκε, η μεταμόρφωση πρέπει να συμβεί, δεν μπορεί να αναγκαστεί να συμβεί. Σ’ αυτή την παραδοχή βρίσκεται η αληθινή, ψυχολογική δικαίωση της ελευθερίας και ο λόγος που όλες οι τυραννίες, άσχετα από τις ίσως καλές προθέσεις τους, είναι καταδικασμένες σε αποτυχία.
Και ο Τζορτζ Όργουελ στο προφητικό του βιβλίο 1984, έδωσε στους τυράννους του εικοστού αιώνα ένα ταιριαστό όνομα: Μεγάλος Αδελφός. Ο Μεγάλος Αδελφός παρακολουθεί τους ανθρώπους για περισσότερα χρόνια απ’ όσα θα θέλαμε να θυμηθούμε και ίσως, τελικά, να έφτασε η ώρα να αποσυρθεί από την σκηνή.
Τα Νέα Σύνορα της Εξατομίκευσης: Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ(1712-1778) γράφει στο βιβλίο του Το Κοινωνικό Συμβόλαιο: «Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος, αλλά παντού βρίσκεται αλυσοδεμένος. Ακόμη κι αυτός που πιστεύει ότι είναι αφέντης των άλλων, δεν παύει να είναι πιο σκλάβος απ’ αυτούς τους άλλους. Πως έγινε αυτή η αλλαγή; Δεν το ξέρω. Και ποιος μπόρεσε να την καταστήσει νόμιμη; Αν είχα κατά νου μόνο την εξουσία και τις επιπτώσεις που προέρχονται απ’ αυτή θα έλεγα: Από την στιγμή που ένας λαός εξαναγκάζεται να υπακούει κι υπακούει, τότε καλά κάνει;
Μόλις μπορεί ν’ αποτινάξει από πάνω του το ζυγό της εξουσίας και τον αποτινάσσει, κάνει ακόμη καλύτερα? γιατί αφού ξαναπαίρνει την ελευθερία του με το ίδιο δικαίωμα που του την άρπαξαν, ή είναι σωστό να την ξαναπάρει, ή δεν έπρεπε να αφήσει καθόλου να του την πάρουν. Αλλά η κοινωνική τάξη, το καθεστώς είναι ένα ιερό δικαίωμα, που χρησιμεύει σαν βάση για όλα τα άλλα. Ωστόσο το δικαίωμα αυτό δεν παρέχεται καθόλου από την Φύση. Στηρίζεται πάνω σε συμβάσεις…».
Μήπως ήρθε η ώρα, λοιπόν, για μια καινούργια σύμβαση με τη ζωή μας; Μάλλον ναι! Κι αυτό το καινούργιο αρκετοί το αποκαλούν «νέα τάξη του κόσμου», όρος που ίσως θα μας άρεσε να υιοθετήσουμε, με την προϋπόθεση ότι καταλαβαίνουμε ότι το νόημά του διαφέρει από εκείνο που ήδη του έχουν προσδώσει. Τα τείχη συνεχίζουν να πέφτουν ακόμη και σήμερα, και τα νέα σύνορα που αρχίζουν να διαμορφώνονται δεν είναι πλέον μια χώρα ή ένας πλανήτης; Οι συμβάσεις άλλαξαν. Τα νέα σύνορα πλέον είναι ο νους και η καρδιά, και τα οποία είναι η μόνη αληθινή πραγματικότητα σ’ αυτή την ζωή.
Η πραγματικότητα, όμως, δεν υπάρχει όταν δεν είναι κανείς εκεί για να την παρατηρήσει και να την συναισθανθεί μαζί με τους άλλους. Η θεωρία της σχετικότητας έχει ήδη αποδείξει ότι οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο παρελθόν, παρόν και μέλλον φαίνονται να υποχωρούν καθώς ο χρόνος επηρεάζεται από τα βαρυτικά πεδία. Έτσι, καλούμαστε να καταλάβουμε πως έχουμε μόνο μια ευκαιρία για να ζήσουμε.
Αν την εκμεταλλευτούμε και αν δώσουμε ένα πιο πνευματικό νόημα σ’ αυτή την ζωή, τότε η νέα τάξη του κόσμου δεν θα είναι μια υπερεθνική κυβέρνηση, δεν θα είναι μια νέα ιδεολογία που θα πάρει την θέση των καταστροφικών ιδεολογιών του παρελθόντος, δεν θα εγκαθιδρύσει τεράστια κολεκτιβιστικά συστήματα στο μέλλον για να χειρίζονται τα ανθρώπινα όντα ή για να ξαναφτιάξουν τον κόσμο. Αντίθετα, αυτή η νέα φάση πρέπει να είναι, και ελπίζουμε ότι θα είναι, μια νέα κατάσταση που θα επιτρέπει στα άτομα να είναι περισσότερο ελεύθερα στο χώρο και το χρόνο απ’ όσο υπήρξαν ποτέ άλλοτε.
Οι μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες προκαλούν αλλαγές στον κοινωνικό χαρακτήρα, δηλαδή νέες ανάγκες. Οι νέες αυτές ανάγκες γίνονται φορείς ιδεών και κάνουν κατά κάποιο τρόπο τους ανθρώπους να δέχονται τις ιδέες αυτές. Με τη σειρά τους οι νέες αυτές ιδέες τείνουν να σταθεροποιήσουν και να καταστήσουν πιο έντονο το νέο κοινωνικό χαρακτήρα και καθορίζουν τις ενέργειες των ανθρώπων.
Τα μόλις προαναφερόμενα γίνονται η επιχειρηματολογία για το ότι ερχομός αυτής της νέας φάσης αναγγέλλεται από το εύρος της διάδοσης νέων ιδεών και από πολλά γεγονότα που ήδη συμβαίνουν. Το καλύτερο θα ήταν να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε ότι η παρούσα ηθική αναβίωση και αλληλεγγύη, μέσω των νέων ιδεών, αποτελεί μέρος μιας γενικής ανάπτυξης της ανθρώπινης συνειδητότητας.
Στις προηγούμενες κοινωνικές ζυμώσεις του περασμένου αιώνα, ξεχνούσαμε ότι η υλική πρόοδος παραμένει επισφαλής χωρίς την ηθική πρόοδο. Επινοήθηκαν κοινωνικές πολιτικές που ισχυρίζονταν ότι ήταν ηθικά ουδέτερες ή «απαλλαγμένες αξιών», αν και συχνά ανακαλύπταμε ότι αυτές οι πολιτικές ήταν με την σειρά τους γεμάτες καταστροφικές ηθικές επιπτώσεις και συνέπειες. Είναι πλέον σαφές ότι σήμερα πρέπει να βρεθούν άλλοι τρόποι, μέσα στους οποίους τα άτομα μιας κοινωνίας θα έχουν ως πρώτο μέλημα την υπευθυνότητα του εαυτού τους, την βούληση του να δημιουργούν και να δείχνουν την αλληλεγγύη τους.
Η αυτογνωσία και η εξατομίκευση –αυτές οι σύγχρονες έννοιες της Γνώσης δεν προήλθαν από το κενό, αλλά ανήκουν σ’ ένα πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο. Ένα τέτοιο πλαίσιο έχει αναπόφευκτα τις δικές του γεωγραφικές, εθνικές και ιστορικές ρίζες, χωρίς τις οποίες ούτε η διαδικασία της εξατομίκευσης ούτε και τα ψυχολογικά της χαρακτηριστικά γίνονται κατανοητά.
Αν και σήμερα λέγονται πολλά και για την πλανητική πνευματικότητα, είναι σημαντικό να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι ούτε η πνευματικότητα ούτε η αυτογνωσία μπορούν να ξεκινήσουν σε παγκόσμια κλίμακα. Πρέπει να προέλθουν και να καλλιεργηθούν μέσα σ’ ένα ορισμένο πολιτισμικό πλαίσιο.
Έτσι είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι το περιεχόμενο του πολιτισμού μας είναι σημαντικό για μας. Δεν ζούμε, κινούμαστε και υπάρχουμε μόνο στον απομονωμένο χώρο του Εγώ μας, ούτε ζούμε στον αχανή χώρο ολόκληρου του πλανήτη. Ο καθένας και η κάθε μια από εμάς έχει μια κουλτούρα, μια ιστορία, τις αρχετυπικές του εικόνες και ένα πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούν οι κοινωνικές μας ζυμώσεις.
Θα λέγαμε, λοιπόν, πως η κουλτούρα μας είναι ο αποστακτήρας εντός του οποίου υπάρχουν όλα αυτά και εκεί λαμβάνει χώρα η μεταμόρφωσή μας. Αν η στάση μας απέναντι στη ζωή δεν έχει καταπίεση από τη μια μεριά, ή ανώριμο, συναισθηματικό ρομαντισμό από την άλλη, τότε το απόσταγμα θα λειτουργήσει μεν σειρά του ως αγγελιοφόρος της εξέλιξής μας, αποσταλμένο από την αλήθεια της εποχής μας.
Γιατί, όπως έγραψε και ο Χ. Έσσε: «Ο άνθρωπος δεν είναι καθορισμένος, ξεκάθαρα προσδιορισμένος μια για πάντα, είναι κάτι εν εξελίξει. Ένα πείραμα, ένας υπαινιγμός του μέλλοντος, η αναζήτηση και η νοσταλγία της φύσης για νέες μορφές βούλησης και δυνατότητες πραγμάτωσης».
© ΣΑΣΗ ΧΟΤΖΟΓΛΟΥ ψυχολόγος και ερευνήτρια εναλλακτικών μεθόδων θεραπείας.
