Η ιδέα πίσω από τον σύγχρονο γάμο είναι ο μύθος της ‘‘αδελφής ψυχής’’. Η ύπαρξη μίας και μόνο αδελφικής ψυχής αποτελεί μια σχετικά πρόσφατη, ιστορικά, σύλληψη του Δυτικού πολιτισμού. Ο γάμος στην Δυτική Ευρώπη, κυρίως των μεταναστών της αποικιακής περιόδου, καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από την εθνικότητα, την τάξη και το θρήσκευμα. Ο γάμος θεωρούνταν συχνά μια οικονομική συγχώνευση των οικογενειών.
Στην Αμερική, το παράξενο νέο πολιτικό πείραμα της δημοκρατίας στο Νέο Κόσμο, άγγιξε όλες τις πτυχές της ζωής. Η εποχή του Διαφωτισμού απαίτησε ότι όλα τα πράγματα πρέπει να αμφισβητούνται και να μεταρρυθμίζονται, συμπεριλαμβανομένου και του τρόπου με τον οποίο οι άνδρες και γυναίκες έβρισκαν μια νέα ζωή μαζί.
Advertisment
Ο καθηγητής Werner Sollors του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, σημείωσε μια ριζική αλλαγή στις καρδιές και τη σκέψη των νεόπλουτων αποίκων. Οι Αμερικανοί αποδέχτηκαν θερμά την ιδέα ότι η αριστοκρατία και οι άκαμπτες τάξεις που διαχώριζαν τον έναν πολίτη από τον άλλον, ήταν απλώς άλλο ένα καταπιεστικό σύστημα επηρεασμένο από την Ευρώπη, όπως αυτό του θεϊκού δικαιώματος των βασιλιάδων. Όπως όλοι οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν ίσοι, έτσι όλοι οι άνθρωποι θα έπρεπε να είναι ίσοι και σε ότι αφορά το φλερτ-δεσμό και το γάμο. Στη συνέχεια ακολούθησε η πεποίθηση ότι η συναίνεση και όχι η καταγωγή, θα πρέπει να καθορίζει τις ρομαντικές σχέσεις όπως η συναίνεση καθόριζε την υπηκοότητα μετά τον Επαναστατικό πόλεμο. Έτσι λοιπόν η ρομαντική αγάπη έγινε μια προϋπόθεση για το γάμο, όπως ακριβώς η αγάπη για την χώρα έγινε προϋπόθεση της αμερικανικής υπηκοότητας.
Η αξιοσημείωτη αυτή αλλαγή στο φλερτ και το γάμο χρειάστηκε γενιές προκειμένου να εξαπλωθεί κατά την διάρκεια ανάπτυξης και εκδήλωσης της δημοκρατίας. Η εθνικότητα, η τάξη και η θρησκεία, καθώς και οι επικίνδυνες νέες έννοιες της ελεύθερης βούλησης και της ρομαντικής αγάπης σχημάτισαν ένα κράμα που καθοδηγούσε πρώιμες μετεπαναστατικές αμερικανικές αποφάσεις όσον αφορά την αγάπη και το γάμο. Ο καθηγητής Sollors κατέγραψε αυτήν την εξελισσόμενη νέα ελευθερία, που αφορούσε το ρομαντισμό, από κάποιους πολύ γοητευμένους αμερόληπτους παρατηρητές όπως ο Γάλλος κριτικός Alexis de Tocqueville, του δέκατου ένατου αιώνα, ο οποίος διέδωσε αυτή τη νέα ιδέα της επιλογής στην Ευρώπη.
Αρχικά υπήρχε μια έντονη αντίσταση στην ιδέα του να στηριχθεί ένας γάμος στην εφήμερη έννοια του “έρωτα”. Ωστόσο, εξέχοντες Άγγλο-Αμερικανοί διανοούμενοι του δέκατου ένατου αιώνα, όπως ο Robert και η Elizabeth Barrett Browning και ο Λόρδος Βύρων, διέδωσαν την ιδέα της ρομαντικής αγάπης, μέσω της ποίησης και της λογοτεχνίας. Έως τα μέσα της δεκαετίας του 1800, η Αμερικανική κουλτούρα αγκάλιασε τη ρομαντική αγάπη ως ”το κλειδί για την ενδοοικογενειακή αρμονία και όχι ως απειλή για αυτή”.
Advertisment
Μέχρι τον 20ο αιώνα, το φλερτ και η σχέση είχαν αλλάξει σημαντικά. Βιβλία και θεατρικά έργα που εξιστορούν εκείνη την εποχή, περιγράφουν τα ραντεβού “μακριά από το σπίτι, χωρίς συνοδεία και χωρίς να υπόκεινται σε γονικό βέτο”. Τα διοργανωμένα φλερτ κατά εθνικότητα, θρησκεία και τάξη, της πρώτης γενιάς Αμερικανών που έφθανε στις ακτές ενέδιδε στο νέο περίεργο έθιμο της ελεύθερης βούλησης χωρίς επίβλεψη.
Καθώς η επιλογή συντρόφου για γάμο είχε γίνει μια έμπρακτη άσκηση της ελεύθερης βούλησης, ο de Tocqueville στο έργο του το 1840 «Η δημοκρατία στην Αμερική», σημειώνει ότι η ανεξαρτησία των αμερικανικών γυναικών «έχει χαθεί ανεπιστρεπτί στα πλαίσια του γάμου». Αυτό οφειλόταν στην πατριαρχική δομή των αμερικανικών γάμων, η οποία έδινε έμφαση στους άκαμπτους ρόλους που ο κάθε σύντροφος θα έπρεπε να εκπληρώσει, ανεξάρτητα από τα παροδικά συναισθήματα, προκειμένου να επιτευχθεί ο κοινός στόχος της οικονομικής ευημερίας και της διαιώνισης της οικογένειας και των γενεών μέσω της τεκνοποίησης.
Παρόλο που η ρομαντική αγάπη έφτασε σε σημείο να θεωρείται απαραίτητη για την επιλογή ενός συντρόφου για γάμο, αυτά τα θετικά συναισθήματα του φλερτ που απολάμβαναν οι γυναίκες επισκιάζονταν από το βάρος που τις κατέκλυε από τη σχεδόν άμεση και παρατεταμένη μητρότητα. Χωρίς μέσα πρόληψης εγκυμοσύνης και την ανάγκη για μεγάλες οικογένειες να παρέχουν εργασία είτε στα πατρικά τους αγροκτήματα είτε σε κάποιο ράντζο έξω από το χωρικό σύνορο, πολλές Αμερικανίδες γυναίκες πέρασαν τη δεκαετία των 20 και 30 ετών κυοφορώντας, γεννώντας και ανατρέφοντας τα παιδιά τους.
Τα σύνορα έκλεισαν στις αρχές του 20ου αιώνα και το πατριαρχικό σύστημα γάμου υπέστη μια αμερικανική επανάσταση. Κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής της φεμινιστικής διανόησης και τη παροχή του δικαιώματος ψήφου το 1920, αναδείχτηκε το νέο μοντέλο συντροφικού γάμου.
Σε οξεία αντίθεση με το πατριαρχικό μοντέλο, το συντροφικό μοντέλο γάμου έδινε έμφαση στην ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η ρομαντική αγάπη δεν ήταν απαραίτητη μόνο κατά τη διάρκεια του φλερτ, όπως στο αμερικανικό πατριαρχικό μοντέλο, αλλά θεωρούνταν υποχρεωτική για να κρατήσει δύο ισότιμους συντρόφους μαζί και μετά το γάμο. Σε μια ριζική μετατόπιση από τον πατριαρχικό γάμο, μια ικανοποιητική σεξουαλική σχέση ήταν απαραίτητη κατά τη διάρκεια της ζωής του συντροφικού γάμου. Στο επίκεντρο της σχέσης βρέθηκε η προσωπική ευτυχία αντί για την τεκνοποίηση. Χωρίς την ύπαρξη καθορισμένων ρόλων, η καθημερινή επικοινωνία ήταν πλέον το κλειδί για την ανάθεση αρμοδιοτήτων μεταξύ των συντρόφων, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης έξω από το σπίτι και την ανατροφή των παιδιών.
Οι παλαιοί στερεοτυπικοί ρόλοι που καθοδηγούσαν τα ζευγάρια Αμερικανών στα πλαίσια του γάμου τους, κρίθηκαν ως καταπιεστικοί και ξεπερασμένοι. Ξεκινώντας με την πνευματική ελίτ, για τις διασημότητες σε πανεπιστήμια και μεγάλες πόλεις, αυτή η μεταρρύθμιση του γάμου ήταν αργή αλλά επεκτάθηκε σταθερά και σε γειτονικές χώρες. Από τα μέσα έως τα τέλη του 20ου αιώνα, η ρομαντική σχέση και όχι η οικονομική επιτυχία ή η δυναστική εξέλιξη, κρίθηκε απαραίτητο στο γάμο.
Με την ύπαρξη αξιόπιστων μεθόδων πρόληψης εγκυμοσύνης, ο γάμος αφορούσε πλέον την προσωπική ολοκλήρωση και όχι την τεκνοποίηση. Για κάθε πρόθεση και σκοπό ο ετεροφυλόφιλος γάμος επαναπροσδιορίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1960. Ο ιστορικός Jeffrey Weeks παρατήρησε ότι σε αυτή τη χρονική στιγμή ο αμερικανικός γάμος «δεν ήταν πλέον ο μόνιμος/σταθερός δεσμός που υπήρχε πρόθεση να είναι».
Το Εθνικό Σχέδιο Γάμου περιγράφει το σύγχρονο συντροφικό μοντέλο γάμου ως το “μοντέλο της αδελφής ψυχής, που βλέπει το γάμο κυρίως ως ένα μέσο με επίκεντρο το ζευγάρι όπου σκοπός είναι η προσωπική ανάπτυξη, η συναισθηματική οικειότητα και η κοινή απολαβή και ο οποίος εξαρτάται για την επιβίωσή του από την ευτυχία και των δύο συζύγων”. Εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν εγκαταλείψει το ”πλοίο του γάμου” τους που βυθιζόταν, καθώς κανένας από τους δυο συντρόφους δεν ήταν σε θέση να κρατήσει το σύντροφό του ευτυχισμένο και ικανοποιημένο. Ενώ ένας πατριαρχικός σύζυγος έπρεπε απλώς να “φέρει στο σπίτι το φαγητό” και η σύζυγος να συμμετέχει στα σημαντικά και ατέρμονα καθήκοντα για να τηρήσει το γράμμα του νόμου που αφορά το γάμο, οι συντροφικές σχέσεις απαιτούν αιθέριες έννοιες όπως “οικειότητα, συντροφικότητα, κάποιος να μας καταλαβαίνει και να είναι η αδελφή ψυχή μας”. Μόλις εξασθενίσει η εφήμερη συναισθηματική έπαρση μιας σχέσης, δεν υπάρχουν πολλά από την πλευρά του παρατηρητή για να κρατήσει το ζευγάρι μαζί. Το μόνο που απομένει από αυτές τις επενδυμένες σχέσεις είναι οι υπηρεσίες του δικηγόρου και ημερομηνίες δικαστηρίου.
Ενώ η ανώτερη τάξη των Αμερικανών εξακολουθεί να προβαίνει σε συντροφικούς γάμους το 2013, τα τελευταία ευρήματα από το Εθνικό Σχέδιο Γάμου δείχνουν ότι η χαμηλότερη και μεσαία τάξη των Αμερικανών δεν βρίσκουν τη μυθική ‘‘αδελφή ψυχή’’ τους. Κάνουν παιδιά εκτός γάμου, είτε επειδή αισθάνονται ότι ο σύντροφός τους δεν είναι για γάμο είτε ότι η σχέση είναι πολύ αδύναμη. Επίσης, πηγαίνουν από τη μια σχέση στην άλλη σχέση, είτε εντός είτε εκτός γάμου.
Ο Jo Piazza γράφει ότι το πρόβλημα είναι η όλη αμερικανική ιδέα γάμου της αδελφή ψυχής: Ο “Michael Buble ήταν λάθος: Η αδελφή ψυχή σας δεν θα πρέπει να είναι τα πάντα για εσάς. Υπάρχει μια διάχυτη ιδέα ότι όταν ερωτευόμαστε και επιλέγουμε κάποιον να είναι ο μακροπρόθεσμος σύντροφός μας, ότι το πρόσωπο αυτό θα είναι ένας τρομερός εραστής, ότι θα συζητάει μαζί μας για τον Τολστόι, να κάνει μεγάλους περιπάτους στην παραλία μαζί μας, θα μεγαλώνει τα παιδιά μας, θα διαχειρίζεται τα οικονομικά μας και θα έχουμε πολύ μεγάλες και σοβαρές συζητήσεις σχετικά με την κατάσταση της ψυχής μας. Και όλα αυτά χωρίς πίεση”.
Η ιδέα ότι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να σχηματίσουν τις δικές τους πολύπλοκες σχέσεις με πολλαπλούς συντρόφους, οι οποίοι θα καλύπτουν τις πολλές και ποικίλες ανάγκες τους και ακόμη και να παντρευτούν, ως ένα σύμπλεγμα ονομάζεται πολυγαμία. Η βραβευμένη με Όσκαρ Αμερικανίδα ηθοποιός Mo’Nique, είναι μια από τους πιο επιφανείς οπαδούς της νέας αυτής μορφής της “αγάπης”. Τα ζευγάρια που ασκούν και ακολουθούν αυτό το πρωτότυπο είδος σχέσης έχουν και μια ομάδα υποστήριξης που ονομάζεται “Loving More”, “Αγαπώντας Περισσότερο” και διοργανώνουν ετήσια συνέδρια. Η επιτυχημένη reality εκπομπή στην τηλεόραση “Wife Swap” χαρακτήρισε πρόσφατα ένα πολυγαμικό ζευγάρι. Είναι αυτό μια αιχμή, ότι ο ευτυχισμένος γάμος υπήρχε πριν από είκοσι χρόνια;
Ο Ross Douthat έγραψε πως “Αν έχετε μεγαλώσει με λιγότερα μοντέλα μιας επιτυχημένης σχέσης με 2 γονείς γύρω σας, είστε πιο ανοικτοί στο διαχωρισμό των φύλων, το γάμο και την οικογένεια απέναντι στον τρόπο που τα πράγματα πρέπει να είναι”.
Καθώς οι νόμοι διαζυγίου ήταν πιο χαλαροί τη δεκαετία του 1960, οι διαδοχικές γενεές των Αμερικανών έχουν γίνει μέρος μιας αυξανόμενης κοινής αμερικανικής οικογένειας – μιας που διαμορφώνεται, γκρεμίζεται, αναδιαμορφώνεται και γκρεμίζεται ξανά σε έναν απόηχο επαναλαμβανόμενων διαζυγίων και χωρισμών. Οι ερευνητές διαζυγίου Frank F. Furstenberg Jr. και Andrew J. Cherlin υπολογίζουν ότι πάνω από το 15% όλων των παιδιών σε διαζευγμένες οικογένειες θα δουν το γονέα με τον οποίο ζουν να ξαναπαντρεύεται και να ξαναπαίρνει διαζύγιο πριν φτάσουν την ηλικία των δεκαοκτώ ετών. Αυτοί οι επιζώντες από τις “αναμειγμένες οικογένειες” είναι πιο πιθανό να έχουν αυτό που Douthat αποκαλεί ”μια πιο ευέλικτη άποψη της σχέσης του γάμου με την τεκνοποίηση και μια λιγότερο δεδομένη άποψη του γάμου γενικότερα”.
Πηγή:
J. R. Bruns, M.D, Repairing Relationships, PsychologyToday.com
www.psychologynow.gr
