Τον μήνα που μας πέρασε, έγινε στο Πόρτλαντ, Όρεγκον, το World Summit on Organizational Development. Ανάμεσα σε άλλα, απόλαυσα τη συμμετοχή μου σε μια παρουσίαση του Adam Kahane με θέμα «Ανάπτυξη Οργανισμών: τι απαιτείται για τη λύση των δυσκολότερων προβλημάτων του παρόντος».
Απόλαυσα την ομιλία του. Ήταν διορατική και πρακτική. Και αστεία. Μιλώντας για τη συνεργασία, ο Kahane ανάρτησε μια διαφάνεια που απαριθμούσε τις προϋποθέσεις για αποτελεσματική συνεργασία ανάμεσα σε διαφορετικούς, ακόμη και ανταγωνιστικούς ενδιαφερόμενους. Οι συνήθεις ύποπτοι ήταν παρόντες: κοινό όραμα, συμφωνία για τους στόχους, εμπιστοσύνη, κλπ. Και μετά τους κατέρριψε έναν-έναν. Η πραγματικότητα της συνεργασίας στον 21ο αιώνα είναι αυτή: να γνωρίζεις πώς να συγκρούεσαι, να μπορείς να εργάζεσαι χωρίς εμπιστοσύνη και να αποποιείσαι την πολυτέλεια των κοινών στόχων και οραμάτων.
Advertisment
Μετά ο Kahane είπε το ακόλουθο, μια φράση που έχω χρησιμοποιήσει πολλές φορές: η εμπιστοσύνη δεν είναι προϋπόθεση για τη συνεργασία, είναι το αποτέλεσμα. Το επαναλαμβάνω: η εμπιστοσύνη δεν είναι προϋπόθεση για τη συνεργασία, είναι το αποτέλεσμα.
Η υπόθεση ότι χρειάζεται να ξεκινήσουμε με εμπιστοσύνη δεν είναι μόνο αφελής, είναι και αδύνατη. Παρ’ όλα αυτά, το ακούω συνέχεια στη δουλειά μου με ομάδες και οργανισμούς. Όταν ρωτάω ποιο είναι το πρόβλημα, οι άνθρωποι συχνά λένε «δεν εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον» ή «χρειαζόμαστε περισσότερη εμπιστοσύνη σε αυτήν την ομάδα». Δεν καταλαβαίνω. Η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι αποτέλεσμα, όχι αιτία. Πως μπορεί να υπάρξει εμπιστοσύνη πριν τη συνεργασία;
Όταν οι άνθρωποι μιλούν για τη συνεργασία με αυτόν τον τρόπο, δεν μιλάνε για το χτίσιμο συνεργασίας, αλλά για την εγγύηση της: «πρώτα δημιούργησε τις συνθήκες για την απόλυτη επιτυχία δείχνοντας ότι δεν θα με απογοητεύσεις, κι έτσι αποδεικνύοντας ότι είσαι 100% έμπιστος και τότε μπορούμε να δουλέψουμε μαζί, να συνεργαστούμε.»
Advertisment
Η ζωή δεν λειτουργεί έτσι. Δεν μπορεί να εναποθέτουμε την ικανότητα μας για δράση και επιτυχία στις πράξεις του άλλου. Δεν μπορούμε να μετριάσουμε το ρίσκο. Δεν μπορούμε να εγγυηθούμε την επιτυχία ως αποτέλεσμα. Ούτε στην εργασία, ούτε στις σχέσεις. Εμπλεκόμαστε με ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουμε δοκιμαστεί. Δεσμευόμαστε, παντρευόμαστε, υπογράφουμε δάνεια και κάνουμε παιδιά με ανθρώπους που δεν έχουν δοκιμαστεί. Γιατί; Γιατί χρειάζεται πολύς χρόνος για να γνωρίσεις πραγματικά έναν άλλον άνθρωπο.
Και τι γίνεται με εμάς; Κι εμείς δεν έχουμε αποδειχθεί. Ούτε εμείς γνωρίζουμε τον εαυτό μας ολοκληρωτικά. Δεν ξέρουμε ποιοι θα είμαστε σε πέντε χρόνια. Η ζωή μας αλλάζει. Η απώλεια, το πένθος, οικονομικές και προσωπικές δυσκολίες αλλάζουν το αξιακό μας σύστημα και την οπτική μας για τη ζωή. Ακόμη και στην κάθε στιγμή δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς για τα κίνητρα και τα συναισθήματα μας. Έχουμε όρια, συγκρούσεις, εντάσεις, για τα οποία δεν γνωρίζουμε αρκετά.
Κι αυτό μας φέρνει στο δεύτερο πρόβλημα με την εμπιστοσύνη. Αν δεν κάνουμε αυτό το αντιληπτικό άλμα που περιγράφω και αν δεν δούμε ότι η εμπιστοσύνη χρειάζεται να κατακτηθεί, τότε έρχεται η δεύτερη παρανόηση για το πώς κατακτάται.
Πως κερδίζουμε την εμπιστοσύνη; Φυσικά, αποδεικνύοντας ότι είμαστε αξιόπιστοι. Αλλά πως είναι δυνατόν αυτό; Κανείς δεν είναι ολοκληρωτικά αξιόπιστος. Το ένοχο μυστικό της βιομηχανίας δισεκατομμυρίων για το χτίσιμο ‘εμπιστοσύνης και συνεργατικότητας’ είναι ότι η απόλυτη αξιοπιστία δεν είναι εφικτή. Θα απογοητεύσουμε ανθρώπους. Θα αποδειχθούμε αναξιόπιστοι. Όσο υπάρχουν κομμάτια του εαυτού μας για τα οποία δεν έχουμε επίγνωση, όσο μεγαλώνουμε ως άνθρωποι, θα έχουμε τυφλά σημεία. Θα λέμε ένα πράγμα, θα αισθανόμαστε άλλο και θα θα πράττουμε κάτι άλλο, χωρίς να έχουμε επίγνωση για αυτό.
- Συμφωνούμε σε κάτι, παραβλέποντας την εξάντληση μας γιατί δεν θέλουμε να απογοητεύσουμε τους άλλους, αλλά δεν έχουμε την ενέργεια να ολοκληρώσουμε αυτό που αναλάβαμε.
Συμφωνούμε να βοηθήσουμε γιατί παρακινούμαστε από την ανάγκη μας να είμαστε χρήσιμοι, αλλά φορτωνόμαστε περισσότερα από όσα αντέχουμε και τα παρατάμε.
Στην απελπισία μας για αναγνώριση συμμετέχουμε σε μια ομάδα με υψηλό προφίλ, αλλά αισθανόμαστε έξω από τα νερά μας και δεν μπορούμε να εκτελέσουμε αυτά που αναλαμβάνουμε.
Πληγωνόμαστε από την απόρριψη μιας ιδέας μας και ασυνείδητα κωλυσιεργούμε και γινόμαστε δύσκολοι στη συνεργασία.
Σε κάθε δεδομένη στιγμή, υπάρχουν εκατομμύρια λόγοι που η συμπεριφορά μας υπονομεύει την αξιοπιστία μας. Πως χτίζουμε λοιπόν εμπιστοσύνη; Ποιον εμπιστεύομαι, αν κανείς δεν είναι πλήρως αξιόπιστος; Εμπιστεύομαι τους ανθρώπους που κάνουν λάθη, που αποτυγχάνουν στους στόχους τους, που μπορούν να το παραδεχτούν, να ζητήσουν συγγνώμη και να είναι ειλικρινείς για τις ελλείψεις τους. Η εμπιστοσύνη δεν αναπτύσσεται με την αποφυγή λαθών, αλλά με τα λάθη και την επιδιόρθωση τους. Η εμπιστοσύνη δεν αναπτύσσεται με το να τηρείς τα λόγια σου, αλλά από το τι κάνεις όταν δεν τα τηρείς.
Σύμφωνα με την εμπειρία μου, η εμπιστοσύνη αναπτύσσεται με τα ακόλουθα:
- Σταμάτα να μετράς την εμπιστοσύνη ως ‘όλα ή τίποτα’. Είμαι άξια εμπιστοσύνης για κάποια πράγματα, αλλά όχι για άλλα. Να γνωρίζεις για ποια πράγματα είσαι άξια εμπιστοσύνης και να το κάνεις γνωστό και στους άλλους. Συμφιλιώσου με το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι εγγενώς αναξιόπιστοι και μάθε να δουλεύεις με αυτό αντί να παριστάνεις ότι μπορεί να το αποτρέψεις.
Μάθε πώς να αναγνωρίζεις και να παραδέχεσαι τις ελλείψεις σου. Όσο περισσότερο γνωρίζουμε για τα όρια μας κι όσο περισσότερο μπορούμε να τα κουβεντιάζουμε με τους άλλους, τόσο πιο ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι είναι όλοι. Η επιθυμία μας για τελειότητα μας κάνει να κρύβουμε τις ελλείψεις μας, κι αυτό μας κάνει αναξιόπιστους.
Μάθε την τέχνη της συγγνώμης. Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να ζητήσουν συγγνώμη προστατεύουν τον εαυτό του εις βάρος της συνεργασίας. Η συγγνώμη δεν είναι μόνο παραδοχή λάθους. Η συγγνώμη χρειάζεται να περιλαμβάνει κατανόηση, να εκφράζει την ενσυναίσθηση για τη δυσφορία ή δυσκολία που βιώνει ο άλλος άνθρωπος εξ αιτίας των πράξεων σου. Αν δεν γνωρίζεις και δεν αισθάνεσαι πραγματικά τις συνέπειες των πράξεων σου, δεν ζητάς πραγματική συγγνώμη.
Θα απογοητεύσουμε ο ένας τον άλλον. Αλλά ό,τι συμβαίνει μετά από αυτό είναι αυτό που χτίζει εμπιστοσύνη. Αυτό που βάζει τα θεμέλια για την εμπιστοσύνη είναι η ειλικρινής συζήτηση ανάμεσα στους ανθρώπους για τους περιορισμούς και τα θέματα τους.
Της Julie Diamond, Ph.D. – processworkhub.gr
