«Μερικές φορές οι άνθρωποι διατηρούν μια βασική πεποίθηση που είναι πολύ ισχυρή. Όταν όμως εμφανίζονται αποδείξεις που υποστηρίζουν το αντίθετο, τα καινούρια αυτά στοιχεία δεν γίνονται δεκτά. Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε μια εξαιρετικά δυσάρεστη αίσθηση που ονομάζεται γνωστική ασυμφωνία. Και επειδή είναι σημαντικό να προστατευτεί αυτή η βασική πεποίθηση, εξορθολογίζουν, αγνοούν ή ακόμη και αρνούνται οτιδήποτε δεν ταιριάζει με τη βασική τους πεποίθηση» (Frantz Fanon). Διαβάστε εδώ τι είναι ακριβώς η γνωστική ασυμφωνία
Σε έναν κόσμο όπου η αποσύνδεση αποκτά ανεξέλεγκτη διάσταση, γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να βρείτε τον δρόμο σας μέσα σε θολά νερά και ακόμα πιο δύσκολο να ανακαλύψετε πιο καθαρά νερά. Συχνά δεν μπορούμε καν να δούμε πώς συνδέονται τα πράγματα διότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από κάθε είδους υγιές σύνολο. Η στέρηση της φύσης μας αποτελεί πανδημία. Όπως δήλωσε ο Dan Schreiber, «Όλοι μοιραζόμαστε αυτή τη γνωστική ασυμφωνία, αυτή την έλλειψη συνδεσιμότητας. Είναι τόσο έντονη ώστε σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι που είναι συνδεδεμένοι φαίνονται παράλογοι!».
Advertisment
Όπως έχουν τα πράγματα, η γνωστική ασυμφωνία είναι ένας ισχυρός αντίπαλος ο οποίος καταστρέφει εντελώς την πλειοψηφία των ανθρώπων. Είναι κάτι που πρέπει να ξεπεράσουμε μόνοι μας. Πράγματι, ένα τεράστιο μέρος της καταπολέμησης της γνωστικής ασυμφωνίας οφείλεται στη δυνατότητα να περιηγηθείτε ανάμεσα σε μια ξεπερασμένη κοσμοθεωρία και σε μια καινούρια. Η μετακίνηση από μια κατάσταση που έχουμε συνηθίσει σε μια άλλη δεν είναι εύκολη διαδικασία, αλλά η εναλλακτική λύση είναι ακόμα χειρότερη: η στασιμότητα. Παρακάτω περιγράφονται 7 τρόποι για να καταπολεμήσετε τη γνωστική ασυμφωνία.
1. Η αμφισβήτηση είναι η απάντηση
«Αν καταλαβαίνετε τα πάντα, μάλλον έχετε καταλάβει λάθος» (Γιαπωνέζικη παροιμία). Οι απαντήσεις είναι για το ευρύ κοινό. Οι ερωτήσεις είναι για τους σοφούς.
Advertisment
Το πρώτο βήμα προς την απόκτηση της σοφίας είναι να αμφισβητείτε τα πάντα και το δεύτερο βήμα να αμφισβητείτε τις απαντήσεις. Αυτό είναι πιο εύκολο στα λόγια παρά στην πράξη. Αν η καταπολέμηση της γνωστικής ασυμφωνίας αφορά την αναζήτηση βαθύτερων ερωτημάτων για τη ζωή, τότε πρέπει να ομολογήσουμε ότι δεν γνωρίζουμε τις απαντήσεις και ότι η εξουσία της λογικής μας είναι περιορισμένη. Όπως είπε ο γιαπωνέζος φιλόσοφος Hajime Tanabe, «Για να φιλοσοφήσει κάποιος, πρώτα πρέπει να περάσει από το στάδιο της παραδοχής».
Αυτή η παραδοχή μπορεί να είναι βασανιστικά επώδυνη όταν συμβαίνει σε υπαρξιακό επίπεδο. Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα για έναν άνθρωπο είναι η αμφισβήτηση του εαυτού του και ειδικά όταν αφορά τις πεποιθήσεις, την κοσμοθεωρία και την πολιτιστική του κατάσταση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι προσποιούνται ότι είναι άτρωτοι. Η «ασπίδα» της πίστης τους (ότι είναι άτρωτοι) είναι συνδεδεμένη με τον φόβο για το «σπαθί» της αμφισβήτησης αυτών των πεποιθήσεων (τρωτότητα). Ο Paulo Coelho το είπε λακωνικά: «Ο σοφός άνθρωπος είναι γεμάτος απορίες. Ο αδιάφορος είναι γεμάτος με απαντήσεις».
2. Αναθεώρηση των προϋποθέσεων
«Κάθε φορά που μπαίνετε στον πειρασμό να αντιδράσετε με τον ίδιο παλαιό τρόπο, αναρωτηθείτε αν θέλετε να είστε αιχμάλωτοι του παρελθόντος ή πρωτοπόροι του μέλλοντος» (Deepak Chopra).
Το ζήτημα έχει ως εξής: τα ανθρώπινα όντα δεν είναι παρά παράλογα ανασφαλή ζώα. Στην πραγματικότητα, είμαστε τα πιο ανασφαλή ζώα. Έχουμε την τάση να προσκολλούμαστε στην άνεση και να απορρίπτουμε τη δυσφορία προκειμένου να αισθανόμαστε ασφαλείς. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είμαστε εθισμένοι στην άνεση.
Ο Farrah Gray συμβουλεύει: «Η άνεση είναι ο εχθρός της επιτυχίας». Πράγματι, εκεί που τελειώνουν τα όρια της άνεσής μας επιτυγχάνεται η πραγματική εξέλιξη. Και τα πιο ακραία όρια της ζώνης άνεσής μας είναι εκείνα στα οποία υπάρχουν προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι συνήθως πολιτιστικές ή προκαταλήψεις (συνήθως παρωχημένες και τοπικού χαρακτήρα) όσον αφορά τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος και οι οποίες προέρχονται από τους προγόνους μας.
Ένα βασικό στοιχείο για την καταπολέμηση της γνωστικής ασυμφωνίας είναι να μάθουμε πώς να εξομαλύνουμε αυτές τις προϋποθέσεις και στη συνέχεια να προχωρήσουμε τόσο ώστε να τις ξαναχρησιμοποιήσουμε ως σύνολο. Μια εκσυγχρονισμένη ζώνη άνεσης σημαίνει ότι διευρύνεται όλο και περισσότερο και έχει τη δυνατότητα να συμπεριλάβει ολόκληρο το σύμπαν. Όπως είπε ο Dean Jackson, «Οι κάμπιες δεν μιλούν για την ομορφιά της πεταλούδας όταν αυτή μεταμορφώνεται, αλλά για την ιδιομορφία της. Θέλουν να αλλάξει και να ξαναγίνει πάλι αυτό που ήταν πάντα, εκείνη όμως είχε φτερά».
3. Αυτό-διαλεκτισμός
«Η πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου εξαρτάται από το πόσο συχνά μπορεί να αντικαταστήσει μια παλιά δεισιδαιμονία με μια καινούρια αλήθεια» (Robert Green Ingersoll).
Σε έναν κόσμο με κυρίαρχο τον ανεξέλεγκτο αντι-διανοητισμό και τα άβουλα «ζόμπι» που είναι αποφασισμένα να παραμείνουν αποσυνδεδεμένα, ο αυτο-διαλεκτισμός αποτελεί ένα ζεστό φλιτζάνι επώδυνης γνώσης μέσα στο παγωμένο δωμάτιο της αμάθειας. Το αγγλικό λεξικό Collins ορίζει τον διαλεκτισμό ως εξής: «Διαλεκτισμός είναι η φιλοσοφική άποψη ότι ο κόσμος αποτελείται από αντίθετες αλλά όχι απαραίτητα αντίπαλες ιδέες ή αντιλήψεις οι οποίες, όταν συνδυάζονται, είτε αναιρούν η μία την άλλη είτε συνθέτουν ένα σύνολο».
Από την άποψη αυτή, ο αυτό-διαλεκτισμός σχετίζεται με τα συμφραζόμενα, είναι ευέλικτος και ολιστικός όσον αφορά την προοπτική του εαυτού μας ως κόσμο και του κόσμου ως τον αυτό μας.
Αποτελεί μια μετα-πνευματική «συνομιλία» ανάμεσα στην ατομικότητά μας και την αίσθηση της αλληλοεξάρτησης, τον συνεχή πόλεμο ανάμεσα στη ζωώδη και τη θεϊκή φύση μας. Είναι η δυνατότητα να αμφισβητούμε τα αντίθετα και να παραμένουμε ευέλικτοι όταν διχαζόμαστε ανάμεσα στο πνεύμα και τη σάρκα, την περατότητα και το άπειρο. Η φιλόσοφος Susan Neiman γράφει στο βιβλίο της «Why Grow Up»: «Το να λαμβάνουμε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος θα έπρεπε να είναι χωρίς να παραβλέπουμε το πώς είναι, απαιτεί σταθερή, ευαίσθητη ισορροπία. Χρειάζεται να αντιμετωπίσετε ευθέως το γεγονός ότι δεν θα έχετε ποτέ τον κόσμο που θέλετε με το να αρνείστε να παραδεχτείτε αυτή την επιθυμία σας στον εαυτό σας».
4. Γνωστική γένεση
«Ο καλλιτέχνης δεν αποτελεί ένα ιδιαίτερο είδος ανθρώπου, αλλά μάλλον ο κάθε άνθρωπος αποτελεί ένα ιδιαίτερο είδος καλλιτέχνη» (Meister Eckhart).
Η γνωστική γένεση είναι η συνειδητοποίηση ότι είμαστε θαυμάσιοι αγωγοί μέσα σε ένα άπειρο σύνολο. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν όρια, παρά τη θνητότητά μας, τις πεπερασμένες σχολές μας και τη γνωστική ασυμφωνία μας, είμαστε πλάσματα που δίνουμε νόημα σε ένα σύμπαν χωρίς νόημα. Είμαστε Εμμενείς και τολμάμε να εισάγουμε την παραφωνία μέσα στην αρμονία. Είμαστε η Περίφραξη που ρισκάρει τον τερματισμό των αποκαλύψεων. Η γνωστική γένεση είναι ένα εκστατικό πεπερασμένο μοτίβο που τολμά να πραγματωθεί μέσα στο χάος του απείρου. Είναι μια εξερεύνηση των αντιθέτων, μια έκρηξη περιέργειας, μια ένωση από κουκκίδες που φαίνονται εντελώς ασύνδετες μεταξύ τους.
Η γνωστική γένεση ξυπνά τη δίψα για γνώση που υπάρχει σε όλους μας. Ενσωματώνει την αναρχία στην τέχνη, την επανάσταση στην εξέλιξη και την απελευθερωτική αγάπη στην αγάπη που φεύγει. Όπως είπε ο αιδεσιμότατος Adrian Cain, «Η αλλαγή είναι η σταθερότητα. Η δημιουργία δεν τελειώνει ποτέ. Τα πάντα είναι ένα ρήμα. Η είσοδος είναι η έξοδος. Η εξέλιξη είναι ο στόχος».
5. Αυτο-εξαπάτηση (Οντολογική εξαπάτηση)
«Μια μικρή αναταραχή δίνει διέξοδο στις ψυχές και αυτό που κάνει όλα τα είδη να αναπτύσσονται δεν είναι η ειρήνη, αλλά η ελευθερία» (Machiavelli).
Η αυτο-εξαπάτηση είναι ένα δημιουργικό τρικ: πρόκειται για ένα τέχνασμα του μυαλού. Αλλάζει τους ορίζοντες της υπαρξιακής αγωνίας χρησιμοποιώντας τη για να ενισχύσει την πρόοδο αντί να τη θεωρήσει ως εμπόδιο ή φράγμα. Η γνωστική ασυμφωνία είναι η συναισθηματική αντίδραση απέναντι στην αντίληψη της υπαρξιακής αγωνίας ως εμπόδιο. Μέσω της αυτο-εξαπάτησης ξεγελάμε τον εαυτό μας μετατρέποντας τα όρια σε ορίζοντες και τα φράγματα σε εφαλτήρια. Πράγματι, ένα δύσβατο μονοπάτι συχνά οδηγεί σε κάτι σπουδαίο.
Αντί να γκρινιάζουμε, να θέλουμε να τα παρατήσουμε και να λυπόμαστε, βρισκόμαστε μπροστά σε προκλήσεις τις οποίες μπορούμε να αντιμετωπίσουμε.
Με αυτόν τον τρόπο γινόμαστε πιο ευέλικτοι όσον αφορά την προσέγγισή μας στις υπαρξιακές και οντολογικές αντιξοότητες και μπορούμε να προσαρμοστούμε και να τις ξεπεράσουμε. Η αυτο-εξαπάτηση είναι μια στρατηγική πράξη υγιούς αμφιβολίας για την αντιμετώπιση της σύγκρουσης ανάμεσα στην ύπαρξη και την ανυπαρξία. Μας προσφέρει μια πανοραμική θέα της ανθρώπινης κατάστασης, όπου είμαστε ελεύθεροι να γίνουμε οντολογικοί μηχανικοί και υπαρξιακοί αρχιτέκτονες. Όπως είπε ο Zlavoj Zizek, «Το αληθινό έργο των ριζικά χειραφετιτικών κινημάτων δεν είναι μόνο να βγάζουν τα πράγματα από τη συνηθισμένη τους αδράνεια, αλλά και να αλλάζουν τις συντεταγμένες της κοινωνικής πραγματικότητας». Και αυτό απαιτεί ένα οντολογικό τέχνασμα για την αντιμετώπιση της ανεξέλεγκτης γνωστικής ασυμφωνίας.
6. Γνωστικό χιούμορ
«Βρείτε μια θέση μέσα σας όπου υπάρχει χαρά και αυτή η χαρά θα διώξει τον πόνο» (Joseph Campbell).
Βρείτε την περιπέτεια μέσα από το θάρρος. Βρείτε το θάρρος μέσα από τη χαρά. Βρείτε τη χαρά μέσα από τη δημιουργικότητα. Βρείτε τη δημιουργικότητα μέσα από την περιέργεια. Βρείτε την περιέργεια μέσα από την καλή αίσθηση του χιούμορ. Στη συνέχεια, ενώστε τα όλα μαζί με το να ερωτευτείτε με τον ίδιο τον έρωτα. Όπως έξυπνα αποφάνθηκε ο Jorge Luis Borges, «Το να ερωτεύεσαι σημαίνει να δημιουργείς μια θρησκεία που να διαθέτει έναν ατελή Θεό».
Και είναι ακριβώς αυτός ο ατελής Θεός που πρέπει να περιπαίζουμε, να γελοιοποιούμε και να πειράζουμε, να χλευάζουμε και να σατιρίζουμε, να εμπαίζουμε και να μιμούμαστε με συμπαντική χαρά και ιερό χιούμορ. Αφού είμαστε ατελές είδος, η γνωστική μας ασυμφωνία είναι ένας ατελής Θεός τόσο όσο κάθε Θεός που έχουμε δημιουργήσει. Έτσι λοιπόν η γνωστική ασυμφωνία καταπολεμάται με τη διακωμώδηση του Υψίστου. Είναι η παράλογη ικανότητα να γελάμε με αυτό που οι άλλοι θεωρούν πολύ σοβαρό. Είναι μια ιδιαίτερη κατάσταση χιούμορ που αλλάζει το συμπαντικό αστείο και μας μετατρέπει από το τελευταίο άκρο του αστείου σε εκείνους που γελούν με αυτό. Όπως είπε ο Robert Frost χαριτολογώντας, «Συγχώρεσέ, Κύριε, τα μικρά αστεία μου για σένα και εγώ θα συγχωρήσω το μεγάλο αστείο σου για μένα».
7. Η γνωστική γκιλοτίνα
«Προσπαθήσατε και αποτύχατε. Δεν πειράζει. Προσπαθήστε ξανά κι αποτύχετε ξανά. Αποτύχετε καλύτερα» (Samuel Beckett).
Όλα αλλάζουν και τίποτα δεν μένει το ίδιο. Συνειδητοποιήστε την αλήθεια και την ωμότητα που περιέχει. Είναι πραγματικά τραγικά νόστιμη και γοητευτικά σπαρακτική. Υπάρχει ένας τρομερός φόβος που έρχεται με τη γνώση ότι είμαστε ατελή, επιρρεπή στα λάθη και θνητά ζώα. Υπάρχει όμως και μια τρομερή ομορφιά σε αυτό και χωρίς αυτή δεν θα διαθέταμε έννοιες όπως το νόημα, η ομορφιά και η αγάπη. Η ιδέα ότι μπορούμε να μάθουμε από τα λάθη μας, να μετατρέψουμε τον πόνο σε γνώση, τον θυμό σε θάρρος και τη λαχτάρα σε αγάπη, είναι μια βαθιά εκστατική αυτο-υπέρβαση που μπορεί να μας οδηγήσει σε επίπεδα εξέλιξης που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε προς το παρόν.
Η γνωστική γκιλοτίνα είναι ο τεμαχισμός της αυτο-υπέρβασης. Είναι μια συνεχής αποβολή του περιττού, ένας σταθερός «αποκεφαλισμός» της ξεπερασμένης και παρωχημένης σκέψης που έχει οδηγήσει το είδος μας σε παρακμή. Είναι μια πνευματική υποχώρηση, μια οντολογική αιματοχυσία και μια υπαρξιακή απελευθέρωση. Πρόκειται για ένα ιερό «κλάδεμα» έναντι μιας υπερφυσικής «άνθησης».
Έτσι, αυτό που φαίνεται σε μας για ρίζα μπορεί να γίνει μίσχος και αυτό που μας φαίνεται για μίσχος μπορεί να συνεχιστεί ως μια Ακολουθία Φιμπονάτσι της ανθρώπινης εξέλιξης μέσα στον αγώνα ενός «ταξιδιού να γίνουμε κάτι» και που αιωρείται μέσα στη δόξα της πτώσης και της ανόδου, του διαχωρισμού και της ένωσης, της αποτυχίας και της καλύτερης αποτυχίας, της ζωής και της καλύτερης ζωής και του αγώνα για τον πανίσχυρο φάρο της ελπίδας: το αιώνιο Τάο, το άπειρο και την άπιαστη ομορφιά του διαφωτισμού.
Ο Gary Z McGee είναι πρώην ειδικός πράκτορας πληροφοριών του Αμερικανικού Ναυτικού ο οποίος στράφηκε στη φιλοσοφία και είναι ήδη συγγραφέας δύο βιβλίων.
