Όλοι μας έχουμε γευτεί την ελευθερία και ευτυχία που φέρνει η ανιδιοτέλεια, μολονότι ίσως να μην το ξέραμε τότε. Παρακολουθώντας έναν αγώνα τένις ή έχοντας απορροφηθεί από ένα μυθιστόρημα, για παράδειγμα, η ικανοποίηση δεν έρχεται τόσο απ΄αυτό που παρακολουθούμε ή που διαβάζουμε, όσο από την ίδια την απορρόφηση.
Για εκείνο το σύντομο χρονικό διάστημα έχει ξεχαστεί το φορτίο των προσωπικών μας σκέψεων, ανησυχιών και συγκρούσεων και τότε ανακουφιζόμαστε, γιατί εκείνο που υπάρχει πιο κάτω σ΄αυτό το φορτίο είναι η ήρεμη, καθαρή κατάσταση αντιληπτικότητας που ονομάζουμε χαρά.
Advertisment
Ο επιστήμονας που είναι συγκεντρωμένος στην έρευνα, ο καλλιτέχνης που είναι απορροφημένος στο δημιουργικό του έργο, είναι ευτυχής επειδή έχει ξεχάσει τον εαυτό του μέσα σ΄αυτό που κάνει. Ο Αϊνστάιν μπορούσε να απορροφιέται σε εκπληκτικό βαθμό. Πουθενά όμως δεν θα βρεις προσωπικότητες τόσο χαρούμενες, τόσο αμέριμνες, όσο εκείνες που έχουν χάσει τον εαυτό τους μέσα στην αγάπη για όλους. Αυτός είναι ο οικουμενικός αντίκτυπος του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, η τέλεια εικόνα του Δασκάλου του.
Στην εποχή μας πολλά εκατομμύρια ανθρώπων πήραν μια μικρή γεύση αυτής της χαράς στο ντοκιμαντέρ για τη Μητέρα Τερέζα. Όταν κοιτάζεις μέσα στα μάτια των ανθρώπων μ΄αυτόν τον τρόπο, καταλαβαίνεις τι σημαίνει χαρά.
Ύστερα από αιώνες πολιτισμού πιστεύουμε πως έχουμε ανακαλύψει ότι ένας μόνο τρόπος υπάρχει για να είμαστε απόλυτα ευτυχείς και αυτός είναι να ξεχνάμε τον εαυτό μας εργαζόμενοι για τους άλλους. Πρόκειται για μια πολύπλοκη παραδοξότητα: όσο προσπαθούμε να κάνουμε τον εαυτό μας ευτυχισμένο, η ζωή βάζει εμπόδια στο δρόμο μας. Τη στιγμή όμως που αφήνουμε τον εαυτό μας προκειμένου να κάνουμε ευτυχισμένους τους άλλους, τα προβλήματά μας εξαφανίζονται. Τότε δεν χρειάζεται να αναζητάμε τη χαρά. Η χαρά αναζητά εμάς.
Advertisment
Σε κάθε εποχή θα βρεις κάποιους ανθρώπους που έχουν αυτό το θεσπέσιο χάρισμα να ξεχνούν τον εαυτό τους. Στον αιώνα μας υπάρχει η φωτεινή μορφή του Γκάντι, τον οποίο γνώρισα και βάδισα μαζί του ως φοιτητής, όταν επισκέφτηκα το άσραμ στο Σβάγκραμ. Η εμπειρία αυτή άσκησε τεράστια επίδραση στη ζωή μου.
Ο Γκάντι είχε περάσει την ημέρα του σε συναντήσεις με πολιτικούς ηγέτες που είχαν έρθει να τον συμβουλευτούν για θέματα που αφορούσαν τη ζωή τετρακοσίων εκατομμυρίων ανθρώπων. Περίμενα, λοιπόν, να τον δω το απόγευμα να βγαίνει κουρασμένος και βαρύς. Δεν πίστευα στα μάτια μου όταν η πόρτα άνοιξε διάπλατα και πρόβαλε ο Γκάντι ακτινοβολώντας, γεμάτος ζωτικότητα και αστειευόμενος λες και αναπαυόταν όλη την ημέρα.
Όταν ήρθε η ώρα για τον απογευματινό του περίπατο, αναγκαζόμασταν όλοι να τρέχουμε για να προλαβαίνουμε τον μικροσκοπικό αυτόν και φαινομενικά εύθραυστο γίγαντα, ο οποίος κουβαλούσε τα βάρη μιας ολόκληρης σχεδόν ηπείρου με άνεση.
Στη διάρκεια της συγκέντρωσης για τη βραδινή προσευχή άρχισα να καταλαβαίνω το μυστικό του. Ο Γκάντι καθόταν στη συνηθισμένη του θέση κάτω από ένα δέντρο και, καθώς ο τροπικός ήλιος χανόταν, άντρες και γυναίκες τριγύρω του έλεγαν με τη σειρά προσευχές ή ύμνους από διάφορα θρησκευτικά δόγματα. Η ατμόσφαιρα ήταν φορτισμένη. Μολονότι εκείνος δεν μιλούσε ούτε έκανε κινήσεις, δεν μπορούσα να πάρω το βλέμμα μου από πάνω του, καθώς η γραμματέας του Μαχαντέβ Ντεσάι άρχιζε ν΄απαγγέλλει τους αγαπημένους του στίχους από την Μπαγκαβάτ Γκιτά:
“Ζει μέσα στη σοφία εκείνος που βλέπει τον εαυτό του μέσα σε όλα και όλα μέσα σ΄αυτόν, εκείνος του οποίου η αγάπη για τον Κύριο της Αγάπης έχει αναλώσει κάθε εγωιστική επιθυμία και λαχτάρα των αισθήσεων που βασανίζει την καρδιά…”
Τα μάτια του Γκάντι έκλεισαν σε διαλογισμό και πέρασε σε μια τόσο βαθιά απορρόφηση ώστε δεν φαινόταν καν να ανασαίνει. Ξαφνικά κατανόησα τι ήταν αυτό που έβλεπα: είχε ξεχάσει τον εαυτό του εντελώς μέσα σ΄αυτά τα λόγια, τα οποία ενσωμάτωναν τα ιδανικά της ζωής του, και σ΄αυτή την απορρόφηση όλα τα βάρη που μπορεί να κουβαλά κανείς σ΄ένα τέτοιο έργο είχαν αφαιρεθεί από τους ώμους του – θαρρείς και το έκανε ο ίδιος ο Κύριος. Αυτό ήταν μια πλήρης ανανέωση.
Ο Γκάντι δεν προσπαθούσε να κρύψει το μυστικό του. «Προσπαθώ να μηδενίσω τον εαυτό μου», έλεγε ξανά και ξανά, και μηδενίζοντας τον εαυτό του, η αγάπη του απλωνόταν αγκαλιάζοντας τον κόσμο. «Η ζωή μου είναι ένα αδιαίρετο σύνολο και όλες οι δραστηριότητές μου έχουν συνάφεια η μία με την άλλη και όλες κορυφώνονται στην ακόρεστη αγάπη μου για την ανθρωπότητα».
Θυμήσου τα λόγια του Τάουλερ: όταν χάνουμε το δρόμο μας, «ο Θεός συμπληρώνει το κενό» – και όσο μικρότερος γίνεται ο εαυτός μας, τόσο εκείνος μπορεί να καλύψει το χώρο. Για τους περισσότερους, η ιδέα της εκμηδένισης του εαυτού δεν φαίνεται ελκυστική, μέχρις ότου αντικρίσουμε κάποιον σαν τον Γκάντι. Τότε γίνεται απόλυτα ξεκάθαρο πως δεν πρόκειται για έλλειψη προσωπικότητας, αλλά για την πλήρωσή της με χαρά.
Αυτά είναι μυστικά που η πρακτική του διαλογισμού μπορεί να μας αποκαλύψει σταδιακά. Καθώς διαπερνούμε τα στρώματα του προγραμματισμού που ο εγωκεντρισμός έχει φέρει στη συνειδητότητά μας κι αρχίζουμε να διακρίνουμε τη θεότητα μέσα μας, βλέπουμε και όλους τους άλλους κάτω απ΄αυτά τα στρώματα. Τότε συνειδητοποιούμε ότι οι βαθύτερες ανάγκες μας – για αγάπη, αρμονία, σκοπό, ειρήνη του νου – είναι επίσης και δικές τους ανάγκες.
Η ευημερία της οικογένειας, της κοινότητας και του πλανήτη γίνεται σημαντικότερη από τη δική μας, γιατί σ΄αυτήν περιλαμβάνεται και η δική μας. Όλα ετούτα αφήνουν ελάχιστο χρόνο για να σκεφτόμαστε τον εαυτό μας, πράγμα που είναι το μυστικό της ευτυχίας. Από αυτό το είδος προσφοράς προέρχεται η χαρά. Όχι από τις πολλές επιθυμίες που πρέπει να ικανοποιηθούν, αλλά από τη μείωση των προσωπικών επιθυμιών που απελευθερώνουν χρόνο και ενέργεια ώστε να μπορούμε να βοηθάμε όσους υπάρχουν γύρω μας. Αν ήθελα να δώσω το δικό μου παράδειγμα, θα έλεγα πως έχω πάρει κάθε δυνατή ιακνοποίηση όσο κάποιος στην Ινδία.
Προέρχομαι από μια παμπάλαια και πολύ αγαπημένη οικογένεια και ωφελήθηκα από μια σωστή εκπαίδευση που μου πρόσφερε ό,τι καλύτερο υπάρχει στον ινδικό και στον δυτικό πολιτισμό. Ως καθηγητής πανεπιστημίου μοιραζόμουν με τους νεαρούς την αγάπη μου για τη φιλολογία, ενώ ως συγγραφέας και ομιλητής είχα επιτυχία σοτυς τομείς που αγαπούσα περισσότερο. Με τα δεδομένα της Ινδίας, είχα οτιδήποτε θα μπορούσε κανείς να επιθυμήσει.
Μιλάω λοιπόν με βεβαιότητα όταν λέω πως σήμερα, που έχουν εκμηδενιστεί οι προσωπικές μου επιθυμίες, η χαρά και η αγάπη που απολαμβάνω είναι – για να χρησιμοποιήσω τις Ουπανισάδες – ένα εκατομμύριο φορές μεγαλύτερη από τότε. Κάθε μέρα η ζωή μου είναι ένα εκατομμύριο φορές πλουσιότερη.
Όλοι μας, όταν ακούμε κάτι τέτοιο, ψιθυρίζουμε σε μια ήσυχη γωνιά της καρδιάς μας: «Να εγκαταλείψω όλες τις προσωπικές μου επιθυμίες; Μήπως μπορώ να κρατήσω μια δυο από τις αγαπημένες μου και να έχω πεντακόσιες φορές περισσότερη χαρά;» Αυτή είναι μια λογική ερώτηση. Χρειάζονται πολλά χρόνια διαλογισμού για να κατανοήσουμε πως όσο ευχάριστο κι αν φαίνεται πως είναι να ικανοποιούμε τον εαυτό μας, κάθε εγωιστική επιθυμία είναι μια δίψα που δεν κατασιγάζει, μια πείνα που ροκανίζει ασταμάτητα τη ειρήνη του νου μας.
Όταν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, μέσα στην καρδιά μας εισρέει μια ακόμα ισχυρότερη δύναμη: η επιθυμία να πορευτούμε αντίθετα προς όλες τις εγωιστικές επιθυμίες, να απελευθερωθούμε από τα θέλω μας μια για πάντα. Κάθε βήμα που κάνουμε προς αυτόν το σκοπό φέρνει μια τέτοια αίσθηση ανακούφισης, ώστε σήμερα μια από τις προσωπικές μου προσευχές είναι να λέω στον Κύριο: «Μην μ΄αφήσεις ποτέ να ξαναπέσω στην παγίδα των εγωιστικών επιθυμιών!»
Θέλω όλες μου οι επιθυμίες να αφορούν στην ευημερία όλων. Αυτό δίνει χαρά στη ζωή μου και γεμίζει την καρδιά μου με αγάπη.
Τελικά, ο στόχος όλης της πνευματικής αναζήτησης είναι να ζεις μονίμως σ΄αυτή την κατάσταση της λησμοσύνης του εαυτού. Αυτή η διαρκής συνειδητοποίηση του Θεού δεν επιτυγχάνεται μετά το θάνατο αλλά εδώ και τώρα. Αυτό είναι που φέρνει τον ουρανό πάνω στη γη.
“Η αρχέγονη Καλοσύνη” Έκναθ Ησγουάραν εκδόσεις Καστανιώτη
