Αν και στην αρχή αντιµετωπίζονται ως δρόµοι δίχως διέξοδο, µερικές αποτυχίες είναι µάλλον σταυροδρόµια παρά αδιέξοδα. Ανακαλύπτοντας αυτές τις διαδροµές ζωής, σκεφτόµαστε τη µεταφορά µε τον βράχο που αναπτύσσει ο Σαρτρ στο έργο του Το Είναι και το Μηδέν: «Ο βράχος θα μου προβάλει μεγάλη αντίσταση αν θελήσω να τον μετακινήσω. Αν θέλω, όμως, να ανέβω και να θαυμάσω το τοπίο, θα με βοηθήσει πολύ».
Επειδή υπάρχουµε στον χρόνο και µπορούµε να θέτουµε νέους στόχους στη δράση µας, έχουµε τη δύναµη, γράφει ο Σαρτρ µερικές γραµµές πιο κάτω, να κάνουµε το «εµπόδιο» του βράχου ένα «βοήθηµα» για ένα νέο έργο. Αυτό σηµαίνει να υπογραµµίζουµε τη δύναµη του πνεύµατός µας, την παρουσία µας. Η κεντρική ιδέα του σαρτρικού υπαρξισµού είναι το «έργο». Το να υπάρχουµε δεν σηµαίνει να απολαµβάνουµε µια σταθερή και αιώνια αλήθεια. Η ύπαρξη απαιτεί να προβάλλουµε συνεχώς τον εαυτό µας στο µέλλον. Γνωρίζοντας το φράγµα της αποτυχίας, µπορούµε να αλλάξουµε τον τρόπο που οι ίδιοι προβαλλόµαστε και να το κάνουµε αρχή µας.
Advertisment
Στο Σαν Φρανσίσκο, το 2009, πραγµατοποιήθηκε το πρώτο από τα µεγάλα διεθνή συνέδρια για την αποτυχία, τα οποία έγιναν από τότε θεσµός στη Σίλικον Βάλεϊ. Η αρχή αυτών των failcon (από τη λέξη «fail» στα αγγλικά, που σηµαίνει αποτυχία, και την πρόθεση «con» από την αγγλική λέξη «conference», που σηµαίνει συνέδριο), των οποίων τα βίντεο κυκλοφόρησαν µαζικά στο διαδίκτυο, είναι να καταθέσουν επιχειρηµατίες ή αθλητές τι οφείλουν στις αποτυχίες τους.
Εκεί περιγράφουν πώς οι αποτυχίες τους τους ζωντάνεψαν, τους αφύπνισαν, τους έθρεψαν ή τους ταρακούνησαν µέχρι να τους κατευθύνουν προς την ιδέα που θα έφερνε την επιτυχία τους, προς έναν δρόµο που αρχικά ούτε καν θα είχαν σκεφτεί. Αρκεί να ακούσουµε κάποιες από αυτές τις οµιλίες για να κατανοήσουµε πώς οι µεταβολές στην ψηφιακή οικονοµία επέβαλαν την εµφάνιση ενός νέου τύπου επιχειρηµατία, φέρνοντας συγχρόνως και µια δραµατική αύξηση των πιθανοτήτων αποτυχίας, αλλά και την αναγκαιότητα να επανεφευρίσκουµε τον εαυτό µας κάθε φορά που αποτυγχάνουµε.
Η ενόχληση δεν είναι παράλογη, ειδικά σε ό,τι αφορά κάποιες πτυχές αυτών των failcon: κατάφωρα θετική ψυχολογία, υποχρεωτικό ευτυχές τέλος. Όσοι έρχονται εδώ για να µιλήσουν για τις αποτυχίες τους, µιλάνε για αυτές πάντα στον αόριστο… Ακόµα, σε αυτά τα συνέδρια, τα οποία πλέον πραγµατοποιούνται και στη Γαλλία, αλλά χωρίς να γνωρίζουν την ίδια επιτυχία, ανακαλύπτουµε ιστορίες γεµάτες ανατροπές φυσικά, διακλαδώσεις, διασταυρώσεις. Άντρες και γυναίκες που δεν αυτοπροσδιορίζονται από αυτό που είναι, αλλά από αυτό που κάνουν, που δεν αναδεικνύουν την ποιότητα της πρώτης επιθυµίας τους, αλλά την αίσθηση της προσαρµογής ή της επανεκκίνησης.
Advertisment
Σκέφτοµαι, µερικές φορές, ότι µάλλον όλοι διαβάζουν Σαρτρ, ο οποίος γράφει στο βιβλίο του Ο Υπαρξισμός Είναι Ένας Ανθρωπισμός: «Ένας άνθρωπος δεν είναι παρά το άθροισμα των πράξεών του». Με αυτή την ιδέα, ο Γάλλος υπαρξιστής αντιτίθεται στη φιλοσοφία της πρόθεσης του Καντ, για τον οποίο η αξία ενός όντος αποτιµάται από την ποιότητα των προθέσεών του. Ακούγοντας όλους αυτούς τους επιχειρηµατίες, που οι απογοητεύσεις τούς άνοιξαν τα µάτια, τους έφεραν σε νέα έργα, καταλαβαίνουµε καλύτερα γιατί η «υπαρξιακή ψυχανάλυση» που επινοήθηκε από τον Σαρτρ βρήκε µεγαλύτερη απήχηση στις Ηνωµένες Πολιτείες απ’ ό,τι στη Γαλλία.
Ο Σαρτρ πρότεινε µια παράξενη µορφή ψυχανάλυσης, αντιφροϊδική, η οποία βασίζεται στην άποψη ότι είναι περιττό να καλέσεις το υποκείµενο να αναµετρηθεί µε το παρελθόν του, την ασυνείδητη αιτιοκρατία (ντετερµινισµό) της οικογενειακής του ιστορίας. Είναι καλύτερο να συνεργαστείς µαζί του για την πολλαπλότητα των πιθανών έργων του, να αναζητήσεις αυτό που θα µπορούσε να αποκαταστήσει το χρώµα του παρόντος του. Πολλοί επιχειρηµατίες χρησιµοποίησαν την αποτυχία ως µια ευκαιρία να ελιχθούν και να αλλάξουν πορεία.
Ο Γάλλος επιχειρηµατίας Ζαν Μπατίστ Ριντέλ µίλησε σε ένα από αυτά τα failcon εξηγώντας την ιστορία της τροµερής επιτυχίας της εταιρείας του Criteo. Όλα ξεκίνησαν στο πίσω δωµάτιο ενός παριζιάνικου εστιατορίου. Η αρχική ιδέα του ήταν να δηµιουργήσει ένα σύστηµα που θα πρότεινε ταινίες και άρθρα από blog. Αλλά η αποτυχία της εκκίνησής του τον οδήγησε να χρησιµοποιήσει την τεχνογνωσία του υλοποιώντας τη σε µια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση: στην πώληση στοχευµένης διαφήµισης στο διαδίκτυο. Η Criteo πέρασε τα τελευταία χρόνια από ένα πίσω δωµάτιο στο Δέκατο Τρίτο Διαµέρισµα του Παρισιού και στην εισαγωγή της στον δείκτη Nasdaq στη Γουόλ Στριτ, στο Χρηµατιστήριο της Νέας Υόρκης, όπου σήµερα αποτιµάται στα 2,41 δισεκατοµµύρια δολάρια.
Το ταλέντο του δηµιουργού της ήταν να αναγνωρίσει τι δεν λειτουργεί και να αντλήσει ώθηση από αυτό για µια πλήρη αλλαγή οράµατος, βλέποντας µε άλλο τρόπο το µέλλον. Εποµένως, είναι συχνά η αποτυχία ως υπαλλήλου που ανοίγει τον δρόµο για την επιχειρηµατικότητα. Ο Ιάπωνας Σοϊσίρο Χόντα απορρίφθηκε στη συνέντευξή του για µια θέση µηχανικού στην Toyota. Στη συνέχεια, βίωσε µια µακρά περίοδο ανεργίας, στη διάρκεια της οποίας είχε την ιδέα να φτιάξει µόνος του σκούτερ και να τα πουλήσει. Έτσι γεννήθηκε η Honda.
Το να είσαι υπαρξιστής σηµαίνει να σκέφτεσαι ότι µια ζωή δεν θα είναι αρκετή ούτως ή άλλως για να εξαντλήσεις όλες τις δυνατότητες. Αρκεί να µην τις προσπεράσεις. Ο θάνατος είναι η πιο σκανδαλώδης σκέψη της ζωής όχι ως έννοια ή αιώνια αξία, αλλά ως «έργο». Όντας υπαρξιστής, φοβάσαι ότι η επιτυχία με κάποιο τρόπο θα σε εγκλωβίσει και θα φτάσεις μέχρι το τέλος της ζωής χωρίς να γνωρίζεις ποιος είσαι. Ενάντια στη συνήθη οπτική, αυτό που αξίζει είναι η αποτίµηση της αποτυχίας ως άνοιγµα δυνατοτήτων. Το να αποτυγχάνεις πολύ, τελικά, σηµαίνει ότι υπάρχεις.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Charles Pepin “Η ομορφιά της αποτυχίας” από τις εκδόσεις Διόπτρα – Photo: Author/Depositphotos
