Ελευθερία, για τον άνθρωπο, σύμφωνα με τη φιλοσοφία, είναι η δυνατότητά του να δρα κατά βούληση. Ατομική ή κοινωνική, πολιτική ή πνευματική, ψυχολογική ή ηθική, η ελευθερία για τον άνθρωπο είναι τόσο αναγκαία όσο και η αναπνοή του. Σε όλο τον κόσμο και σε όλους τους πολιτισμούς, οι άνθρωποι, πάντοτε, την αποθέωναν, τη λάτρευαν αλλά και έδιναν αγώνες για να την κερδίσουν.
Η αρχαιοελληνική αλλά και η παγκόσμια γραμματεία βρίθει από αναφορές, αναλύσεις και αίνους, στο πολυτιμότατο αυτό, «αγαθό». Μέσα στα σημαντικότερα έργα «περί ελευθερίας», συγκαταλέγεται και εκείνο, που αποτελείται από τις ομιλίες του στωικού διδασκάλου Επίκτητου, τις οποίες συγκέντρωσε και κατέγραψε, ο μαθητής του, ιστορικός και έπαρχος της Καππαδοκίας, Λεύκιος Φλάβιος Αρριανός, σε οκτώ συνολικά βιβλία με τον γενικό τίτλο «Διατριβαί», από τις οποίες διασώζονται μόνο τα τέσσερα πρώτα βιβλία. Μέσα από τις ομιλίες αυτές, ο Φλάβιος Αρριανός, συγκέντρωσε ένα απάνθισμα των σκέψεών του, που είναι γνωστές με το όνομα «Εγχειρίδιον Επικτήτου».
Advertisment
Όταν η ελευθερία γίνεται πνευματικός προσανατολισμός
Κατά τον Επίκτητο, «η ελευθερία, δεν είναι ούτε νομικό καθεστώς ούτε η δυνατότητα να κυκλοφορούμε ελεύθεροι. Είναι ο πνευματικός προσανατολισμός των ανθρώπων που έχουν ανοσία στην αναστάτωση και την απογοήτευση, επειδή οι επιθυμίες και οι αποφάσεις τους εξαρτώνται από τους ίδιους και δεν αφορούν τίποτα απ’ όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν από μόνοι τους».
Ο Επίκτητος γεννήθηκε ως δούλος και αν και χρόνια αργότερα απελευθερώθηκε, η εμπειρία του αυτή της δουλείας, άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της, σε ολόκληρη τη φιλοσοφία του.
Τα λόγια του έχουν διαχρονική αξία, γιατί εστιάζουν με ένταση και ακρίβεια, σε ανθρώπινες καταστάσεις που είναι κοινές σε πολλούς ανθρώπους, σε κάθε τόπο και χρόνο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, το Εγχειρίδιό του, που από την πρώτη του κιόλας έκδοση, τον 16ο αιώνα, σημείωσε μεγάλη επιτυχία, έχει μεταφραστεί ξανά και ξανά σε πολλές γλώσσες του κόσμου.
Advertisment
Πρόσφατα, οι εκδόσεις Διόπτρα, εξέδωσαν το βιβλίο «Επίκτητος – Ο Δρόμος για την Ελευθερία», με επιλογές, μετάφραση και επιμέλεια κειμένων, από τον καθηγητή A. A. Long.
Το βιβλίο περιέχει διδασκαλίες του Επίκτητου που μας προτρέπουν να κρατάμε στάση αδιαφορίας σε πάρα πολλά πράγματα που εμείς οι άνθρωποι εκ φύσεως θεωρούμε σημαντικά, όπως για παράδειγμα ο πλούτος και μας ζητούν να αντιμετωπίσουμε τα παρακάτω ερωτήματα: Τα συμβατικά αγαθά όπως η υγεία και ο πλούτος είναι πάντα κατ’ ουσίαν ωφέλιμα για μας; Είναι αναγκαία για την ευτυχία; Εξαρτώνται από εμάς; Εξαρτώνται από το νου; Εναρμονίζονται με τη λογική φύση μας;
Ακολουθούν κάποια ενδεικτικά αποσπάσματα:
«Όταν δεις κάποιον να υποκλίνεται σε κάποιον άλλον ή να του λέει κολακείες χωρίς να τις πιστεύει, να λες με θάρρος πως ούτε αυτός είναι ελεύθερος».
Ελεύθερος είναι αυτός που δεν ποθεί ό,τι δεν είναι δικό του
«O,τι δεν εξαρτάται από σένα, όταν θέλεις να το αποκτήσεις ή να το διατηρήσεις, είναι κάτι ξένο. Απομάκρυνε από αυτό όχι μόνο τα χέρια σου αλλά κυρίως την επιθυμία. Διαφορετικά, παραδίνεσαι στη δουλεία και υποκύπτεις στον ζυγό, αν θαυμάσεις κάτι από όσα δεν είναι δικά σου κι αν ποθήσεις όσα εξαρτώνται από άλλους και είναι θνητά».
Ελευθερία είναι η αστείρευτη εσωτερική μας δύναμη
«Ο Θεός όχι μόνο μας έδωσε αυτές τις δυνάμεις, με τις οποίες υπομένουμε όλα όσα συμβαίνουν χωρίς να μας ταπεινώνουν ή να μας συνθλίβουν, αλλά, κι αυτό θα ταίριαζε σε έναν καλό βασιλιά και σε έναν αληθινό πατέρα, μας τις έδωσε ανεμπόδιστες, χωρίς εξαναγκασμό και όρια, και φρόντισε ώστε να εξαρτώνται όλες από εμάς και δεν κράτησε για τον εαυτό του κάποια δύναμη προκειμένου να μας εμποδίζει ή να μας αναχαιτίζει.
Αφού, λοιπόν, έχετε αυτές τις δυνάμεις ελεύθερες και απόλυτα δικές σας, γιατί δεν τις χρησιμοποιείτε και δεν νιώθετε τι δώρα έχετε λάβει και από ποιον τα έχετε λάβει αντί να κάθεστε και να κλαίτε τη μοίρα σας;»
Αυτά και πολλά άλλα σπουδαία μαθήματα θα έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε στο εξαιρετικό βιβλίο «Επίκτητος: Ο Δρόμος προς την Ελευθερία», το οποίο μπορείτε να βρείτε στο e-shop των εκδόσεων Διόπτρα.
——-
Ο A. A. Long, ο άνθρωπος που έκανε την επιλογή, τη μετάφραση και την επιμέλεια των κειμένων από τις ομιλίες του Επίκτητου είναι ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συνεργαζόμενος καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια και έχει συγγράψει πολυάριθμα βιβλία.
Το βιβλίο «Επίκτητος – Ο δρόμος για την ελευθερία» με επιλογή μετάφραση και επιμέλεια των κειμένων του Επίκτητου από τον A. A. Long κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
