Σας έχει τύχει ποτέ να κοιτάξετε το ρολόι στο χέρι σας για την ώρα και αμέσως μετά να έχετε ξεχάσει αυτό που είδατε; Η εμπειρία της στιγμιαίας αμνησίας είναι συνηθέστερη απ’ όσο νομίζουμε. Οι ψυχολόγοι γνωρίζουν εδώ και αρκετά χρόνια ότι ένα μεγάλο ποσοστό της οπτικής μας εμπειρίας σύντομα ξεθωριάζει όταν δεν είναι το κέντρο της προσοχής μας.
Ο George Sperling το απέδειξε με ένα κλασικό πλέον πείραμα το 1960. Τα αποτελέσματά του έδειξαν δύο πράγματα: αρχικά, τα περιεχόμενο της οπτικής μας μνήμης είναι αρχικά πολύ πλούσιο και κατά δεύτερον, αν αυτό το πλαίσιο περιεχόμενο δεν συνοδευτεί από άλλα αισθητηριακά στοιχεία ή δεν έχει κάποια προσωπική αξία εκείνη τη στιγμή, ξεθωριάζει από τη μνήμη μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου.
Advertisment
Κάτι παρόμοιο απέδειξαν και ερευνητές από το Pennsylvania State University των ΗΠΑ: ακόμα κι αν εστιάζουμε σε ένα πράγμα, μπορεί σύντομα να ξεχάσουμε το περιεχόμενό του αν αυτό το τελευταίο δεν είναι σχετικό με την εργασία που κάνουμε.
Στα πειράματά τους, οι Hui Chen και Brad Wyble (2015, 2016) παρουσίασαν στους συμμετέχοντες μια σειρά από γράμματα και αριθμούς, γραμμένα με διαφορετικά χρώματα και τους ζήτησαν να αναγνωρίσουν το γράμμα ανάμεσα σε τρεις αριθμούς και να αναφέρουν το χρώμα του. Για παράδειγμα, στην παρακάτω ακολουθία, η απάντηση στην πρώτη περίπτωση πρέπει να είναι «πορτοκαλί» και στη δεύτερη «κόκκινο».
Advertisment
Οι συμμετέχοντες ήταν αρκετά ακριβείς και γρήγοροι σε αυτή την εργασία. Αυτό που δεν γνώριζαν οι συμμετέχοντες στην 12η φορά, ήταν ότι μετά την ερώτηση για το χρώμα, οι ερευνητές θα τους έκαναν μια ερώτηση – έκπληξη: «ποιο γράμμα είδες μόλις;».
Θα έλεγε κανείς ότι είναι μια εύκολη ερώτηση προς απάντηση. Άλλωστε, όλοι οι συμμετέχοντες είχαν μόλις αναγνωρίσει ποιο από τα τέσσερα σύμβολα ήταν γράμμα (και όχι αριθμός) και ανέφεραν το χρώμα του σωστά. Κι όμως, όπως έδειξαν τα αποτελέσματα, μόνο το 35% των συμμετεχόντων μπόρεσε να ανακαλέσει το γράμμα σωστά, ακόμα κι αν το είχαν δει ένα δευτερόλεπτο νωρίτερα.
Οι ερευνητές το ονόμασαν αμνησία χαρακτηριστικού (attribute amnesia) και αφορά μια αποτυχία στην παγίωση της μνήμης. Με άλλα λόγια, οι συμμετέχοντες απλώς δεν κωδικοποίησαν σε ανάμνηση το χαρακτηριστικό του γράμματος. Καθώς δεν τους ζητήθηκε να αναφέρουν το γράμμα αλλά το χρώμα, εστίασαν σε αυτό και δεν ασχολήθηκαν με το είδος του γράμματος.
Αυτά τα αποτελέσματα ήταν με κάποιο τρόπο ακόμα πιο εκπληκτικά από εκείνα του Sperling το 1960. Έχει νόημα πως όταν μας παρουσιάζονται πολλές πληροφορίες, μπορούμε να συγκρατήσουμε στη μνήμη μας ορισμένες και όσες δεν μας ενδιαφέρουν ξεχνιούνται άμεσα.
Υπό αυτή την έννοια, δεν είναι περίεργο που ξεχνάμε άμεσα ορισμένα ερεθίσματα και πληροφορίες, αφού εκείνες τις στιγμές εστιάζουμε αλλού και είναι εκεί που ο εγκέφαλος δίνει όλη του την προσοχή.
Nicolas Davidenko, Ph.D., καθηγητής ψυχολογίας
