Τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο του συζύγου της, μια 68χρονη γυναίκα επισκέπτεται το γιατρό της επειδή δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Ενώ μιλάει μαζί του, η γυναίκα αποκαλύπτει ότι κοιμάται στον καναπέ της, επειδή ο ύπνος στο κρεβάτι που μοιραζόταν με τον σύζυγό της την κάνει να της λείπει πολύ. Εξακολουθεί να κατηγορεί τον εαυτό της και την ιατρική ομάδα του συζύγου της για τον θάνατό του και τον σκέφτεται συνεχώς – συχνά εύχεται να πεθάνει για να μπορέσει να είναι ξανά μαζί του.
Οι εμπειρίες της γυναίκας περιγράφονται λεπτομερώς σε ένα άρθρο του 2015 στο The New England Journal of Medicine, το οποίο εξηγεί τι είναι το επιπλεγμένο πένθος και πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται. Αυτό το είδος πένθος ορίζεται ως θλίψη που είναι ασυνήθιστα σοβαρή και παρατεταμένη και μειώνει την ικανότητα ενός ατόμου να ζήσει μια φυσιολογική ζωή, σύμφωνα με το άρθρο.
Advertisment
Οι ψυχολόγοι εκτιμούν ότι περίπου το 10 – 20% των ανθρώπων που πενθούν θα αναπτύξουν επιπλεγμένο ή παρατεταμένο πένθος, σύμφωνα με μια άλλη ανασκόπηση σχετικά με το θέμα. Πλέον ονομάζεται επίσημα διαταραχή παρατεταμένου πένθους. Η διαφορά μεταξύ του φυσιολογικού ή υγιούς πένθους και του παρατεταμένου πένθους σχετίζεται με το κατά πόσον ορισμένες αμυντικές αντιδράσεις που αποτελούν φυσιολογικό μέρος του πρώιμου πένθους γίνονται επίμονες και επηρεάζουν υπερβολικά την ψυχική λειτουργία.
Το πένθος, συνοπτικά ορισμένο, είναι η συναισθηματική αντίδραση που έχει ένα άτομο μετά από μια απώλεια. Κατά τη διάρκεια των εβδομάδων και των μηνών που ακολουθούν μιας απώλειας – όπως ο θάνατος ενός συζύγου ή γονέα – σχεδόν κάθε αντίδραση θεωρείται «φυσιολογική». Αλλά σε ένα ορισμένο σημείο, εάν η θλίψη συνεχίζει να παρεμβαίνει στη ζωή ενός ατόμου, μπορεί να θεωρηθεί διαγνώσιμη διαταραχή. Σύμφωνα με το DSM-5-TR, η διαταραχή παρατεταμένου πένθους ορίζεται από κάποιον που βιώνει τα ακόλουθα κριτήρια:
1. Ένας θάνατος – τουλάχιστον πριν από 12 μήνες για τους ενήλικες και τουλάχιστον πριν από 6 μήνες για τα παιδιά – ενός ατόμου που ήταν κοντά στον πενθούντα.
Advertisment
2. Από τον θάνατο, υπάρχει μια αντίδραση πένθους που χαρακτηρίζεται από ένα ή και τα δύο από τα ακόλουθα σχεδόν κάθε μέρα για τουλάχιστον τον τελευταίο μήνα:
– Έντονη λαχτάρα ή νοσταλγία για το πρόσωπο που απεβίωσε
– Ενασχόληση με σκέψεις ή αναμνήσεις του θανόντος (στα παιδιά και τους εφήβους, η ενασχόληση μπορεί να εστιάζεται στις συνθήκες του θανάτου).
3. Ως αποτέλεσμα του θανάτου, τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα 8 συμπτώματα παρουσιάζονται σχεδόν καθημερινά για τουλάχιστον τον τελευταίο μήνα:
– Διαταραχή της ταυτότητας (όπως η αίσθηση ότι ένα μέρος του εαυτού μας έχει πεθάνει)
– Έντονο αίσθημα δυσπιστίας σχετικά με το θάνατο
– Αποφυγή των υπενθυμίσεων ότι το άτομο είναι νεκρό
– Έντονος συναισθηματικός πόνος (όπως θυμός, πικρία ή θλίψη) που σχετίζεται με το θάνατο
– Δυσκολία με την επανένταξη στη ζωή μετά το θάνατο (συμπεριλαμβανομένων των προβλημάτων με τους φίλους, την επιδίωξη ενδιαφερόντων ή τον προγραμματισμό για το μέλλον).
– Συναισθηματικό μούδιασμα (για παράδειγμα, απουσία ή σημαντική μείωση της έντασης των συναισθημάτων ή αίσθημα ζαλάδας) ως αποτέλεσμα του θανάτου
– Αίσθημα ότι η ζωή δεν έχει νόημα ως αποτέλεσμα του θανάτου
– Έντονη μοναξιά (π.χ. αίσθημα μοναξιάς ή απομάκρυνσης από τους άλλους) ως αποτέλεσμα του θανάτου.
4. Η απώλεια προκαλεί κλινικά σημαντική αγωνία ή έκπτωση σε κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλο σημαντικό τομέα της λειτουργικότητας.
5. Η διάρκεια και η σοβαρότητα της αντίδρασης πένθους υπερβαίνει σαφώς τα αναμενόμενα κοινωνικά, πολιτιστικά ή θρησκευτικά πρότυπα για τον πολιτισμό και το πλαίσιο του ατόμου.
6. Τα συμπτώματα του πένθους δεν εξηγούνται καλύτερα από μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, διαταραχή μετατραυματικού στρες ή άλλη ψυχική διαταραχή ή δεν αποδίδονται στις φυσιολογικές επιδράσεις μιας ουσίας (όπως φάρμακα ή αλκοόλ) ή σε άλλη ιατρική κατάσταση.
Αιτίες: Τι κάνει το πένθος επιπλεγμένο/παρατεταμένο;
Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:
– Ιστορικό διαταραχών διάθεσης ή άγχους
– Ιστορικό κατάχρησης αλκοόλ ή ναρκωτικών
– Η βίωση πολλαπλών απωλειών
– Μια δύσκολη παιδική ηλικία ή ανατροφή
– Φτωχή κοινωνική υποστήριξη μετά από μια απώλεια
– Σοβαρές συγκρούσεις με φίλους ή αγαπημένα πρόσωπα
– Σημαντικά οικονομικά προβλήματα μετά από μια απώλεια.
Φυσικά, ο κατάλογος αυτός δεν είναι πλήρης. Επίσης, τα αίτια του επιπλεγμένου πένθους είναι πιθανότατα πολυπαραγοντικά. Με άλλα λόγια, αρκετοί από αυτούς τους παράγοντες – μαζί με άλλους που δεν αναφέρονται εδώ – μπορεί να συνδεθούν για να προκαλέσουν αυτό το είδος πένθους. Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι πολλά από τα κριτήρια για τη διαταραχή παρατεταμένου πένθους είναι υποκειμενικά ή βασίζονται εν μέρει στα κοινωνικά ή πολιτισμικά πρότυπα ενός ατόμου.
Διαχείριση περίπλοκου πένθους: Συμβουλές για την αντιμετώπιση
Αν ρωτήσετε ψυχολόγους και συμβούλους πένθους πώς βοηθούν τους ανθρώπους να διαχειριστούν το πένθος, το πρώτο πράγμα που θα ακούσετε είναι ότι πρόκειται για μια άκρως προσωπική και εξατομικευμένη διαδικασία. Οι εμπειρίες του πένθους και η πορεία τους με την πάροδο του χρόνου είναι εξαιρετικά διαφορετικές. Όπως ακριβώς η εμπειρία του πένθους είναι διαφορετική, έτσι είναι και οι μέθοδοι με τις οποίες οι άνθρωποι μπορούν να την αντιμετωπίσουν.
Υπάρχει ωστόσο μια κλινικά επικυρωμένη θεραπεία για το επιλεγμένο πένθος. Η θεραπεία ξεδιπλώνεται σε 16 εβδομαδιαίες συνεδρίες και τείνει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:
– Μάθηση σχετικά με το πένθος, το παρατεταμένο πένθος και την ψυχοθεραπεία
– Τήρηση ημερολογίου για το πένθος του ατόμου
– Εμπλοκή ενός σημαντικού άλλου προσώπου στο πένθος του ατόμου
– Εργασία που περιλαμβάνει τη διαπροσωπική λειτουργία
– Εργασία που αφορά τους προσωπικούς στόχους και την αυτοφροντίδα του ατόμου
– Επανεξέταση της ιστορίας του θανάτου, καθώς και των επιπτώσεων και των συνεπειών του
– Επανεξέταση τυχόν τόπων και δραστηριοτήτων που μπορεί να αποφεύγει κανείς
– Εργασία με αναμνήσεις και εικόνες
– Μια φανταστική συζήτηση με τον αποθανόντα.
Έρευνα στο περιοδικό Bereavement Care διαπίστωσε ότι η θεραπεία αυτή υπερτερεί της παραδοσιακής ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπιση του παρατεταμένου πένθους. Είναι σημαντικό να τονίσουμε, για άλλη μια φορά, ότι οι ειδικοί τείνουν να μη μιλούν για το πένθος με όρους «φυσιολογικού» και «μη φυσιολογικού».
Ο όρος «παρατεταμένο πένθος» δεν σημαίνει ότι η μέθοδος πένθους κάποιου είναι κατά κάποιο τρόπο λανθασμένη. Αντίθετα, είναι μια αναγνώριση ότι ορισμένες μορφές μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ξεπεραστούν και θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την προσοχή ενός ειδικού.
Πηγή:
www.everydayhealth.com/emotional-health/grief/what-is-complicated-grief
