Η πανδημία – παράλληλα με τις αυξανόμενες απειλές από την κλιματική αλλαγή, τον εκτεταμένο υποσιτισμό, την οικονομική αστάθεια και τις γεωπολιτικές συγκρούσεις – έχει εντείνει τα προβλήματα με τους τρόπους με τους οποίους παράγουμε, διανέμουμε και καταναλώνουμε τρόφιμα. Και κατέστησε σαφή την επείγουσα ανάγκη να γίνουν τα παγκόσμια επισιτιστικά συστήματα πιο δίκαια.
Ένα παράδειγμα σύγχρονης διατροφικής αδικίας είναι ότι αν είστε φτωχός ή ανήκετε σε εθνική μειονότητα, είναι λιγότερο πιθανό να έχετε εύκολη πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα. Η κατάσταση αυτή, που επιδεινώνεται από το COVID-19, έχει ονομαστεί διατροφικό απαρτχάιντ. Συχνά, επίσης, οι εταιρείες, και όχι οι τοπικοί καλλιεργητές, ελέγχουν τα τρόφιμα που παράγονται από τις κοινότητες: παίρνοντας τα χρήματα από τα χέρια τους.
Advertisment
Αν αυτό πρόκειται να αλλάξει, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ποιος κερδίζει μέσα στα υπάρχοντα επισιτιστικά συστήματα και, το πιο σημαντικό, ποιος χάνει με το να σπρώχνεται στο περιθώριο και να χάνει την πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα. Για να γίνει αυτό, όσοι σχεδιάζουν τα επισιτιστικά συστήματα πρέπει να εξετάσουν πώς οι διάφοροι παράγοντες που καθορίζουν αν κάποιος είναι περιθωριοποιημένος – όπως το φύλο, η ηλικία, η αναπηρία, η εθνικότητα και η θρησκεία – μπορούν να συνδυάζονται ή να διασταυρώνονται, καθιστώντας ορισμένους ανθρώπους πιο ευάλωτους.
Για παράδειγμα, τα διεθνή αναπτυξιακά προγράμματα των κυβερνήσεων και των φιλανθρωπικών οργανώσεων συχνά επικεντρώνονται στη βοήθεια των γυναικών, επειδή θεωρούνται ευάλωτες. Αυτό όμως ενέχει τον κίνδυνο να παραβλέπονται διαφορετικές αιτίες της φτώχειας, όπως ταξικά και φυλετικά ζητήματα, και να περιθωριοποιούνται κι άλλες ευάλωτες ομάδες.
Στην Τανζανία, έχει διαπιστωθεί ότι αυτού του είδους η υπεραπλούστευση όταν αποφασίζεται ποιος λαμβάνει πόρους ενισχύει τις υπάρχουσες ιεραρχίες εξουσίας εντός των κοινοτήτων, πράγμα που σημαίνει ότι όσοι είχαν εξαρχής μικρή κοινωνική δύναμη – όπως οι φτωχότερες γυναίκες – δεν επωφελούνται από τους πόρους που παρέχονται.
Advertisment
Αντίθετα, η έρευνα δείχνει ότι τα αναπτυξιακά έργα τείνουν να αποδίδουν καλύτερα όταν λαμβάνουν υπόψη τους τους κανόνες της τοπικής κοινότητας. Για παράδειγμα, στο Μπαγκλαντές, άνδρες και γυναίκες από ινδουιστικές και μουσουλμανικές κοινότητες εργάζονται στους υγροτόπους, αλλά κάθε ομάδα παίζει διαφορετικό ρόλο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα κοινοτικά έργα διαχείρισης υγροτόπων τα πήγαιναν καλύτερα όταν οι άνθρωποι εργάζονταν σύμφωνα με τους παραδοσιακούς τους ρόλους σύμφωνα τόσο με το φύλο όσο και με τη θρησκεία.
Η διατομεακή προσέγγιση μας βοηθά να ξεπεράσουμε απλουστευτικές κατηγορίες όπως η «ευάλωτη γυναίκα», αντ’ αυτού εφιστώντας την προσοχή στις άνισες ροές εξουσίας που διαμορφώνουν την πρόσβαση στους πόρους. Αυτό θα πρέπει να ενσωματωθεί στο βαθύτερο επίπεδο της επιστήμης των τροφίμων, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι περιθωριοποιημένοι και ευάλωτοι άνθρωποι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αλλαγής.
Η δυναμική της εξουσίας
Είναι επίσης ζωτικής σημασίας να κατανοήσουμε πώς η δυναμική της εξουσίας δομεί τις αποφάσεις εντός των επισιτιστικών συστημάτων, είτε πρόκειται για τα νοικοκυριά είτε για τους κυβερνητικούς θεσμούς.
Κατά την αντιμετώπιση των ζητημάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια στο Μπουρούντι, η CARE International συνεργάστηκε με ένα δίκτυο τοπικών ανδρών-πρωταθλητών στην ισότητα των φύλων για να αναλύσει τα συστήματα εξουσίας, να προβληματιστεί σχετικά με τους ρόλους των φύλων και να ενθαρρύνει την ισότιμη, ενεργό συμμετοχή των γυναικών στις αποφάσεις της κοινότητας. Τα αποτελέσματα περιλάμβαναν βελτιώσεις στη γεωργική παραγωγικότητα καθώς και αύξηση της ενδυνάμωσης των γυναικών και της ισότητας των φύλων.
Η δημιουργία ασφαλών χώρων χωρίς αποκλεισμούς για περιθωριοποιημένες φωνές είναι επίσης κρίσιμη. Δημιουργικές προσεγγίσεις, όπως το θέατρο, ο χορός και η μουσική, παρέχουν ένα ισχυρό μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου. Για παράδειγμα, το Roktim: Nurture Incarnadine, μια παραγωγή του Ananya Dance Theatre, εξερευνά τη φεμινιστική πολιτική για τα τρόφιμα μέσω του χορού. Η παράστασή τους αναδεικνύει ζητήματα γύρω από τη βιωσιμότητα και τη δικαιοσύνη στα συστήματα τροφίμων και καταδεικνύει τη δύναμη της κοινοτικής δράσης.
Αδικία
Η ιστορική αδικία παίζει μεγάλο ρόλο στη συνεχιζόμενη αποτυχία των επισιτιστικών συστημάτων. Για παράδειγμα, όταν πρόκειται για τα παγκόσμια επισιτιστικά συστήματα, πρέπει να κατανοήσουμε πώς η αποικιοκρατία διαμόρφωσε τις διατροφικές διαδικασίες και πώς συνεχίζει να το κάνει και σήμερα.
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η αποικιακή κυβέρνηση στη Ζάμπια προώθησε την παραγωγή αραβοσίτου έναντι της παραγωγής ντόπιων καλλιεργειών όπως το κεχρί. Σήμερα, η παραγωγή αραβοσίτου εξακολουθεί να λαμβάνει σημαντική στήριξη, με σχεδόν το 80% του ετήσιου γεωργικού προϋπολογισμού της κυβέρνησης να δαπανάται για την παραγωγή αραβοσίτου. Κατά συνέπεια, ο αραβόσιτος – ο οποίος παρέχει περιορισμένα θρεπτικά συστατικά – κυριαρχεί στη διατροφή της Ζάμπια, συμβάλλοντας στη χρόνια επισιτιστική ανασφάλεια στην περιοχή.
Η κατανόηση του καλύτερου σχεδιασμού των επισιτιστικών συστημάτων απαιτεί από τους ερευνητές να λάβουν υπόψη τους τον τρόπο με τον οποίο ο αποικισμός συνέβαλε στη διαμόρφωσή τους. Αυτό μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε πώς οι αποικιοκρατικές διαδικασίες εκμετάλλευσης και καταστροφής, όπως το υπερατλαντικό δουλεμπόριο, αντανακλώνται στα σύγχρονα διατροφικά συστήματα που κυριαρχούνται από τον αραβόσιτο σε ολόκληρη την Αφρική.
Η αποαποικιοκρατική έρευνα μπορεί επίσης να μας ενθαρρύνει να εντοπίσουμε και να αμφισβητήσουμε την εξουσία, τα προνόμια και την ανισότητα στην έρευνα. Για παράδειγμα, είναι συνήθως οι μελετητές από τις ανεπτυγμένες χώρες, και όχι οι συνάδελφοί τους στις αναπτυσσόμενες χώρες, αυτοί που καθορίζουν τις ερευνητικές ατζέντες και καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ξοδεύονται τα χρήματα.
Και η έρευνα από όλο τον κόσμο συχνά δημοσιεύεται μόνο στα αγγλικά, περιορίζοντας την προσβασιμότητα των πληροφοριών αυτών σε κοινότητες όπου δεν μιλούν αγγλικά. Παραδοσιακά, η επιστήμη θεωρείται ως μια διαδικασία αμερόληπτης παρατήρησης. Ωστόσο, κάθε έρευνα αντανακλά πολιτισμικές προκαταλήψεις και ως ερευνητές επηρεάζονται βαθιά από τις αξίες τους. Το να αποκτήσουμε επίγνωση του τρόπου με τον οποίο δημιουργείται η επιστημονική μας γνώση είναι ένα βασικό βήμα για την επίτευξη δικαιοσύνης.
Από τη συν-ανάπτυξη των γεωργικών τεχνολογιών έως το σχεδιασμό και την έναρξη των προγραμμάτων διατροφής, οι ερευνητές έχουν τεράστιο αντίκτυπο στο είδος της επιστήμης που θα δοθεί προτεραιότητα – και στο ποιος επωφελείται από αυτήν.
Πηγή:
theconversation.com/our-global-food-systems-are-rife-with-injustice-heres-how-we-can-change-this
