Αν και δεν βρισκόμαστε πλέον στην κλασική βικτωριανή Αυστρία και ο Φρόιντ μπορεί να θεωρείται ξεπερασμένος, σκεφτείτε ότι η ψυχανάλυση δεν είναι μόνο Φρόιντ όπως και η φυσική δεν είναι μόνο Νεύτωνας. Εκείνοι απλώς έβαλαν τα θεμέλια ώστε τα πεδία τους να εξελιχθούν με τον καιρό.
Ανεξάρτητα από την τελική σας άποψη σχετικά με την ψυχανάλυση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένα φροϋδικά στοιχεία έχουν αντέξει στο χρόνο. Αν έχετε ακούσει ποτέ για την μετάθεση, την άρνηση ή την απόσυρση, ξέρετε ότι αυτό είναι αλήθεια. Πιθανώς να είστε πολύ εξοικειωμένοι με αυτές τις άμυνες, αλλά μπορεί να μη γνωρίζετε λεπτομέρειες γι’ αυτές.
Advertisment
Αυτές είναι μόνο 3 από τις 25 ασυνείδητες άμυνες που σημείωσε η Nancy McWilliams (2013), η οποία θεωρείται ευρέως κορυφαία ειδικός στην ψυχανάλυση. Παρακάτω, θα εξετάσουμε τις τρεις προαναφερθείσες, καθώς φαίνεται να είναι από τις πιο παρατηρήσιμες στην ώρα της θεραπείας, αλλά και στην καθημερινή ζωή.
Το λειτουργικό μας σύστημα
Οι συμπεριφορές κάποιου είναι πολύ πιο περίπλοκες από εμπρόθετες πράξεις. Το ασυνείδητο μας υπαγορεύει πολλά από αυτά που κάνουμε και μπορεί να θεωρηθεί ως το λειτουργικό μας σύστημα. Λειτουργεί πάντα στο παρασκήνιο και είναι προγραμματισμένο να λαμβάνει αποφάσεις/να έχει αντιδράσεις με βάση τις πληροφορίες που έχει επεξεργαστεί από διάφορες (συνήθως πρώιμες αναπτυξιακές) εσωτερικευμένες εμπειρίες.
Το κάνει έτσι ώστε να μην χρειάζεται να σκεφτόμαστε τόσα πολλά από τα πράγματα που απαιτούνται για να λειτουργήσουμε. Μερικές φορές, όπως στα Windows, υπάρχουν δυσλειτουργίες στο «λογισμικό». Ίσως το καλύτερο παράδειγμα αυτού να είναι οι ψυχολογικές άμυνες.
Advertisment
Όλοι μας χρησιμοποιούμε περιοδικά τέτοιες άμυνες. Για παράδειγμα, ποιος δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι έχει διοχετεύσει το θυμό του σε ένα αγαπημένο του πρόσωπο, επειδή είναι πολύ απειλητικό να τον κατευθύνει προς τον προϊστάμενό του; Παρόλο που δεν είναι και το ωραιότερο πράγμα, πρόκειται για μια αρκετά προσαρμοστική αντίδραση.
Τέτοιες περιπτώσεις είναι συνήθως φευγαλέες και δεν αποτελούν καθοριστικό χαρακτηριστικό κάποιου. Τι συμβαίνει όμως όταν οι άμυνες γίνονται διάχυτες; Δυστυχώς, η ακατάπαυστη χρήση συγκεκριμένων αμυνών από ορισμένους ανθρώπους γίνεται χρόνια, ακινητοποιώντας τους όπως ο περιστρεφόμενος κέρσορας όταν ένα πρόγραμμα δεν ανταποκρίνεται. Στο πιο σύνθετο επίπεδό τους, τα δίκτυα δυσπροσαρμοστικών αμυνών είναι αυτά που συνιστούν τις διαταραχές προσωπικότητας.
Πολλοί άνθρωποι μπορεί να επιχειρήσουν το δικό τους Ctrl Atl Del, αλλά συχνά χρειάζονται θεραπεία για τον επαναπρογραμματισμό τους. Ενώ είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση η διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων για τη μετάθεση ή την απόσυρση, η κατανόηση του μηχανισμού πίσω από αυτές τις δραστηριότητες μπορεί να βοηθήσει τους ειδικούς ή τους αγαπημένους τους να αλληλεπιδράσουν αποτελεσματικότερα για να ξεκινήσουν την αλλαγή.
3 συχνές ασυνείδητες άμυνες και πώς λειτουργούν
Άρνηση
Ακόμα και οι καλύτεροι από εμάς δεν έχουν ανοσία σε αυτή. Θυμηθείτε την τελευταία φορά που αντανακλαστικά είπατε: «Δεν το πιστεύω!», αντιδρώντας σε κάτι ανεπιθύμητο. Αυτό είναι μια γεύση της άρνησης.
Όταν δούλευα σε μια φυλακή, δεν μπορούσα παρά να διαπιστώσω ότι η άμυνα αυτή ήταν κυρίαρχη εκεί. Όπως όταν ένας κρατούμενος μπορεί να μου έλεγε: «Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πάω σπίτι μου», και στη συνέχεια μου εξηγούσε ότι όλα τα στοιχεία εναντίον του ήταν ψευδή και πιθανότατα θα απορρίπτονταν. Ένας συγκεκριμένος κρατούμενος, ο οποίος τελικά καταδικάστηκε σε ισόβια μετά από μια πολύκροτη δολοφονία, είπε: «Πρέπει να αποδείξουν ότι ήμουν εγώ και όχι ο ξάδελφός μου- πώς θα ξεχωρίσετε το αίμα;».
Η άρνηση, όπως και άλλες άμυνες, έχει πολλά πρόσωπα, όμως, και συχνά μπορεί να δουλέψει. Σκεφτείτε κάποιον που, παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, έκανε πλάκα ή δεν μπορούσε να πάρει στα σοβαρά μια συζήτηση, δείχνοντας σχεδόν αδιάφορος. Αυτό πιθανότατα δεν ήταν μια τακτική που προσπαθούσε να υπονομεύσει αυτά που συνέβαιναν. Αν δεν μπορείτε να χειριστείτε κάτι, το χιούμορ το απομυθοποιεί. Μερικές φορές το χιούμορ κατηγοριοποιείται ως μια δική του ιδιαίτερη άμυνα, αλλά στην ουσία είναι ένα εργαλείο για να αναστραφεί η πραγματικότητα των επώδυνων περιστάσεων, αλλιώς γνωστή ως άρνηση.
Το να γίνουμε πιο σκληροί για να πάρουν το θέμα στα σοβαρά θα ενισχύσει μόνο τις άμυνες. Αντ’ αυτού, το να τους μιλήσουμε για το θέμα με τον λιγότερο απειλητικό τρόπο μπορεί να βοηθήσει, μαζί με την αναγνώριση ότι υπάρχουν πολλά που πρέπει να χωνέψουν και καταλαβαίνουμε ότι μπορεί να χρειαστεί λίγο χρόνο για να το καταλάβουν ή να μιλήσουν γι’ αυτό. Μπορεί απλώς να μην είναι έτοιμοι.
Μετάθεση
Ποιος δεν έχει συναναστραφεί με κάποιον που φαίνεται να βγάζει συνεχώς την απογοήτευσή του σε άλλους; Ένα παιδί μπορεί να έχει μια συμπεριφορά απέναντι σε οποιαδήποτε φιγούρα εξουσίας στο διάβα του ή σε οτιδήποτε αντιπροσωπεύει την εξουσία. Για παράδειγμα, ένας εριστικός μαθητής όχι μόνο δεν σέβεται το προσωπικό, αλλά και δεν ασχολείται με τις σχολικές εργασίες.
Πρόκειται για μια αλυσιδωτή αντίδραση, που συνήθως ξεκινά στο σπίτι. Ίσως ο ένας γονέας είναι σπάνια διαθέσιμος, και όταν είναι, τείνει να είναι καταχρηστικός. Αυτό δικαιολογημένα γεννά θυμό στο παιδί. Εφόσον αυτός ο γονέας δεν είναι διαθέσιμος, η αποδοκιμασία του παιδιού δεν μπορεί να του εκφραστεί επαρκώς, ούτε είναι ασφαλής, δεδομένης της πιθανότητας να δεχτεί αντίποινα. Ως εκ τούτου, το παιδί μεταφέρει το πρόβλημά του στους εκπαιδευτικούς του ίδιου φύλου με τον προβληματικό γονέα, ανοίγοντας την πόρτα στην εκτόνωση των απογοητεύσεων.
Εν ολίγοις, ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι τελικά κάτι το γονεϊκό, συμβολίζει τον προβληματικό κηδεμόνα, προκαλώντας την αντίδραση του παιδιού. Οι δάσκαλοι υφίστανται πολλές τέτοιες δυσκολίες και μπορεί να είναι δύσκολο να μην το πάρουμε προσωπικά, αλλά πολύ συχνά όντως δεν είναι έτσι. Δυστυχώς όμως στο τέλος, όλο αυτό στρέφεται ενάντια στο παιδί και στην πορεία του.
Απόσυρση
Αυτή η έννοια χρειάζεται λίγη επεξήγηση, επειδή εκτός από το ότι μπορεί να εκληφθεί λανθασμένα ως η πιο «κακοήθης» πρόκληση, μπαίνει πιο έντονα στο πετσί του δέκτη. Πάρτε, για παράδειγμα, ένα φαινομενικά πεισματάρικο παιδί, του οποίου οι γονείς έχουν χωρίσει και το παιδί έχει γίνει απρόθυμο και ψυχρό προς τον γονέα με τον οποίο παραμένει. Το παιδί προτιμά να απομονώνεται και να δραπετεύει από την πραγματικότητα μέσω βιντεοπαιχνιδιών, τα οποία γίνονται καταστροφικά και οδηγούν σε καβγάδες με τους γονείς. Είναι επομένως σημαντικό να αντιληφθούμε εννοιολογικά τη λειτουργία της συμπεριφοράς.
Το να υποθέσουμε ότι ένα παιδί έχει εναντιωματική προκλητική διαταραχή (ODD) και να προσπαθήσουμε να του αποσπάσουμε τον λόγο για τον οποίο έχει αυτή τη συμπεριφορά δεν θα λειτουργήσει. Το να του πούμε ότι δεν μπορούν να αξιοποιήσουν την άμυνά τους δημιουργεί επίσης πρόβλημα, αν δεν έχουμε να του προσφέρουμε εναλλακτικές λύσεις. Εναλλακτικές λύσεις θα γνωρίζουμε μόνο αν κατανοήσουμε τον σκοπό της συμπεριφοράς του. Ως εκ τούτου, είναι συνήθως πιο παραγωγικό να προσεγγίσουμε αυτά τα παιδιά με την επιθυμία να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά, πριν προσπαθήσουμε να την αλλάξουμε. Διαφορετικά, βάζουμε το κάρο μπροστά από το άλογο.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/and-running/202202/3-common-subconscious-defenses-and-how-they-work
