Περίπου το 25% των ατόμων που λαμβάνουν μακροχρόνια θεραπεία με οπιοειδή (χρήση οπιοειδών για περισσότερες από 90 ημέρες) κάνουν κατάχρηση οπιοειδών – που ορίζεται ως συμπεριφορά που σχετίζεται με το φάρμακο και δεν συνάδει με τις οδηγίες συνταγογράφησης, όπως η λήψη οπιοειδών για να διευκολύνουν το αίσθημα ευφορίας ή για να ανακουφίσουν αρνητικά συναισθήματα.
Η κλιμάκωση από τον χρόνιο πόνο στην κατάχρηση οπιοειδών και στη διαταραχή χρήσης οπιοειδών (OUD) θεωρείται ότι προωθείται από τις επιδράσεις της παρατεταμένης χρήσης οπιοειδών στα δίκτυα στρες και ανταμοιβής στον εγκέφαλο. Αυτές οι νευροβιολογικές αλλαγές αυξάνουν την ευαισθητοποίηση στη συναισθηματική δυσφορία και τον πόνο και μειώνουν την ευαισθησία στην ευχαρίστηση που προέρχεται από φυσικές ανταμοιβές, προωθώντας την κλιμάκωση της δόσης των οπιοειδών ως μέσο διατήρησης μιας φθίνουσας αίσθησης ευημερίας.
Advertisment
Η πρόκληση της αντιμετώπισης της ταυτόχρονης κατάχρησης οπιοειδών και του χρόνιου πόνου
Η κατάχρηση οπιοειδών και ο εθισμός αποτελούν μείζονα ζητήματα δημόσιας υγείας ειδικά στις ΗΠΑ εδώ και 15 χρόνια. Καθ’ όλο αυτό το διάστημα, η επιτυχής αντιμετώπιση της κατάχρησης οπιοειδών από άτομα με χρόνιο πόνο έχει αποδειχθεί δύσκολη. Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα για την κατάχρηση οπιοειδών, αν και πολλά υποσχόμενη, δεν είχε υποβληθεί στον έλεγχο μιας τυχαιοποιημένης κλινικής δοκιμής – μέχρι τώρα.
Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας μελέτης που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση JAMA Internal Medicine έδειξαν ότι μια θεραπεία 8 εβδομάδων με βάση την ενσυνειδητότητα – το Mindfulness-Oriented Recovery Enhancement (MORE) – μείωσε τη χρήση και την κατάχρηση οπιοειδών, ενώ παράλληλα μείωσε τα συμπτώματα του χρόνιου πόνου. Επιπλέον, τα αποτελέσματα αυτά διήρκεσαν έως και εννέα μήνες μετά την παρέμβαση. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλης κλίμακας κλινική δοκιμή που αποδεικνύει ότι η ψυχολογική παρέμβαση μπορεί να μειώσει ταυτόχρονα την κατάχρηση οπιοειδών και τον χρόνιο πόνο μεταξύ ατόμων στα οποία είχαν συνταγογραφηθεί οπιοειδή φάρμακα για τον πόνο.
Στη μελέτη συμμετείχαν 250 ενήλικες με χρόνιο πόνο σε μακροχρόνια θεραπεία με οπιοειδή, οι οποίοι πληρούσαν τα κριτήρια για κατάχρηση οπιοειδών. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες έπαιρναν οξυκωδόνη ή υδροκωδόνη, ανέφεραν δύο ή περισσότερες επώδυνες καταστάσεις και πληρούσαν τα κλινικά κριτήρια για μείζονα κατάθλιψη. Περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες είχαν επίσης διαγνωσμένη διαταραχή χρήσης οπιοειδών.
Advertisment
Οι συμμετέχοντες στη μελέτη κατανεμήθηκαν τυχαία είτε σε μια τυπική ομάδα υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας είτε σε μια ομάδα MORE, και οι δύο συμμετείχαν σε 8 εβδομαδιαίες 2ωρες ομαδικές συνεδρίες, καθώς και σε 15 λεπτά καθημερινής εργασίας στο σπίτι. Οι συνεδρίες και στις δύο θεραπευτικές ομάδες της μελέτης παρείχαν ψυχοεκπαίδευση για την αντιμετώπιση της κατάχρησης οπιοειδών και του χρόνιου πόνου και οι δύο παραδόθηκαν σε ιατρεία, στο ίδιο περιβάλλον όπου οι ασθενείς λάμβαναν τη θεραπεία του πόνου τους με οπιοειδή.
Οι ερευνητές αξιολόγησαν τις συμπεριφορές των συμμετεχόντων σχετικά με την κατάχρηση οπιοειδών, τα συμπτώματα του πόνου, τα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και στρες και τη δόση οπιοειδών παρακολουθώντας τους επί 9 μήνες. Η επιθυμία για οπιοειδή μετρήθηκε σε τρεις τυχαίες χρονικές στιγμές κάθε μέρα, με αφορμή ένα γραπτό μήνυμα που στάλθηκε στα smartphones των συμμετεχόντων.
Ενσυνειδητότητα, επανεκτίμηση και απόλαυση
Η καθοδηγούμενη παρέμβαση MORE παρείχε διαδοχική εκπαίδευση σε δεξιότητες ενσυνειδητότητας, επανεκτίμησης και απόλαυσης. Σε αυτή την προσέγγιση, η πρακτική της ενσυνειδητότητας αποτελείται από διαλογισμό στην αναπνοή και τις αισθήσεις του σώματος για την ενίσχυση της αυτορρύθμισης της ιδεοληπτικής/καταναγκαστικής χρήσης οπιοειδών και για τον μετριασμό του πόνου και της λαχτάρας για οπιοειδή με την επανερμηνεία αυτών των εμπειριών ως ουδέτερες αισθητηριακές πληροφορίες.
Οι συμμετέχοντες διδάσκονται να αναλύουν την εμπειρία του πόνου ή της λαχτάρας για οπιοειδή στις αισθητηριακές τους συνιστώσες, συντονιζόμενοι με αυτό που αισθάνονται και αναλύοντάς το σε διαφορετικές αισθήσεις όπως θερμότητα, σφίξιμο ή μυρμήγκιασμα. Εκπαιδεύονται να παρατηρούν πώς αυτές οι εμπειρίες αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου και να υιοθετούν την προοπτική του παρατηρητή.
Η επανεκτίμηση επικεντρώνεται στην αναδιαμόρφωση των στρεσογόνων γεγονότων για να βρεθεί μια αίσθηση νοήματος μπροστά στις αντιξοότητες, να αναγνωριστεί τι μπορεί να διδαχθεί κανείς από τα δύσκολα γεγονότα και πώς η αντιμετώπιση αυτών των εμπειριών μπορεί να κάνει ένα άτομο πιο δυνατό. Αυτή η αλλαγή προοπτικής τροποποιεί τις δυσπροσαρμοστικές σκέψεις που συνδέονται με το γεγονός και μειώνει τα αρνητικά συναισθήματα. Η απόλαυση συνίσταται στην εκπαίδευση της προσοχής ώστε να εστιάζει σε ευχάριστα γεγονότα, υγιείς και επιβεβαιωτικές για τη ζωή εμπειρίες, ενισχύοντας τα θετικά συναισθήματα και τις αισθήσεις που σχετίζονται με την αίσθηση της χαράς, της ανταμοιβής και του νοήματος που μπορεί να προκύψει από τα καθημερινά γεγονότα.
Οι πρωταρχικές μετρήσεις ήταν (1) η κατάχρηση οπιοειδών που αξιολογήθηκε με τον δείκτη κατάχρησης ναρκωτικών (αυτοαναφορά, συνέντευξη και εξέταση ούρων) και (2) η σοβαρότητα του πόνου και η λειτουργική παρεμβολή που σχετίζεται με τον πόνο, που αξιολογήθηκαν με τις βαθμολογίες των υποκλιμάκων του Brief Pain Inventory μέχρι τους 9 μήνες παρακολούθησης. Δευτερεύουσες εκβάσεις ήταν η δόση οπιοειδών, η συναισθηματική δυσφορία και οι στιγμιαίες εκτιμήσεις της επιθυμίας για οπιοειδή. Η ελάχιστη δόση παρέμβασης ορίστηκε ως τέσσερις ή περισσότερες ολοκληρωμένες συνεδρίες ψυχοθεραπείας MORE ή υποστηρικτικής ομαδικής ψυχοθεραπείας.
Στους 9 μήνες μετά τη θεραπεία, το 45% των συμμετεχόντων στην ομάδα MORE δεν έκανε πλέον κατάχρηση οπιοειδών και το 36% είχε μειώσει τη χρήση οπιοειδών στο μισό ή περισσότερο. Όσοι έλαβαν MORE είχαν υπερδιπλάσιες πιθανότητες από εκείνους που έλαβαν την τυπική υποστηρικτική ψυχοθεραπεία να σταματήσουν την κατάχρηση οπιοειδών μέχρι το τέλος της μελέτης. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες που έλαβαν MORE ανέφεραν επίσης σημαντικές βελτιώσεις στα συμπτώματα του χρόνιου πόνου σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν υποστηρικτική ψυχοθεραπεία, καθώς και μειωμένη επιθυμία για οπιοειδή και μειωμένα συμπτώματα κατάθλιψης σε επίπεδα κάτω από το όριο της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής.
Πώς φαίνεται να λειτουργεί το MORE
Οι πρωταρχικοί μηχανισμοί δράσης της προσέγγισης MORE είναι η εκπαίδευση των ανθρώπων στο πώς να κάνουν ένα βήμα πίσω και να παρατηρούν τις εμπειρίες τους από τον πόνο και τη λαχτάρα για οπιοειδή από την οπτική γωνία ενός αντικειμενικού παρατηρητή, αντί να παγιδεύονται και να προσκολλώνται στον πόνο ή τη λαχτάρα και να ελέγχονται αποτελεσματικά από αυτόν. Όταν οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό, η προοπτική τους αλλάζει ουσιαστικά και δεν χρειάζεται να είναι όμηροι ούτε να ορίζονται από τις εμπειρίες του πόνου ή της λαχτάρας τους ή από οποιαδήποτε συγκεκριμένη σκέψη ή αίσθηση.
Αυτό, σε συνδυασμό με τις πρακτικές που σχετίζονται με την απόλαυση, μπορεί να βοηθήσει στην αναδιάρθρωση του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις ανταμοιβές, υποστηρίζοντας μια αλλαγή από την αξιολόγηση των ανταμοιβών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά προς την αξιολόγηση των ανταμοιβών που είναι φυσικές και υγιείς – όπως το να βρίσκεσαι στη φύση, να παρακαολουθείς μια συναυλία, να απολαμβάνεις ένα ωραίο γεύμα ή να βρίσκεσαι με αγαπημένους συγγενείς ή φίλους.
Τα άτομα που βιώνουν τόσο χρόνιο πόνο όσο και κατάχρηση οπιοειδών αποτελούν σημαντική θεραπευτική πρόκληση, ιδίως δεδομένου ότι η διαταραχή χρήσης οπιοειδών έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την ευαισθησία στον πόνο (ένα φαινόμενο γνωστό ως επαγόμενη από οπιοειδή υπεραλγησία), η οποία με τη σειρά της προάγει την περαιτέρω κατάχρηση οπιοειδών. Με την ταυτόχρονη μείωση του πόνου και της χρήσης οπιοειδών, το MORE φαίνεται να παρέχει μια ιδιαίτερα αποτελεσματική και πολλά υποσχόμενη παρέμβαση που μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους που παλεύουν με αυτές τις ταυτόχρονες προκλήσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/some-assembly-required/202203/mindfulness-therapy-can-reduce-chronic-pain-and-opioid-misuse
