Ο καταναγκασμός και η παρορμητικότητα μπορεί να μπερδεύονται εύκολα στο νου μας, αλλά πρόκειται για πολύ διαφορετικούς εγκεφαλικούς μηχανισμούς που σχετίζονται με ορισμένες δυσκολίες ψυχικής υγείας. Οι καταναγκαστικές και παρορμητικές συμπεριφορές μπορούν να αντιμετωπιστούν για να μειωθούν οι ανεπιθύμητες συνέπειες και να βελτιωθεί η ευημερία σας. Αλλά πρώτα, είναι σημαντικό να κατανοήσετε τις βασικές διαφορές μεταξύ των δύο.
Καταναγκασμός
Οι καταναγκαστικές συμπεριφορές μπορούν να είναι συνειδητές ή ασυνείδητες ενέργειες. Οι καταναγκαστικές συμπεριφορές εκτελούνται συνήθως επανειλημμένα για να μειώσουν τη συναισθηματική ή σωματική σωματική δυσφορία – ή με άλλα λόγια, να ανακουφίσουν μια παρόρμηση ή μια δυσφορία.
Advertisment
Παρορμητικότητα
Οι παρορμητικές συμπεριφορές είναι αυθόρμητες ενέργειες που δεν είναι πλήρως μελετημένες, ιδίως όσον αφορά τις πιθανές συνέπειες. Όλοι είναι επιρρεπείς στο να ενεργούν παρορμητικά, δεδομένου του κατάλληλου κοκτέιλ συνθηκών, ενώ δεν εκτελούν όλοι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή σκέψεις σε μια προσπάθεια να νιώσουν καλύτερα.
Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες
Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες παρορμητικών και ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών. Ενώ πολλοί άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση να συμπεριφέρονται με παρορμητικούς και ψυχαναγκαστικούς τρόπους, οι συμπεριφορές αυτές μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα μιας διαταραχής ψυχικής. Οι ακόλουθες διαταραχές σχετίζονται με την καταναγκαστικότητα:
– ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)
Advertisment
– σωματοδυσμορφική διαταραχή
– διαταραχή παρασυσσώρευσης
– τριχοτιλλομανία (ή διαταραχή τραβήγματος μαλλιών)
– δερματιλλομανία (διαταραχή εκρίζωσης ή τσιμπήματος του δέρματος)
– ιδεοψυχαναγκαστική και συναφής διαταραχή που προκαλείται από ουσίες ή φάρμακα
– ιδεοψυχαναγκαστική και συναφής διαταραχή λόγω άλλης ιατρικής πάθησης
– άλλες καθορισμένες και μη καθορισμένες ιδεοψυχαναγκαστικές και συναφείς διαταραχές
Πολλές διαταραχές της ψυχικής υγείας μπορεί να προκαλέσουν παρορμητικότητα, όπως:
– σύνδρομο Tourette
– εναντιωματική προκλητική διαταραχή (ODD)
– διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD)
– διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ)
– διαταραχές τικ
– διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή (IED)
– διαταραχή συμπεριφοράς
– πυρομανία
– κλεπτομανία
– άλλες καθορισμένες και μη καθορισμένες διαταραχές διαταραχής, ελέγχου των παρορμήσεων και συμπεριφοράς
Όμως, κι άλλες ψυχικές διαταραχές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παρορμητικότητα ή καταναγκασμό και συγκεκριμένα οι:
– αγχώδεις διαταραχές
– διπολική διαταραχή
– οριακή διαταραχή προσωπικότητας (BPD)
– διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων
– διατροφικές διαταραχές (όπως η βουλιμία).
Επιπλέον, ορισμένοι εθισμοί μπορεί να ξεκινήσουν ως παρορμητικοί και τελικά να γίνουν καταναγκαστικοί. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2020, ο καταναγκασμός αποτελεί βασικό σύμπτωμα της σοβαρής διαταραχής χρήσης ουσιών (SUD).
Παραδείγματα καταναγκαστικών συμπεριφορών
– συνεχές πλύσιμο των χεριών
– το άνοιγμα και το κλείσιμο των πορτών
– επανάληψη φράσεων φωναχτά ή στο μυαλό του ατόμου
– καταμέτρηση και επανακαταμέτρηση πραγμάτων (π.χ. χρήματα)
– επανάληψη ενός σχολίου που κάναμε κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης αφού αυτή έχει τελειώσει
– το κλείσιμο και το άνοιγμα των διακοπτών φωτισμού
– ψυχαναγκαστική προσευχή.
Μια μελέτη του 2020 δείχνει ότι ο τζόγος μπορεί επίσης να συνδέεται με την καταναγκαστικότητα.
Παραδείγματα παρορμητικών συμπεριφορών
– να διακόπτουν κάποιον στη μέση μιας συζήτησης
– έξοδος από το σπίτι χωρίς όλα τα απαραίτητα αντικείμενα (π.χ. τηλέφωνο, πορτοφόλι, κλειδιά)
– αγκαλιές ή άγγιγμα ανθρώπων χωρίς τη συγκατάθεσή τους
– το να ξεφεύγουν σε ένα παιδί απαντήσεις στο σχολείο
– υπερβολικό τσιμπολόγημα εκτός των γευμάτων
– αγορές στο διαδίκτυο για περιττά αντικείμενα.
Επιπλέον, μια μελέτη του 2018 δείχνει ότι η παρορμητικότητα μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο στα άτομα που έχουν υπερσεξουαλικές τάσεις.
Στρατηγικές αντιμετώπισης
Η διαχείριση των καταναγκαστικών ή παρορμητικών μας τάσεων είναι δυνατή. Ακολουθούν μερικοί τρόποι για να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα αυτά.
Θεραπεία
Η θεραπεία μπορεί σίγουρα να βοηθήσει τόσο με τις καταναγκαστικές όσο και με τις παρορμητικές συμπεριφορές, βοηθώντας το άτομο όχι μόνο να κατανοήσει την αιτιώδη συνάφεια αλλά και προσφέροντας εναλλακτικές εξατομικευμένες στρατηγικές αντιμετώπισης για τη διαχείριση τόσο των σκέψεων όσο και των συμπεριφορών.
Φαρμακευτική αγωγή
Η λήψη της σωστής φαρμακευτικής αγωγής μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε ή να θεραπεύσετε παρορμητικές ή ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές. Τα φάρμακα για αυτές τις συμπεριφορές τείνουν να είναι τα ίδια με εκείνα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ΙΨΔ. Η φαρμακευτική αγωγή έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στη μείωση των παρορμητικών συμπεριφορών σε άτομα που ζουν με μια νευρολογική διαταραχή όπως η ΔΕΠΥ. Ορισμένα φάρμακα έχουν επίσης φανεί χρήσιμα στη θεραπεία των ψυχαναγκαστικών σκέψεων και συμπεριφορών.
Βρίσκουμε στήριξη
Η στήριξη μέσα σε ένα σύστημα μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε τις τάσεις μας. Μπορείτε να ρωτήσετε έναν έμπιστο φίλο ή μέλος της οικογένειας αν είναι πρόθυμος να σας στηρίξει όσο μαθαίνετε και εξασκείτε νέες στρατηγικές αντιμετώπισης. Είναι πιο πιθανό να ακολουθήσουμε κάποιες τεχνικές όταν είμαστε «υπόλογοι». Το να βρείτε κάποιον που μπορεί να το κάνει αυτό, ενώ παράλληλα είναι ευγενικός και υποστηρικτικός, είναι ακόμη καλύτερο.
Πηγή:
psychcentral.com/ocd/compulsive-vs-impulsive
