Η Dani Donovan παραλίγο να μην δημοσιεύσει την εικονογράφηση που άλλαξε τη ζωή της: ένα οπτικό τέχνασμα που μετέφραζε το επηρεασμένο από το ΔΕΠΥ αφηγηματικό στυλ της σε ένα διάγραμμα ροής 12 σημείων.
Όταν δημοσίευσε το σχέδιό της στο Twitter τον Δεκέμβριο του 2018, σκέφτηκε ότι λίγοι άνθρωποι θα το έβλεπαν. Αντ’ αυτού, η ανάρτηση έγινε viral σχεδόν αμέσως, συγκεντρώνοντας περισσότερες από 100 εκατ. προβολές σε όλα τα κανάλια κοινωνικής δικτύωσης. Λίγο περισσότερο από έναν χρόνο αργότερα, παραιτήθηκε από τη δουλειά της ως γραφίστρια σε εταιρεία για να κάνει κόμικς ADHD με πλήρη απασχόληση.
Advertisment
Η Donovan, σήμερα 31 ετών, έχει γίνει κάτι υψηλό πρότυπο στα social media, μια θέση που ουσιαστικά δεν υπήρχε όταν μοιράστηκε την πρώτη της ανάρτηση μόλις πριν από τριάμισι χρόνια.
Η ΔΕΠΥ, ή αλλιώς η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, έχει ξαφνικά κερδίσει μεγάλη προσοχή. Στο TikTok, τα βίντεο με ετικέτα #ADHD έχουν προβληθεί περισσότερες από 11 δισ. φορές. Οι περισσότεροι από τους δημιουργούς είναι εικοσάρηδες και τριαντάρηδες που αναγνωρίζουν ότι πάσχουν από τη διαταραχή της εκτελεστικής λειτουργίας, τα συμπτώματα της οποίας περιλαμβάνουν συνήθως δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη ρύθμιση των συναισθημάτων. Ορισμένοι είναι επαγγελματίες κλινικοί γιατροί που χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες τους για να διορθώσουν παρανοήσεις (και να αποθαρρύνουν την αυτοδιάγνωση). Συνολικά, κάνουν αναρτήσεις σε ολοένα και μεγαλύτερα ακροατήρια.
Η τάση αυτή υποδηλώνει την αύξηση των διαγνώσεων της ΔΕΠΥ σε ενήλικες, η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία. Η σταθερή άνοδος της νεανικής ΔΕΠΥ αποτελούσε ήδη πηγή ανησυχίας. Αλλά μεταξύ 2007 και 2016, η αναφερόμενη επίπτωση της ΔΕΠΥ ενηλίκων εκτινάχθηκε κατά 123% στις ΗΠΑ, ξεπερνώντας κατά πολύ τον ρυθμό αύξησης των περιπτώσεων παιδιών και εφήβων. Στα μέσα της δεκαετίας του 2010, οι ενήλικες αντικατέστησαν τα παιδιά ως κύρια αγορά για τα φάρμακα της ΔΕΠΥ.
Advertisment
Υπάρχουν κάποιες ανεπίσημες ενδείξεις ότι το φαινόμενο έχει τουλάχιστον διατηρήσει το ρυθμό του κατά τη διάρκεια της πανδημίας και, το πιθανότερο, έχει επιταχυνθεί. Σε μια έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο από το περιοδικό ADDitude, περισσότεροι από το ένα τέταρτο των 2.365 ενήλικων αναγνωστών του εντύπου που ασχολείται με τη ΔΕΠΥ ανέφεραν ότι τους δόθηκε επίσημη διάγνωση ΔΕΠΥ κατά το τελευταίο έτος. Το ηλεκτρονικό φαρμακείο SingleCare είδε αύξηση 16% στις συνταγές για το γενόσημο Adderall, ένα δημοφιλές διεγερτικό φάρμακο για τη ΔΕΠΥ, από τις αρχές του περασμένου έτους έως τις αρχές του 2022.
Ορισμένοι αποδίδουν το μοτίβο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Donovan το επιβεβαιώνει από πρώτο χέρι, ότι έχει λάβει περισσότερα από 1.000 μηνύματα από ανθρώπους που επιδίωξαν κλινικές αξιολογήσεις και έλαβαν διαγνώσεις χάρη στο περιεχόμενό της. Η δεκαετής σελίδα του Reddit r/ADHD αυξήθηκε από 643.000 συνδρομητές τον Μάρτιο του 2020 σε περισσότερους από 1,4 εκατομμύρια σήμερα, καταγράφοντας εύστοχα μια αύξηση της περιέργειας για τη ΔΕΠΥ (αν όχι απαραίτητα των διαγνώσεων) που συμπίπτει με την πανδημία. Αλλά η αυξανόμενη επικράτηση της διαταραχής δεν είναι τόσο μια μόδα που τροφοδοτείται από την υπερέκθεση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όσο η εμπλοκή διακριτών πολιτισμικών και διαγνωστικών νημάτων, καθένα από τα οποία είναι περίπλοκο από μόνο του. Η εποχή της ΔΕΠΥ είναι μια σύγκρουση της επιστήμης και της κοινωνίας.
Βοηθά αρχικά να αναλύουμε τα πράγματα. Υπάρχει η ΔΕΠΥ ως νευροαναπτυξιακή διαταραχή με γνωστούς ανατομικούς συσχετισμούς (σκεφτείτε μικρότερες αμυγδαλές και ιππόκαμπους στον εγκέφαλο), και η ΔΕΠΥ ως κλινική διάγνωση με μεγάλες δυνατότητες κέρδους για τη φαρμακοβιομηχανία. Στη συνέχεια, υπάρχει η #ADHD ως αλγοριθμικό κίνητρο περιεχομένου και επιβεβαίωση της εμπειρίας.
«Ένα πράγμα που κάνει τη ΔΕΠΥ μια μοναδική διάγνωση, κατά κάποιο τρόπο, είναι ότι υπάρχουν κοινωνικά οφέλη από την ύπαρξη της διάγνωσης που δεν παρατηρούνται πάντα για άλλες δυσκολίες ψυχικής υγείας», λέει η Δρ Margaret Sibley, κλινική ψυχολόγος και ερευνήτρια που ειδικεύεται στη ΔΕΠΥ. «Οι άνθρωποι είναι σε θέση να μεταφέρουν τη διάγνωση της ΔΕΠΥ σε ένα σχολείο ή σε έναν εργασιακό χώρο και να έχουν μειωμένες ευθύνες εξαιτίας της, ή διευκολύνσεις για εξετάσεις κ.λπ. Όταν υπάρχουν τέτοιες παροχές, έχεις διαφορετικά είδη καταναλωτών».
Με άλλα λόγια, η ΔΕΠΥ μπορεί να παρέχει στους ανθρώπους ένα μέτρο χάριτος για την απογοήτευση των προσδοκιών παραγωγικότητας που θα επιβάρυναν τη βασική ικανότητα των περισσότερων ανθρώπων. Για το σκοπό αυτό, η πανδημία μπορεί να παρείχε ένα ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο για την αναζήτηση διαγνώσεων ΔΕΠΥ.
Με την έναρξη του Covid-19, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν ξαφνικά ανίκανοι να διαβάσουν βιβλία ή να διατηρήσουν τη βασική αλληλογραφία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καθώς η συγκέντρωσή τους είχε καταστραφεί εντελώς και ασυνήθιστα. Το φαινόμενο ήταν τόσο έντονο και ευρέως διαδεδομένο που τροφοδότησε ένα υποείδος των μέσων μαζικής ενημέρωσης με ψυχολογικές καθησυχαστικές εξηγήσεις, που καθησυχάζουν τους αναγνώστες ότι η μειωμένη γνωστική ικανότητα είναι αναμενόμενη, δεδομένων των πρωτοφανών προκλήσεων της εποχής.
Η εντυπωσιακή αλληλεπικάλυψη μεταξύ των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ και των πανδημικών δυσκολιών επιτείνει μόνο τις κοινές παρεξηγήσεις της πρώτης. Με απλά λόγια, τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μπορεί να μοιάζουν και να ακούγονται πολύ με τις δυσκολίες που καθορίζουν τις καθημερινές ροές εργασίας πολλών ανθρώπων, οι οποίες τόσο συχνά κατακερματίζονται από ειδοποιήσεις push και ψηφιακή υπερπληροφόρηση. Ποιος δεν έχει πρόβλημα με το multitasking ή την παρακολούθηση των εργασιών; Και ποιος δεν παλεύει με την παρόρμηση να περιηγηθεί παρορμητικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά τις ιδιαίτερα βαρετές στιγμές κάθε απογεύματος; Τα τελευταία δύο χρόνια, αυτές οι δυσκολίες έχουν γίνει ακόμα πιο έντονες.
Αλλά το αν η ΔΕΠΥ είναι ή όχι ενεργά υπερδιαγνωσμένη είναι ένα ξεχωριστό ερώτημα, το οποίο δεν έχει απλές απαντήσεις. Δύο πράγματα είναι σίγουρα. Πρώτον, οι έρευνες δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ δεν είναι μια ξεκάθαρη διαταραχή που ένα άτομο είτε έχει είτε δεν έχει εντελώς, αλλά ένας συνδυασμός δυσκολιών που παρουσιάζονται σε ένα φάσμα διαταραχών. Σύμφωνα με τον Sibley, τα αυστηρά πρότυπα ψυχιατρικής αξιολόγησης θα πρέπει να είναι σε θέση να προσδιορίσουν μεταξύ μιας κλινικής παρουσίασης διαταραχής και της απλής παρουσίας ορισμένων χαρακτηριστικών της ΔΕΠΥ.
Η δεύτερη βεβαιότητα είναι ότι τα διεγερτικά φάρμακα που συχνά συνταγογραφούνται για τη θεραπεία της ΔΕΠΥ είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενα. Οι σκεπτικιστές σπεύδουν να επισημάνουν ότι φάρμακα όπως το Adderall και το Vyvanse είναι, ουσιαστικά, ρυθμιζόμενες από τη βιομηχανία δόσεις ταχύτητας.
Η υπερβολική αναστάτωση για τα διεγερτικά φάρμακα δημιουργεί μια παραπλανητική εικόνα για το τι πραγματικά θέλουν ή χρειάζονται ορισμένοι ασθενείς. «Το θέμα είναι ότι τα φάρμακα δεν είναι πανάκεια», λέει η Joy Hui Lin, μια ανεξάρτητη δημοσιογράφος στη νότια Καλιφόρνια, ηλικίας 40 ετών. «Χρειάζεστε δομή».
Η Hui Lin διαγνώστηκε πριν από περίπου πέντε χρόνια, αφού αναγνώρισε τους δικούς της αγώνες σε ένα άρθρο για τη ΔΕΠΥ στις γυναίκες. Σύντομα έμαθε ότι λόγω των έμφυλων κοινωνικών προσδοκιών και της κοινωνικής προκατάληψης, η ΔΕΠΥ συχνά διαγιγνώσκεται εσφαλμένα ή παραβλέπεται στα κορίτσια και τις γυναίκες, ιδίως στα έγχρωμα κορίτσια και γυναίκες.
Αυτά που είχε εσωτερικεύσει ως ελλείψεις του χαρακτήρα της αποδείχθηκαν ότι ήταν χαρακτηριστικά της διαταραχής που αναφέρονται στο εγχειρίδιο. Συνειδητοποίησε επίσης ότι, ενώ τα φάρμακα παρείχαν μια χρήσιμη βοήθεια, ωφελήθηκε περισσότερο από την εφαρμογή ρουτινών και διαδικασιών που τη βοηθούσαν να παραμείνει στην κορυφή των καθημερινών της υποχρεώσεων.
Αυτό που συχνά παραβλέπει η επικρατούσα συζήτηση είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν με τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους. Η κυνική εκμετάλλευση από τις εταιρείες των βαθύτερων τρωτών σημείων των ατόμων, μέσα στο ανήθικο τοπίο ενός κερδοσκοπικού συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, χρήζει εξέτασης. Φαίνεται όμως άδικο να απορρίπτουμε την ανακούφιση που βρίσκουν οι άνθρωποι σε μια διάγνωση ΔΕΠΥ ή από το περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που επικυρώνει και υποστηρίζει τις προσπάθειές τους να ζήσουν μια πιο ολοκληρωμένη ζωή.
Πηγή:
theguardian.com/society/2022/jun/02/tiktok-trends-or-the-pandemic-whats-behind-the-rise-in-adhd-diagnoses
