Ο τομέας της θεραπείας τραύματος εξελίσσεται συνεχώς, κάτι που σημαίνει ότι ως εκπαιδεύτρια ενδυνάμωσης, περνάω πολύ χρόνο μελετώντας διαφορετικές κλινικές προσεγγίσεις. Και καθώς το κάνω, βρίσκω αμέτρητους δασκάλους yoga, ψυχοθεραπευτές, σωματικούς θεραπευτές και φυσικοθεραπευτές, που συμβουλεύουν στρεσαρισμένα άτομα να πάρουν μια ωραία βαθιά ανάσα.
Και αυτό αρχικά μπορεί να έχει λογική. Συνήθως σκεφτόμαστε ότι η βαθιά αναπνοή είναι ένας τρόπος να επιβραδύνουμε το χρόνο, την αναπνοή μας και τέλος το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα. Όμως, μαντέψτε: Πολλοί άνθρωποι με χρόνιο στρες, με διαταραχή μετατραυματικού στρες αντιλαμβάνονται ότι αυτή η πράξη είναι στην καλύτερη των περιπτώσεων, σχεδόν αδύνατη και στη χειρότερη, αρνητική.
Advertisment
Αν αντιμετωπίζετε χρόνιο στρες ή τραύμα, είναι πολύ πιθανό να εμφανίζετε και περιορισμό στον πρωτογενή αναπνευστικό μυ (το διάφραγμα). Το διάφραγμα είναι ένας πλατύς μυς πίσω από τον θωρακικό κλωβό και ανοίγει για να γεμίσει τους πνεύμονές μας με αέρα. Καθώς εκπνέουμε, χαλαρώνουμε και αυτό επεκτείνεται προς τα πάνω. Όταν αναπνέουμε κατά τη διάρκεια ξεκούρασης, εκείνο είναι που κάνει το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς.
Σε συνδυασμό με το διάφραγμα λειτουργεί μια ολόκληρη σειρά δευτερογενών αναπνευστικών μυών – οι μεσοπλεύριοι, οι κοιλιακοί, οι σκαληνοί και οι στερνοκλειδομαστοειδείς. Αυτοί οι μύες βρίσκονται στο λαιμό, στο στήθος και στην κοιλιά. Και θεωρητικά, όταν βρίσκεστε σε κατάσταση ξεκούρασης, λειτουργούν και αυτοί.
Αλλά αν αντιμετωπίζετε χρόνιο στρες ή τραύμα, αυτοί οι μύες συχνά χρησιμοποιούνται περισσότερο από το κανονικό και το διάφραγμά σας δεν κάνει σχεδόν καμία εργασία. Φανταστείτε ότι κάνετε πεζοπορία και βλέπετε μία αρκούδα ή κάποιον άλλο κίνδυνο που θεωρείτε απειλητικό για τη ζωή σας. Πώς αντιδρά το σώμα σας, οι μύες σας; Το πιθανότερο είναι η λειτουργία όλου του κορμού σας να περιορίζεται. Είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου και το μεταιχμιακό σας σύστημα θα πάρει τα ηνία και θα κάνει ό,τι εκείνο κρίνει για να σας σώσει.
Advertisment
Τώρα φανταστείτε ότι αργείτε να φτάσετε σε μια σημαντική συνάντηση και έχετε κολλήσει στην κίνηση ή έχει σταματήσει το τρένο σας για κάποιο λόγο. Πρόκειται να χάσετε κάτι πολύ σημαντικό και δεν έχετε τρόπο να ενημερώσετε τους άλλους. Πώς λειτουργεί η αναπνοή σας; Φτάνει ο αέρας στην κοιλιά σας; Μάλλον όχι. Όλη η λειτουργία του κορμού σας έχει περιοριστεί ακόμα και αν δεν πρόκειται για ένα ζήτημα ζωής ή θανάτου – παραμένει πολύ στρεσογόνο.
Και ακόμα και αν η αρκούδα φύγει και το τρένο ξεκινήσει, η λειτουργία του διαφράγματός σας και πάλι θα παραμείνει περιορισμένη εξαιτίας του στρες που θα επιμείνει. Πολλοί από εμάς δεν συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε χαλαρώσει το διάφραγμά μας. Είναι πολύ συνηθισμένο οι άνθρωποι που ζουν με τραύμα, ή απλά με πολύ στρες, να μένουν κολλημένοι σε μια αμυντική κατάσταση – μάχης ή φυγής. Ο κορμός τους είναι πιεσμένος και το διάφραγμα σπάνια βρίσκει την ευκαιρία να κινηθεί.
Και τι συμβαίνει στους μύες που δεν κινούνται; Αποδυναμώνονται και γίνονται άκαμπτοι. Και δεν είναι ευχάριστη η αίσθηση αυτής της συνειδητοποίησης. Όταν λέμε σε ένα περιορισμένο (στρεσαρισμένο) άτομο να πάρει μια βαθιά ανάσα είναι σαν να το προσκαλούμε να συνειδητοποιήσει πόσο στενοί και άκαμπτοι είναι οι αναπνευστικοί του μύες.
Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν πρόβλημα με αυτή την συνειδητοποίηση, άλλοι όμως τρομοκρατούνται. Νιώθουν κλειστοφοβικά, ασφυκτικά, άσχημα. Οι βαθιές ανάσες δεν είναι πάντα το καλύτερο σημείο εκκίνησης. Τα καλά νέα είναι πως υπάρχουν αμέτρητες εναλλακτικές λύσεις για να έρθουμε στο παρόν, να γειωθούμε και να χαλαρώσουμε το σώμα μας. Εδώ αναφέρονται ορισμένοι από αυτούς.
1. Εστιάστε σε ένα μέρος του σώματος που το νιώθετε ουδέτερο
Συγκεντρωθείτε αποκλειστικά σε αυτό. Η ουδετερότητα συχνά βρίσκεται σε σημεία όπως στα χέρια ή στη λεκάνη. Εστιάστε εκεί που νιώθετε άνετα, δεν χρειάζεται να είναι το κέντρο του κορμού σας.
2. Ονομάστε πέντε αντικείμενα
Για άλλους, το να στραφούν προς τα μέσα αποδεικνύεται δυσλειτουργικό. Για όσους λοιπόν δεν νιώθουν άνετα να το κάνουν, μία άλλη λύση είναι να κοιτάξουν γύρω τους στο χώρο και να ονομάσουν πέντε μπλε αντικείμενα, πέντε κόκκινα και πέντε κίτρινα. Με αυτό τον τρόπο, οι άνθρωποι εστιάζουν αποκλειστικά στο περιβάλλον, έρχονται στο παρόν και το αντιδραστικό μεταιχμιακό σύστημα χαλαρώνει.
3. Αφουγκραστείτε τους κοντινούς και μακρινούς ήχους
Αν ενθαρρύνω κάποιον να στραφεί εσωτερικά, θα του ζητήσω αρχικά να ακούσει τους μακρινούς ήχους – τους ανθρώπους να μιλούν, τον αέρα, τα αυτοκίνητα – και ύστερα κοντινότερους ήχους όπως το νερό που τρέχει στην κουζίνα και τέλος τους ήχους που προέρχονται από το ίδιο του το σώμα. Αν θέλω κάποιος να εστιάσει από το εσωτερικό στο εξωτερικό, ξεκινώ αντίστροφα τη διαδικασία.
4. Ακολουθήστε την αναπνοή, μην προσπαθείτε να την ελέγξετε
Αν η αναπνοή είναι αυτή στην οποία εστιάζουμε, όπως στη γιόγκα ή σε ορισμένες πρακτικές ενσυνείδητου διαλογισμού, μπορείτε να ακολουθήσετε την αναπνοή χωρίς να προσπαθήσετε να την αλλάξετε. Με αυτό τον τρόπο δεν θα νιώθετε κάποια πίεση ή ακαμψία.
Laura Khoudari, εκπαιδεύτρια ενδυνάμωσης και αντιμετώπισης τραύματος
