Όπως θα δούμε παρακάτω, τα συναισθήματα και οι σκέψεις συνδέονται τόσο στενά, ώστε ένας τρόπος για να μάθουμε να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας είναι να επανεξετάζουμε τις σκέψεις μας, που παίζουν έναν ιδιαίτερο σημαντικό ρόλο στο στρες.
Για να το κατανοήσετε καλύτερα, φανταστείτε ότι ο σύντροφός σας λείπει και ότι έχετε ξαπλώσει στο κρεβάτι σας το βράδυ όταν ξαφνικά ακούτε έναν θόρυβο στην εξώπορτα. Τι θα σκεφτείτε;
Advertisment
Μπορεί να σκεφτείτε ότι κάποιος προσπαθεί να διαρρήξει το σπίτι σας ή να σας επιτεθεί. Ή μπορεί να σκεφτείτε ότι το πορτάκι της γάτας έχει μαγκώσει και η γάτα σας δεν μπορεί να μπει μέσα. Μπορεί ακόμα να σκεφτείτε ότι ο σύντροφός σας γύρισε νωρίτερα και έχει χάσει το κλειδί του. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις η κατάσταση –ο θόρυβος στην εξώπορτα– είναι η ίδια, αλλά οι σκέψεις που πυροδοτεί είναι διαφορετικές.
Επιπλέον, δεν διαφέρουν μόνο οι σκέψεις, αλλά και τα συναισθήματα που αυτές προκαλούν. Η σκέψη ότι κάποιος προσπαθεί να διαρρήξει το σπίτι σας θα σας πανικοβάλλει, αλλά η σκέψη ότι είναι η γάτα σας δεν θα σας τρομάξει, το πολύ πολύ να σας εκνευρίσει λιγάκι. Ομοίως, η σκέψη ότι είναι ο σύντροφός σας που γυρίζει στο σπίτι θα σας γεμίσει χαρά.
Επομένως, οι σκέψεις σας για μια κατάσταση επηρεάζουν καθοριστικά τα συναισθήματά σας σχετικά με αυτή την κατάσταση.
Advertisment
Όσον αφορά το στρες, δύο είναι τα σημαντικότερα είδη σκέψης:
• ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση που προκαλεί το στρες (τον στρεσογόνο παράγοντα)
• ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ικανότητά μας να διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση
Αυτές οι σκέψεις δεν είναι πάντα συνειδητές και σε πολλές περιπτώσεις είναι περίπλοκες, αλλά επηρεάζουν σημαντικά τα επίπεδα του στρες. Αν μάθουμε να τις εντοπίζουμε, μπορούμε να ελέγξουμε το στρες. Θα εξετάσουμε πιο αναλυτικά αυτό το θέμα στο Δεύτερο Μέρος.
Πώς συντηρείται το στρες
Ωστόσο, δεν αρκεί μόνο ο εντοπισμός των σκέψεων. Οι πράξεις μας επηρεάζουν επίσης σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον στρεσογόνο παράγοντα και την ικανότητά μας να τον διαχειριστούμε.
Αν είμαστε ικανοποιημένοι από τη συμπεριφορά μας και νιώθουμε ότι μπορούμε να διαχειριστούμε τη δύσκολη κατάσταση, είναι πολύ πιο πιθανό να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τόσο την κατάσταση όσο και τον εαυτό μας μέσα από ένα πιο θετικό πρίσμα. Έτσι, οι σκέψεις μας θα είναι πιο θετικές και δεν θα αισθανόμαστε τόσο στρεσαρισμένοι. Θα επιστρέψουμε σε μια «φυσιολογική» ψυχική κατάσταση.
Όμως, αν η αντίδρασή μας επιδεινώνει την κατάσταση ή αν νιώθουμε ότι έχουμε αποτύχει, οι αρνητικές σκέψεις μας θα ενισχυθούν και τα επίπεδα του στρες θα αυξηθούν, όπως δείχνει και η ιστορία της Νίκι. (Σημείωση: Χρησιμοποιούμε εδώ τη λέξη «διαχειρίζομαι» για να δηλώσουμε τις αντιδράσεις μας στην κατάσταση, ακόμα και αν αυτές δεν βοηθούν στη διαχείρισή της!).
Η ιστορία της Νίκι
Η Νίκι προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με ένα σωρό υποχρεώσεις: τα παιδιά της, τη μερικής απασχόλησης δουλειά της και τους εργάτες.
Εκλυτικός παράγοντας: Πρέπει να πάω να πάρω τα παιδιά και να γυρίσουμε στο σπίτι. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εργάτες δεν ήρθαν, παρόλο που είχαν υποσχεθεί ότι η κουζίνα θα ήταν λειτουργική μέχρι το τέλος της εβδομάδας. Δεν έχουν καν συνδέσει το πλυντήριο.
Σκέψεις σχετικά με την κατάσταση: Είναι τόσο εκνευριστικό! Είχαν υποσχεθεί ότι θα τελείωναν την κουζίνα. Δεν αντέχω να περάσω άλλο ένα Σαββατοκύριακο μες στο κρύο, χωρίς ζεστό νερό, χωρίς να μπορώ να μαγειρέψω και να πλύνω κανονικά. Δεν πρόκειται να τελειώσουν εγκαίρως.
Σκέψεις σχετικά με την ικανότητά μου να διαχειριστώ την κατάσταση: Θα έπρεπε να τους τηλεφωνήσω, αλλά δεν μου δίνουν σημασία και με μπουρδουκλώνουν με δικαιολογίες. Είμαι τελείως άχρηστη.
Συναισθήματα: Ταραχή, οργή.
Αντιδράσεις: Προσπαθώ να ετοιμάσω το βραδινό μας στον φούρνο μικροκυμάτων, αλλά είμαι τόσο ταραγμένη ώστε μου πέφτει μες στους σοβάδες και μένουμε χωρίς φαγητό. Βάζω τις φωνές στα παιδιά όταν με ρωτούν τι θα φάμε.
Ακόμα πιο αρνητικές σκέψεις σχετικά με την ικανότητά μου να διαχειριστώ την κατάσταση: Είμαι τελείως άχρηστη, δεν μπορώ να τα καταφέρω. Είμαι φριχτή μητέρα – δεν φταίνε τα παιδιά. Γιατί δεν με βοηθάει κανείς; Τα επίπεδα του στρες αυξάνονται…
Η αντίδραση της Νίκι στο στρες επηρέασε καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόταν τον εαυτό της και την κατάσταση. Ποιες διαφορετικές σκέψεις θα μπορούσαν να βελτιώσουν την κατάσταση; Θα το δούμε στο επόμενο κεφάλαιο…
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο “Αντιμετωπίζοντας το στρες” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα
