Είναι μια συνηθισμένη συνθήκη καυγά ανάμεσα σε δύο συντρόφους: Νιώθουμε ότι ο/η σύντροφός μας είναι θυμωμένοι μαζί μας, αλλά χωρίς να μας το δηλώνουν και μόνο με σχόλια που απλώς υπονοούν ότι κάτι συμβαίνει και που συνοδεύονται από ψυχρά βλέμματα. Αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς το γιατί. Όταν ρωτάμε τι συμβαίνει, εκείνοι συχνά απαντούν: «Τίποτα. Όλα είναι καλά».
Τι κρύβεται πίσω από αυτή τη στάση; Εδώ βρίσκουμε ένα τυπικό παράδειγμα παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς, η οποία προκαλεί σύγχυση. Πρόκειται μεν για ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας, αλλά για μια κυρίως μαθημένη συμπεριφορά. Αναπτύσσεται όταν ένα παιδί μαθαίνει ότι είναι καλύτερα να αποφεύγει τη σύγκρουση, η οποία του προκαλεί δυσφορία και να «κρύβει» το πρόβλημα κάτω από το χαλί.
Advertisment
Αυτό το μοτίβο το βρίσκουμε φυσικά και σε άλλα πλαίσια: ένας συνεργάτης μας μπορεί να είναι μπροστά μας θετικός με μια ιδέα μας, ενώ στην πραγματικότητα να την αντιπαθεί και την σαμποτάρει με κρυφούς τρόπους. Σύντομα, θα δημιουργηθεί σύγκρουση, αφού το παθητικο-επιθετικό άτομο δεν είναι αυθεντικό ή ειλικρινές με τα συναισθήματά του.
Η επιθετική συμπεριφορά – όπως οι φωνές, η οργή και η σωματική ένταση – είναι εύκολο να αναγνωριστεί και έτσι να αντιμετωπιστεί. Η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά από την άλλη πλευρά είναι δυσκολότερο να εντοπιστεί. Πρόκειται για έμμεση συμπεριφορά που τυπικά προκαλείται από αρνητικά συναισθήματα που το άτομο δυσκολεύεται να εκφράσει ανοιχτά.
Βέβαια, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι δεν αποτελεί κάποια ψυχική διαταραχή και ούτε αποτελεί απαραιτήτως σημάδι για την ύπαρξη άλλου βαθύτερου προβλήματος. Η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά είναι πολύ δύσκολη για τους ανθρώπους που την εμφανίζουν, αλλά είναι επίσης δύσκολη και σκληρή για όσους είναι δέκτες της.
Advertisment
Τις περισσότερες φορές όμως η στάση αυτή βρίσκει χώρο για να αναπτυχθεί μέσα σε μια οποιαδήποτε μορφή σχέσης. Αναπαράγεται στις αλληλεπιδράσεις, επειδή μπορεί και ο δέκτης να μην την αντιμετωπίζει, ίσως ορισμένες φορές και να την προκαλεί με τη δική του στάση «μυστικότητας».
Πόσο βλαβερή είναι η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά;
Μια τέτοια στάση δημιουργεί χάσμα και δεν προάγει την επίλυση των διαφορών με αποτέλεσμα την επιβάρυνση μιας σχέσης. Είναι πιθανό να βιώνουμε παθητικο-επιθετικότητα σχεδόν παντού – στην οικογένεια, στο εργασιακό περιβάλλον, στις φιλίες, ακόμα και από τους αγνώστους. Και αντιθέτως απ’ ότι μπορεί να πιστεύετε, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι σας «πατούν τα κουμπιά». Για κάποιους, αποτελεί απλώς μια αυτοματοποιημένη μορφή επικοινωνίας.
Τις περισσότερες φορές, μία από τις τρομερές συνέπειές της είναι ότι τα προβλήματα και η πικρία συσσωρεύεται και στο τέλος τίποτα δεν μπορεί πιά να επιλυθεί. Μάλιστα, η μία πλευρά, εκείνη του δέκτη, μένει πίσω να αναρωτιέται τι τελικά πήγε στραβά.
Πώς να αντιμετωπίσουμε την παθητικο-επιθετική συμπεριφορά
Ελέγχουμε την απόκρισή μας
Αφού αναγνωρίσετε την συμπεριφορά αυτή, μπορεί να είναι δελεαστικό να προσπαθήσετε να την ελέγξετε, αλλά η καλύτερη προσέγγιση είναι να εστιάσετε στη δική σας συμπεριφορά. Αντί να θυμώσετε, να εκνευριστείτε ή να προσβληθείτε από την παθητικο-επιθετική συμπεριφορά, είναι πιο ωφέλιμο να τον ρωτήσετε – τρυφερά – τι χρειάζεται ή πώς μπορεί να τον στηρίξετε καλύτερα εκείνη τη στιγμή.
Καθορίζουμε και διατηρούμε τα όρια
Ένα από τα όρια και τα προαπαιτούμενα είναι η σημασία της καθαρής επικοινωνίας. Ζητήστε ακριβώς αυτό που θέλετε να πάρετε. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε «Αν θύμωσες με τον τρόπο που έκανα κάτι, θα ήταν χρήσιμο αν μπορούσες να μου πεις ξεκάθαρα τι θα προτιμούσες να κάνω την επόμενη φορά, ώστε να λάβω καλύτερα υπόψη μου τις ανάγκες σου».
Πρώτα η σκέψη, μετά η αντίδραση
Μπορείτε να ακολουθήσετε τη λεγόμενη τεχνική σάντουιτς: Τοποθετήστε αυτό που βλέπετε υπό αρνητικό φως ανάμεσα σε δύο θετικά. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι έρχεστε αντιμέτωποι με έναν παθητικο-επιθετικό συγγενή σε μια γιορτή. Σας λέει: «Όχι, μη χρησιμοποιήσεις αυτή την πιατέλα, δεν είναι ωραία. Χρησιμοποίησε αυτή που σου έφερα εγώ».
Εσείς μπορείτε να απαντήσετε ως εξής: «Ευχαριστώ για το δώρο σου, πολύ ευγενικό εκ μέρους σου. Σήμερα θα χρησιμοποιήσω τη δική μου και την επόμενη φορά τη δική σου. Ευχαριστώ που το σκέφτηκες». Μια τέτοια δήλωση μπορεί να αφοπλίσει την παθητικο-επιθετικότητα επειδή δεν υποχωρείτε στις απαιτήσεις του άλλου και διατηρείτε τα όρια σας.
Ζητάμε τη βοήθεια ειδικού
Εντούτοις, όπως όλοι γνωρίζουμε, το να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον αγαπημένο μας άνθρωπο είναι δύσκολο και συχνά καταλήγουμε σε διαμάχες και καυγάδες. Μια λύση είναι να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο ώστε μαζί να διερευνήσετε πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η δυσκολία. Μια άλλη λύση είναι να προστατευτείτε από την αρνητικότητα της στάσης αυτής. Πολλές φορές, χρειάζεται να απομακρυνόμαστε από τέτοιους ανθρώπους, αφού καταλήγουν τοξικοί.
