Στους Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού, του πρώτου φιλμ του Στίβεν Σπίλμπεργκ από τη σειρά ταινιών Ιντιάνα Τζόουνς, είχε στηθεί μια σκηνή στην οποία ο Χάρισον Φορντ, ως Ίντι, ξιφομαχεί άγρια με έναν από τους πολλούς επιτιθέμενους. Η μάχη αυτή θα ήταν ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ταινίας και είχαν προγραμματίσει να αφιερώσουν τουλάχιστον τρεις μέρες στα γυρίσματα. Για να κάνει τη σκηνή όσο πιο ρεαλιστική μπορούσε, ο Φορντ έκανε πολλές εβδομάδες εξάσκηση στην τεχνική και τη χορογραφία.
Όμως, την πρώτη μέρα που είχε προγραμματιστεί να αρχίσει το γύρισμα της σκηνής ο Φορντ είχε μια σοβαρή κρίση διάρροιας και δεν μπορούσε να παίξει τη σκηνή. Ευτυχώς, ο Φορντ είχε μια εξαιρετική ιδέα. Πρότεινε στον Σπίλμπεργκ ότι θα ήταν καλύτερα να μη γίνει μάχη. Όταν ο απειλητικός ξιφομάχος αρχίσει να κραδαίνει το τεράστιο σπαθί του, ο Ιντιάνα Τζόουνς απλώς αναστενάζει, βγάζει το όπλο του και πυροβολεί τον αντίπαλό του. Είναι μια από τις κλασικές σκηνές στην ιστορία του κινηματογράφου. Απίστευτα ευφυής εφαρμογή της ανατρεπτικής σκέψης!
Advertisment
Η πρώτη, η απλούστερη και πιο προφανής –αλλά την ίδια στιγμή ίσως και η πιο δύσκολη– στρατηγική είναι αυτή της αποδοχής. Όπως το έθεσε και ο ψυχολόγος Καρλ Γιουνγκ, «Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτα αν δεν το αποδεχτούμε. Οι επικρίσεις δεν σε απελευθερώνουν, σε καταπιέζουν». Το ερώτημα στην καρδιά αυτής της στρατηγικής είναι: υπάρχει κάτι στο οποίο αντιστέκομαι ενώ θα ήταν καλύτερο για μένα να το αποδεχτώ; Ο άνεμος; Η διάρροια; Η διάθεσή μου; Όπως αποδεικνύει τόσο καλά η ιστορία του Ιντιάνα Τζόουνς, μόλις σταματήσουμε να αντιστεκόμαστε σε αυτό που δεν μπορούμε να αλλάξουμε, κάποιες φορές αναδύεται μια νέα ευκαιρία που δεν θα είχαμε δει ποτέ αν συνεχίζαμε να αντιστεκόμαστε, αν είχαμε επιμείνει στο πώς «θα έπρεπε» να είναι η κατάσταση.
Υπάρχει λόγος που η στρατηγική της αποδοχής είναι η πρώτη από τις 15 στρατηγικές. Θα μπορούσατε να θεωρήσετε την αποδοχή ως τη μητέρα όλων των στρατηγικών. Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ανατρεπτικής σκέψης, το θεμέλιο για όλες τις άλλες στρατηγικές. Σε πολλές περιπτώσεις η αποδοχή και μόνο της πραγματικότητας είναι το μοναδικό πράγμα που χρειάζεστε για να κάνετε την ανατροπή.
Όμως, φυσικά, η αποδοχή δεν είναι τόσο εύκολη στην πράξη. Δεν σημαίνει απλώς να αφήσετε πίσω σας την εικόνα του κόσμου όπως νομίζατε ότι θα έπρεπε να είναι· απαιτεί να έχετε επίσης μια συγκεκριμένη νοοτροπία. Όσο κρίνουμε, εκνευριζόμαστε, αξιολογούμε ή επινοούμε σενάρια για το πώς θα έπρεπε να είναι, δεν αποδεχόμαστε. Μόνο παρατηρώντας την πραγματικότητα, χωρίς να την κρίνουμε μέσα από στερεότυπα, μπορούμε να την αποδεχτούμε αληθινά. Ως γεγονός. Το να παρατηρούμε την πραγματικότητα με αυτό τον τρόπο απαιτεί μια συγκεκριμένη νοοτροπία που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «εστίαση της προσοχής».
Advertisment
Η ουσία του να «εστιάσετε την προσοχή» σας είναι ότι προσπαθείτε να είστε παρόντες έχοντας πλήρη επίγνωση του «εδώ και τώρα», χωρίς να κρίνετε, να αξιολογείτε ή να προσπαθείτε να αλλάξετε την κατάσταση από αυτό που είναι. Δεν υπάρχουν προβλήματα που πρέπει να επιλύσετε, έγνοιες που πρέπει να προσέξετε ή αναπολήσεις του παρελθόντος και ονειροπολήσεις του μέλλοντος που τραβούν την προσοχή σας. Έχετε απλώς επίγνωση της κατάστασης. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.
Αυτού του είδους η αποδοχή δεν είναι εύκολη. Αυτό, εν μέρει, οφείλεται στο ότι η αποδοχή έχει κακή φήμη. Τη συνδέουμε με παραίτηση και υποταγή. Σαν να πρόκειται για μια μορφή αδυναμίας. Και προτιμούμε να είμαστε δυνατοί, σίγουροι για τον εαυτό μας και αυτόνομοι. Θα προτιμούσαμε να διαμορφώνουμε την πραγματικότητα στα μέτρα μας από το να υποτασσόμαστε σε αυτή. Κι όμως, η πραγματικότητα είναι απείρως πιο δυνατή από οποιονδήποτε. Δεν είμαστε παρά ένα μικροσκοπικό κομμάτι ενός τεράστιου σύμπαντος. Συχνά ενεργούμε σαν αυτό το μικροσκοπικό κομματάκι να μπορεί να ελέγξει το σύμπαν, όμως, φυσικά, δεν λειτουργεί έτσι. Είμαστε ένα εύθραυστο κομμάτι ενός μεγαλύτερου συνόλου.
Παραδόξως, η ψευδαίσθηση του ελέγχου, της ικανότητας να χωρέσουμε την πραγματικότητα στον δικό μας σχεδιασμό, μας καθιστά αδύναμους. Δίνουμε απέλπιδες μάχες, βάζουμε τα δυνατά μας για να αντισταθούμε στο αναπόδραστο, και συχνά καταλήγουμε να αποκλείουμε τον εαυτό μας από πιθανότητες που δεν θέλουμε να εξετάσουμε. Η αντίσταση δεν μας κάνει πιο δυνατούς· είναι η αποδοχή, και κατόπιν η προσαρμογή, που μας κάνουν δυνατότερους.
Η προσαρμογή είναι μια ζωτική δημιουργική δύναμη. Πρέπει να την αξιοποιήσουμε και να τη στρέψουμε προς όφελός μας. Τα φυτά, τα ζώα, οι άνθρωποι, τα πάντα στη φύση έχουν γίνει αυτό που είναι χάρη στην εξαιρετική ικανότητα της προσαρμογής. Στη διάσημη φράση η «επιβίωση του καταλληλότερου», που χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον Χέρμπερτ Σπένσερ και υιοθετήθηκε από τον Δαρβίνο, ορισμένες φορές αποδίδεται το νόημα «επιβίωση του ισχυρότερου», όμως δεν ήταν αυτό που ήθελε να τονίσει ο Δαρβίνος. Αυτοί που είναι οι καταλληλότεροι, όπως έδειξε, ήταν εκείνοι που μπορούσαν να προσαρμοστούν καλύτερα στις προκλήσεις που συναντούσαν.
Τα ζώα επιβιώνουν καλύτερα με το να προσαρμόζονται για να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις του περιβάλλοντός τους. Όπως είδαμε και νωρίτερα, η φύση είναι αντιεύθραυστη. Τα φυτά που φυτρώνουν σε ξηρό έδαφος είναι εκείνα που αναπτύσσουν τα βαθύτερα ριζικά συστήματα. Η προσαρμογή οδηγεί στη μεταμόρφωση.
Ένας από τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να βιώσουμε τα θετικά αποτελέσματα αυτής της μη επικριτικής κατάστασης ύπαρξης είναι να ακούμε τους άλλους με διάθεση αποδοχής. Δείχνοντας στους ανθρώπους ότι είστε πρόθυμοι να αποδεχτείτε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται κι αισθάνονται, τους προσφέρετε αναγνώριση, κάτι που είναι μαγικό εργαλείο. Αυτό μπορεί να έχει πολύ βαθιά και ουσιαστική επίδραση στα παιδιά.
Πολλά προβλήματα στην ανατροφή των παιδιών –και, μάλιστα, πολλά κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα σχέσεων– είναι άμεση απόρροια του γεγονότος ότι οι άνθρωποι νιώθουν ότι δεν είναι ορατοί, δεν ακούγονται και ότι οι άλλοι δεν τους γνωρίζουν αληθινά. Όπως είχε πει κι ο Πολ Φερίνι, συγγραφέας του διεθνούς μπεστ σέλερ Love Without Conditions (Αγάπη άνευ όρων): «Η αγάπη δεν παραπονιέται, δεν διαφωνεί και δεν κατηγορεί. Η αγάπη απλώς αγκαλιάζει τον άλλο ακριβώς όπως εκείνος/η είναι».
Το απόσπασμά είναι από το βιβλίο Flip it! του Berthold Gunster. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε όλα τα βιβλιοπωλεία και στο www.dioptra.gr. Διαβάστε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου.
