Για πάνω από δύο δεκαετίες, οι ψυχολόγοι μελετούν το βαθμό στον οποίο ένα άτομο είναι ικανό να καταλάβει σωστά τις ανείπωτες σκέψεις ή τα συναισθήματα των δικών του ανθρώπων.
Η φράση «διαβάζω το μυαλό σου» θα μπορούσε να παραπέμπει σε παραφυσικά φαινόμενα, κρυστάλλινες σφαίρες και υπερφυσικές δυνάμεις. Γι’ αυτό, ίσως να φαίνεται λίγο αναπάντεχο και περίεργο το γεγονός ότι οι ψυχολόγοι και οι επιστήμονες της επικοινωνίας μελετούν σοβαρά το βαθμό στον οποίο έχουμε την ικανότητα να καταλαβαίνουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων, χωρίς εκείνα να έχουν εκφραστεί. Αυτό προσδιορίζεται ως «ενσυναισθητική ακρίβεια» και όχι μόνο υπάρχει πραγματικά, αλλά έχει και σημαντικότατες συνέπειες στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Advertisment
Η έρευνα υποστηρίζει ότι η ενσυναισθητική ακρίβεια προλαμβάνει την επιθετικότητα και ενισχύει την εκδραμάτιση με εποικοδομητικούς τρόπους στις ερωτικές σχέσεις. Η ενσυναισθητική ακρίβεια συνδέεται επίσης με την αφοσίωση σε μια σχέση, με τη στήριξη του συντρόφου, τη βίωση οικειότητας και την ευημερία ενός ζευγαριού. Πρόσφατη έρευνα επίσης υποδεικνύει ότι οι άνθρωποι που αναφέρουν υψηλά επίπεδα ενσυναισθητικής ακρίβειας έχουν περισσότερες πιθανότητες να εντοπίσουν αν κάποιος λέει την αλήθεια ή όχι.
Βασισμένοι σε αυτά, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το να έχουμε ενσυναίσθηση αποτελεί γενικά ένα πλεονέκτημα. Εντούτοις, υπάρχουν και έρευνες που έρχονται να υποστηρίξουν ότι μπορεί να ισχύει και το αντίθετο. Ουσιαστικά, εξαρτάται από την κάθε ξεχωριστή κατάσταση.
Πότε η ενσυναίσθηση αποτελεί πλεονέκτημα σε μια σχέση
Υπάρχουν αρκετές καταστάσεις στις οποίες θα λέγαμε ότι η ενσυναισθητική ακρίβεια είναι καλή για τις σχέσεις μας. Μια από αυτές είναι όταν οι σύντροφοι χρειάζεται να συγχρονίσουν τις συμπεριφορές τους (να συνεργαστούν), ώστε να επιτύχουν σημαντικούς για εκείνους στόχους. Για παράδειγμα, αν ένα ζευγάρι κάνει αποταμίευση για τις διακοπές του, η ενσυναισθητική ακρίβεια μπορεί να βοηθήσει το κάθε μέρος να καταλάβει το γιατί ο/η σύντροφός τους μπορεί να εργάζεται υπερωρίες, αντί να περνά χρόνο μαζί τους.
Advertisment
Αποδεικνύεται επίσης βοηθητική όσον αφορά στην πρόβλεψη και αποφυγή συγκρούσεων και στην επίλυση μικρών προβλημάτων, πριν εκείνα γίνουν μεγάλες ανησυχίες και εμπόδια. Για παράδειγμα, αν ένα άτομο καταλάβει έγκαιρα ότι αυτό που είπε, πλήγωσε το/τη σύντροφό τους, μπορεί να ζητήσει συγγνώμη πριν το ζήτημα πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις συναισθηματικά.
Η ενσυναισθητική ακρίβεια παίζει ένα σημαντικό ρόλο στον εντοπισμό των αναγκών των ερωτικών μας συντρόφων. Επιπλέον, μας βοηθά να κατανοήσουμε μια «αρνητική συμπεριφορά», όπως το να γίνει κάποιος απότομος ή γκρινιάρης, βλέποντας τα πράγματα από μια άλλη οπτική και δικαιολογώντας την αρνητική αντίδραση. Αυτό με τη σειρά του μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το πρόβλημα.
Πότε η ενσυναίσθηση αποδεικνύεται κακή για τη σχέση
Η ενσυναισθητική ακρίβεια όμως μπορεί να είναι και ένα μειονέκτημα, που θα απειλήσει την ποιότητα μιας σχέσης. Για την ακρίβεια, σε καταστάσεις απειλής ή αναστάτωσης, οι άνθρωποι αντιδρούν καλύτερα, όταν είναι λιγότερο ενσυναισθητικοί. Η «σίγαση» αυτής της ιδιότητας θα λέγαμε ότι μπορεί να μας προστατέψει από το να νιώθουμε χειρότερα σε απειλητικές καταστάσεις. Σύμφωνα με τους ερευνητές, υπάρχουν πέντε τύποι απειλητικών καταστάσεων σε μια σχέση, στις οποίες η λιγότερη ενσυναίσθηση αποτελεί πλεονέκτημα.
Η πρώτη συνθήκη είναι όταν τα ζευγάρια έρχονται αντιμέτωπα με ασυμβίβαστες διαφορές, αλλά επιθυμούν πάραυτα να μείνουν μαζί. Σε τέτοιες στιγμές, αν αντιληφθούν τις αξίες και τις πεποιθήσεις του/της συντρόφου ως εκ διαμέτρου αντίθετες από τις δικές τους, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη συναισθηματική αναστάτωση για το αν θα έπρεπε να μείνουν ή να φύγουν από τη σχέση.
Επίσης, υπάρχει και ο κίνδυνος ένα άτομο να μη βλέπει πια το/τη σύντροφό του με θετικά μάτια.
Μια άλλη απειλητική συνθήκη αποτελεί η ανακάλυψη δυσάρεστων αληθειών για τον άλλο. Για παράδειγμα, μπορεί ενώ είστε ευτυχισμένοι και αφοσιωμένοι σε μια σχέση, να ανακαλύπτετε ότι το άλλο σας μισό τελικά σας αγαπά λιγότερο απ’ ό,τι εσείς εκείνο.
Η τέταρτη περίπτωση είναι όταν κάποιος που μπορεί να καταλάβει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του άλλου, χρησιμοποιεί αυτή τη δύναμη για να τον χειραγωγήσει και να τον ελέγξει.
Τέλος, η πέμπτη συνθήκη συμβαίνει όταν το άτομο θέλει να μάθει ακόμα περισσότερα για το/τη σύντροφό του, που καταλήγει να φαίνεται σαν μια αυθαίρετη διείσδυση στα προσωπικά του δεδομένα.
Στις παραπάνω περιπτώσεις λοιπόν, η λιγότερη ενσυναίσθηση μπορεί να λειτουργήσει ως ένας προστατευτικός μηχανισμός. Έτσι, η ενσυναισθητική ακρίβεια είναι καλύτερα να λειτουργεί ή όχι σύμφωνα με τις καταστάσεις στις οποίες βρισκόμαστε κάθε φορά. Και σίγουρα είναι καλύτερα να είμαστε λιγότεροι ενσυναισθητικοί όταν οι καταστάσεις σε μια σχέση είναι απειλητικές κυρίως για εμάς και ύστερα για την ίδια τη σχέση.
Ενσυναισθητική ανησυχία
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που συνδέεται με τα οφέλη και τις παγίδες της ενσυναισθητικής ακρίβειας είναι η ενσυναισθητική ανησυχία, η οποία προσδιορίζεται ως η συμπόνια για το τι βιώνει ένα άτομο. Πρόσφατη έρευνα σημειώνει ότι η ενσυναισθητική ανησυχία μπορεί να αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό για το πώς η ενσυναισθητική ακρίβεια επηρεάζει το πόσο υποστηρικτικοί είναι οι άνθρωποι με τους συντρόφους τους.
Αυτό σημαίνει ότι όταν ένα άτομο χρειάζεται να βοηθήσει το/τη σύντροφό του, η ενσυναισθητική ακρίβεια, δηλαδή το να μπορεί να διαβάζει το μυαλό του, δεν είναι αρκετή. Χρειάζεται επίσης να ενδιαφέρεται αρκετά για τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, ώστε να παρέχει αποτελεσματική στήριξη. Και κάτι που επίσης έχει τονιστεί από τις σχετικές έρευνες είναι ότι σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτούνται και κάποιες άλλες δεξιότητες, όπως το να γνωρίζουμε το πότε είναι η σωστή στιγμή να επέμβουμε σε μια συναισθηματική κατάσταση, όπως επίσης και το τι να κάνουμε.
Τι συμβαίνει όμως με εκείνα τα άτομα που δεν έχουν ιδιαίτερες ενσυναισθητικές ικανότητες; Η θεωρία και η έρευνα εφαρμόζεται πλέον και σε θεραπευτικά πλαίσια, βοηθώντας τους ανθρώπους να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις και τις σχέσεις τους, χτίζοντας την ενσυναίσθηση τους.
Επομένως, την επόμενη φορά που θα βρίσκεστε με τη σχέση σας, αναρωτηθείτε: «μπορώ να διαβάσω τη σκέψη του»; Ή ακόμα καλύτερα «είναι η σωστή στιγμή να το κάνω»; Αν όχι, τότε καλύτερα διαβάστε ένα βιβλίο.
[toggle title="Πηγές"]
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14599251
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14599251
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1948550615585829
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0956797615624491
https://faculty.wcas.northwestern.edu/eli-finkel/documents/79_KilpatrickBissonnetteRusbult2002_PersonalRelationships.pdf
https://www.uta.edu/psychology/files/faculty%20psyc/ickes/Clements_Holtzworth_Monroe_Schweinle_Ickes.pdf
https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780195398694.001.0001/oxfordhb-9780195398694-e-016
https://theconversation.com/au/topics/understanding-others-feelings-33600
[/toggle]
