Ξέρετε ότι συναναστρέφεστε με ανασφαλείς ανθρώπους που προσπαθούν να δείξουν σπουδαίοι, όταν σας κάνουν να νιώθετε κατώτεροι. Για λόγους που δεν μπορείτε ακριβώς να εξηγήσετε, βλέπετε τον εαυτό σας με πιο επικριτικό τρόπο, όταν είστε μαζί τους και μπορεί να αρχίσετε να αναρωτιέστε γιατί είστε τόσο αποτυχημένοι. Ανακουφίζεστε όταν απομακρύνεστε από αυτούς και μόνο έτσι μπορείτε να χαλαρώσετε και να είστε ο εαυτός σας.
Αλλά οι άνθρωποι που νιώθουν κατώτεροι συχνά θα προσπαθήσουν να περηφανευτούν, ώστε να ανακουφιστούν από την αίσθηση αδυναμίας που τους έχει κυριεύσει. Ο Βιεννέζος ψυχαναλυτής Alfred Adler ήταν ένας από τους πρώτους θεωρητικούς που επεσήμανε τον «αγώνα για ανωτερότητα» τέτοιων ατόμων. Ο Adler, που επίσης επινόησε τον όρο «σύνδρομο κατωτερότητας», πίστευε ότι τα άτομα που έχουν κατακλυστεί από τις αδυναμίες τους, χτίζουν ένα εξωτερικό περίβλημα (κέλυφος), στο οποίο προσπαθούν να προβάλλουν τον εαυτό τους υπό το πιο ευνοϊκό, δυνατό φως, ώστε να αποφύγουν να έρθουν αντιμέτωποι τελικά με την ίδια τους την αδυναμία και τον ασταθή εσωτερικό τους κόσμο.
Advertisment
Αν και δεν αναγνωρίζεται πάντα η σημαντικότατη επίδρασή της στη σύγχρονη ψυχολογία, η θεωρία του Adler αποτέλεσε τη βάση για περαιτέρω έρευνες πάνω στα ζητήματα της αυτοαντίληψης και της ταυτότητας. Ο διαχωρισμός ανάμεσα σε πραγματικό (και αδύναμο) και ιδανικό (και ανώτερο) εαυτό μπορεί να ειδωθεί ως η βάση της αποτυχίας επίτευξης της πραγματικής πλήρωσης στη ζωή. Η θεραπεία, σύμφωνα με αυτό το μοντέλο της προσωπικότητας, έγκειται στο να βοηθηθούν αυτά τα άτομα να αντιμετωπίσουν και να αποδεχτούν τον αληθινό εαυτό τους με τα ελαττώματά του.
Εντούτοις, μέχρι αυτοί οι άνθρωποι να ξεκινήσουν μια τέτοια παρέμβαση, θα συνεχίζουν να κάνουν ό,τι μπορούν, για να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι είναι πιο εξαιρετικοί απ’ όλους τους άλλους γύρω τους. Όσο περισσότερο προσπαθούν να αποφύγουν την αντιπαράθεση με τους πραγματικούς τους εαυτούς, τόσο καλύτεροι θα γίνουν σε αυτές τις χειριστικές στρατηγικές.
Ο Ramazan Akdoğan από το Πανεπιστήμιο Anadolu στην Τουρκία διερεύνησε (το 2017) τους τρόπους με τους οποίους η κατωτερότητα, όπως ορίζεται τόσο από τη θεωρία του Adler, όσο και από τη θεωρία δεσμού του John Bowlby, προδιαθέτει τα άτομα να νιώσουν συναισθήματα μοναξιάς. Μπορείτε να φανταστείτε ότι ένα άτομο που συνεχώς χρειάζεται να νιώθει σημαντικό, μάλλον θα δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τους άλλους. Η αποκάλυψη της αδυναμίας του θα απειλούσε την εύθραυστη αίσθηση εαυτού που έχει· γι’ αυτό είναι προτιμότερο, αντί να αφήσει τους άλλους να τον πλησιάσουν, να δημιουργήσει εκείνος ένα τείχος γύρω από τον εαυτό του που σπάνια να διαπερνάται από άλλα άτομα.
Advertisment
Στην έρευνα του Akdoğan, ένα δείγμα αποτελούμενο από 422 Τούρκους προπτυχιακούς φοιτητές συμπλήρωσε ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς που αξιολογούσαν τα συναισθήματα μοναξιάς, τον τύπο δεσμού και το βαθμό κατωτερότητας. Ο πρωταρχικός στόχος της έρευνας ήταν να προβλεφθεί ο βαθμός μοναξιάς από τον τύπο δεσμού και, πράγματι, οι συμμετέχοντες που παρουσίαζαν ανασφαλή τύπο δεσμού είχαν και υψηλότερο βαθμό μοναξιάς. Όμως, και ο βαθμός κατωτερότητας έπαιξε ένα σημαντικό επίσης ρόλο. Η αίσθηση κατωτερότητας ήταν υψηλότερη ανάμεσα σε άτομα με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης και αυτά τα συναισθήματα με τη σειρά τους προέβλεψαν τον αντιλαμβανόμενο βαθμό μοναξιάς.
Αυτή ήταν βέβαια μια μελέτη συσχέτισης, οπότε δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε αν τα άτομα που νιώθουν κατώτερα έχουν την τάση να νιώθουν και μεγαλύτερη μοναξιά ή αν εκείνοι που νιώθουν μόνοι, αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως κατώτερο από τους άλλους. Επίσης, δεν υπήρχαν μετρήσεις ως προς τον παράγοντα της «προσπάθειας για ανωτερότητα», οπότε το μόνο που ξέρουμε είναι ότι η αντίληψη της κατωτερότητας μπορεί να οδηγήσει τα άτομα αυτά να νιώθουν απομονωμένα, παραγκωνισμένα. Όταν ψάχνετε για σημάδια που υποδεικνύουν προσπάθεια για αίσθηση ανωτερότητας στους άλλους, να έχετε υπόψη σας ότι, στο βαθμό που η βάση της βρίσκεται στη βαθιά αίσθηση κατωτερότητας, τα άτομα αυτά δεν είναι συνήθως καθόλου ευχαριστημένα από τις σχέσεις τους και φυσικά από τον εαυτό τους.
7 τρόποι που οι ανασφαλείς άνθρωποι προσπαθούν να φαίνονται σπουδαίοι
1. Υποκρίνονται ότι συνέχεια βιάζονται ή δεν προλαβαίνουν
Οι άνθρωποι που προσπαθούν να δείξουν πόσο σημαντικοί είναι, συνήθως υποκρίνονται ότι είναι τόσο απασχολημένοι, που δεν προλαβαίνουν να περάσουν χρόνο μαζί σας. Κοιτούν το ρολόι τους, το τηλέφωνό τους, περπατούν αρκετά γρήγορα και γενικά φαίνονται αγχωμένοι και εξαντλημένοι. Εξάλλου, υποτίθεται πως όσο πιο ψηλά βρισκόμαστε στο πεδίο της καριέρας και του στάτους, τόσο λιγότερο χρόνο έχουμε στη διάθεσή μας για να χαλαρώνουμε.
2. Περιγράφουν συνηθισμένα γεγονότα με τρόπο που να εντυπωσιάζουν
Όροι όπως «σύσκεψη», «συνέδριο» ή «εκτελεστική επιτροπή» ακούγονται σαν να αφορούν μόνο σε ανώτερα και επιτυχημένα στελέχη εταιριών. Αυτή η σύσκεψη όμως μπορεί να μην είναι τίποτε παραπάνω από μια απλή μάζωξη φίλων ή συναδέλφων. Όμως, σίγουρα ακούγεται σαν να είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο.
3. Φαίνονται σαν να έχουν συνεχώς έγνοιες
Οι πολυάσχολοι άνθρωποι δείχνουν συνήθως ανήσυχοι και έτσι εκπέμπουν έναν αέρα σπουδαιοφάνειας. Αποφεύγουν να εμφανίζονται χαλαροί ή δεκτικοί σε περισπασμούς. Συνοφρυώνονται και φαίνεται να σκέφτονται συνεχώς σπουδαία πράγματα.
4. Χρησιμοποιούν mails απουσίας, ακόμα κι όταν δεν λείπουν
Αυτό το έξυπνο εργαλείο των αυτόματων μηνυμάτων απουσίας, όταν λείπουμε, είναι αμφιλεγόμενο. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις, κατά τις οποίες εκείνοι που θέλουν να φαίνονται τόσο σπουδαίοι που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα mails όλων, χρησιμοποιούν τέτοια μηνύματα. Μπορεί να προσθέσουν κάτι ακόμα πιο πομπώδες, όπως τη φράση «επικοινωνήστε με το βοηθό μου» ή «θα σας απαντήσω, μόλις ευκαιρήσω».
5. Συνήθως εσείς είστε εκείνοι που τους περιμένετε
Όπως προαναφέραμε, οι άνθρωποι που καταβάλλουν προσπάθεια για να δείξουν σημαντικοί, θέλουν να φαίνονται ότι έχουν τόσα πολλά πράγματα να κάνουν, οπότε όταν τελικά κανονίσετε μαζί τους, ποτέ δεν θα είναι οι πρώτοι που θα φτάσουν στο ραντεβού. Εσείς αναγκάζεστε να περιμένετε και έτσι αυτόματα μπαίνετε στη θέση της μειωμένης δύναμης και αυτό ικανοποιεί την ανάγκη τους για ανωτερότητα.
6. Υπερβάλλουν για τα επιτεύγματά τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Όσοι προσπαθούν να νιώσουν ανωτερότητα, δεν ντρέπονται καθόλου να γνωστοποιούν τα κατορθώματά τους. Σε ιστοσελίδες, όπως το LinkedIn, δίνουν στον εαυτό τους μια εικονική προαγωγή ή εμπλουτίζουν το βιογραφικό τους με διάφορα επιτεύγματα και περιλαμβάνουν κάθε δεξιότητα που πιστεύουν ότι κατέχουν. Το περιεχόμενο του προφίλ τους στο Facebook επίσης είναι γεμάτο από τέτοια θετικά κατορθώματα που παραφουσκώνοντάς τα, καταφέρνουν να λαμβάνουν την προσοχή που τόσο θέλουν.
7. Συμπεριφέρονται σαν να είναι οι εξυπνότεροι στο χώρο
Όταν τα ανασφαλή άτομα αισθάνονται πως απειλούνται από την πιθανότητα οι άλλοι να είναι εξυπνότεροι από εκείνους, αντιλαμβάνονται αυτή την κατάσταση ως πρόκληση. Ακόμα κι αν δεν γνωρίζουν ακριβώς για τι μιλάνε, θα δώσουν μια παράσταση ανωτερότητας, ώστε να ξεγελάσουν το κοινό τους. Περιττό να πούμε ότι θα απορρίψουν τις δικές σας απόψεις ως άσχετες ή ανεπαρκείς, συμπληρώνοντας με τις δικές τους, υποτίθεται, γνώσεις.
Κάποιοι άνθρωποι αξίζουν κάθε φιλοφρόνηση και δόξα που λαμβάνουν, αλλά το σημαντικό είναι να παρατηρούμε αν είναι άνετοι με τον εαυτό τους. Γιατί αν αυτό δεν ισχύει και προσδοκούν να λάβουν τα εύσημα μόνο από τους άλλους, μειώνοντάς τους, σίγουρα εσείς δεν θα τα πάτε καλά μαζί τους. Κι αν, παρ’ όλα αυτά, θέλετε να συνεχίσετε να συναναστρέφεστε μαζί τους, είναι καλύτερο να αποκτήσετε κάποιες βασικές γνώσεις ως προς το τι και πώς τους ωθεί η ανάγκη τους για αίσθηση ανωτερότητας στο να σας χειραγωγούν. Μην ξεχνάτε ότι στην πραγματικότητα μάλλον νιώθουν πολύ, πολύ μόνοι.
Susan Krauss Whitbourne Ph. D.
