Η ίδια η γέννηση ενός ανθρώπου εξελίσσεται κάποιες φορές σε αγώνα ζωής και θανάτου. Κι όμως αυτό αποτελεί απλώς μια πρόγευση εκείνου που ακολουθεί μετά. Η πείνα, η δίψα ή το κρύο αποτελούν μέρος απ’ τις συνθήκες, μέσω των οποίων συνεχώς η ζωή μάς προκαλεί να ενεργοποιήσουμε τις δικές μας δυνάμεις και να εντείνουμε τις προσπάθειές μας.
Στο πατρικό μας σπίτι, στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο ή αργότερα στον χώρο εργασίας, παντού αναγκαζόμαστε και πρέπει να επικρατήσουμε. Ακόμη και στη συμβίωση με τον αγαπημένο μας σύντροφο δεν λείπουν οι περιορισμοί, η τριβή και οι συγκρούσεις. Συχνά στο τέλος της ημέρας βρίσκουμε τον εαυτό μας αποκαμωμένο απ’ όλα αυτά να ονειρεύεται στο ηλιοβασίλεμα έναν παραδεισένιο κόσμο και να νοσταλγεί τη μόνιμη ειρήνη.
Advertisment
Κι όμως η πρώτη αχτίδα της νέας ημέρας καταστρέφει τη νυχτερινή μας ησυχία και μας κινητοποιεί προς νέες πράξεις. Ποτέ δεν ησυχάζουμε, ποτέ δεν χαλαρώνουμε πλήρως και ποτέ δεν βρίσκουμε αληθινή ειρήνη. Έτσι αισθανόμαστε –ειδικά προς τα μέσα τη ζωής– κυνηγημένοι από το πεπρωμένο και συχνά χωρίς να γνωρίζουμε –χωρίς να έχουμε την παραμικρή ιδέα– προς τα πού οδηγεί όλο αυτό το ταξίδι.
Έχει όλος αυτός ο αγώνας κάποιον στόχο; Ή αγωνιζόμαστε τελικά, απλώς για να αγωνιζόμαστε; Τέτοια ερωτήματα μπορεί να έθεταν στον εαυτό τους και οι ήρωες της Τροίας. Μετά από διάρκεια δέκα ετών ο αγώνας δεν έχει πλέον ούτε υψηλότερο στόχο ούτε αληθινό νόημα. Ο αγώνας και η σχετική μ’ αυτόν στάση γίνεται τότε καθημερινότητα.
Παρομοίως συμβαίνει και με εμάς. Είτε το θέλουμε είτε όχι, η ζωή μάς οδηγεί στον αγώνα, μας κάνει αγωνιστές –τον καθένα με τον δικό του διαφορετικό τρόπο. Όποιος δεν έχει το θάρρος να πολεμήσει ευθέως, πολεμά καλυμμένα. Όποιος όντας μόνος αισθάνεται πολύ αδύναμος, αναζητά συμμάχους. Όποιος θεωρεί τον εαυτό του πολύ άπειρο, παραχωρεί την ηγεσία σε άλλους. Ένα ισχύει ωστόσο για όλους: η νοοτροπία του αγωνιζόμενου.
Advertisment
Η σκέψη μας λειτουργεί στο πλαίσιο κατηγοριών: του καλού και κακού, φίλου και εχθρού, νίκης και ήττας. Ο κόσμος μάς φαντάζει χωρισμένος σε δύο διαφορετικά στρατόπεδα –εμείς ανήκουμε στο ένα, οι εχθροί μας στο άλλο. Μέσα σε έναν τέτοιο διχασμό του κόσμου μας, δεν εκπλήσσει η διαδεδομένη πεποίθηση, ότι μόνο μια απόλυτη νίκη επί του υποτιθέμενου εχθρού θα έφερνε την πολυπόθητη ειρήνη.
Ωστόσο μια τέτοια πεποίθηση αποτελεί αυταπάτη. Ήδη γνωρίζουμε από τον Όμηρο στην Οδύσσεια ότι ο στρατηγός των Ελλήνων, ο Αγαμέμνων, δολοφονείται αισχρά κατά την επιστροφή του μετά τη μεγάλη νίκη. Και για τον Οδυσσέα τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα. Τον περιμένει μια δεκαετής περιπλάνηση προτού φτάσει στο σπίτι του, για να αντικρίσει μια ορδή από θρασείς μνηστήρες να τρώνε το βιος του. Και άλλοι γενναίοι αγωνιστές της Τροίας δεν περνούν καλύτερα. Σε πολύ λίγους μόνο ήταν γραφτό να επιστρέψουν με ευκολία και τύχη.
Κι εμάς ο αγώνας μάς οδηγεί κάποτε πολύ μακριά από την πατρίδα. Κι εμείς βλέπουμε στον αγώνα μόνο ένα νόημα: τη νίκη. Αν κάποιος μας έλεγε –προς τη μέση της ζωής– ότι η ήττα είναι το ίδιο πολύτιμη με τη νίκη, θα τον περιγελούσαμε ή ενδεχομένως και να τον αντιμετωπίζαμε αφ’ υψηλού με κάποιου είδους λύπηση. Μια ήττα –σε αυτό είμαστε όλοι σίγουροι– δεν μπορεί να «εξυμνηθεί», είναι αναγκαστική και χρειάζεται να κρυφτεί όσο γίνεται καλύτερα.
Ισχύει κάτι τέτοιο ή μήπως είμαστε θύματα μιας απάτης των αισθήσεών μας; Υπάρχει κάτι τέτοιο: μια ευτυχής ήττα; Μία πολύτιμη; Ή μήπως μια ευλογημένη; Ας θυμηθούμε κάποιες εμπειρίες μας. Φυσικά και χρειάστηκε να βιώσουμε ήττες –επαγγελματικές, ιδιωτικές, προσωπικές. Τι μας έφεραν όμως εκτός από πόνο και έννοιες; Ας τις αφήσουμε να περάσουν σιγά σιγά ως ανασκόπηση μπροστά μας και γρήγορα θα ανακαλύψουμε πόσο πολύ επηρέασαν τη ζωή μας. Οι ήττες αποτελούν κατά κανόνα απογοητεύσεις και ως τέτοιες μάς απελευθερώνουν από διάφορες «γοητείες».
Έτσι θα μπορούσαμε μετά από κάθε απογοήτευση να αφήνουμε πίσω μας και μια αυταπάτη, επιλογή η οποία –χωρίς καμία αμφιβολία– θα ακόνιζε τη ματιά μας ως προς την πραγματικότητα. Μια νίκη μαρτυρά τις αγωνιστικές μας ικανότητες, ενώ μια ήττα μάς πληροφορεί ως προς τις αυταπάτες μας. Ποιος τολμά να πει τι είναι πολυτιμότερο; Η ήττα και η νίκη είναι οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Και οι δύο πλευρές είναι σημαντικές για τον δρόμο της ζωής μας.
Στους Κίκονες ο Οδυσσέας πρέπει να αποδεχτεί την πρώτη του μεγάλη ήττα, στ’ αλήθεια όχι απλώς και μόνο λόγω της μεγάλης νίκης στην Τροία. Έχει εδώ και καιρό αποδείξει ότι μπορεί να αγωνίζεται και να νικά. Στους Κίκονες το ουσιώδες είναι να δείξει αν μπορεί να αποφεύγει πολέμους και να διαχειρίζεται ήττες. Τη συμβουλή της Αθηνάς την κατάλαβε –ωστόσο τα πολεμικά του ένστικτα υπερίσχυσαν της ευφυούς σύνεσης.
Η ήττα αποτέλεσε το μοναδικό δυνατό μέσο ίασης γι’ αυτόν. Κατάφερε κάποτε μέσω του τεχνάσματός του να επιφέρει μια πικρή ήττα στους Τρώες. Ήρθε η σειρά του να καταπιεί το ίδιο πικρό χάπι –ακριβώς βάσει της ομοιοπαθητικής αρχής, σύμφωνα με την οποία όμοια θεραπεύονται από όμοια.
Η συνέχεια της Οδύσσειας μας δείχνει ότι ο Οδυσσέας έμαθε από την απογοήτευση και την ήττα. Ο δρόμος του στην Τρωική εκστρατεία είναι στεφανωμένος από νίκες, ενώ στον δρόμο της επιστροφής για την Ιθάκη βιώνει μπόλικες απογοητεύσεις. Ωστόσο ούτε απογοήτευση ούτε πόνος μπόρεσαν να τον αποθαρρύνουν. Αντιθέτως στο ταξίδι της επιστροφής κερδίζει επάξια το προσωνύμιο «ταλασίφρων» ή «πολύπαθος».
Απόσπασμα από το βιβλίο του Johann Wolfgang Denzinger με τίτλο “Η Οδύσσεια μέσα μας” από τις εκδόσεις Χείρωνας. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
Σε μια μυθολογική βραδιά, την Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 2019, οι Εκδόσεις Χείρωνας υποδέχονται το Γερμανό συγγραφέα Wolfgang Denzinger για την παρουσίαση του βιβλίου του «Η Οδύσσεια μέσα μας»! Δείτε περισσότερα εδώ
