Παρόλο που μπορεί να θεωρούμε τον εαυτό μας ανθεκτικό, ορισμένες εμπειρίες μπορεί να δοκιμάσουν αυτή την εσωτερική δύναμη. Θα θέλαμε να είμαστε σε θέση να προχωρήσουμε σαν να μη συνέβη τίποτα, αλλά η αλήθεια είναι ότι ο πόνος παραμένει και δεν μπορούμε να τον εξαφανίσουμε. Για παράδειγμα, ίσως να ηγείστε μιας ομάδας εδώ κα χρόνια. Κάποιος προτείνει ότι είναι καιρός για «νέο αίμα». Εσείς πληγώνεστε από αυτό και για τις επόμενες ημέρες, αμφισβητείτε την αυτοεκτίμησή σας, αισθάνεστε ότι ίσως ήρθε η ώρα να απομακρυνθείτε και νιώθετε αμήχανα κάθε φορά που βρίσκεστε με αυτή την ομάδα.
Αντίθετα, έχετε έναν φίλο που πιστεύετε ότι έχει περάσει και ο ίδιος μια πολύ άσχημη εμπειρία. Το άτομο αυτό υπέβαλε μια συμμετοχή σε έναν διαγωνισμό και μόλις έλαβε ανατροφοδότηση από τους κριτές. Για εσάς, η διατύπωση αυτής της ανατροφοδότησης ήταν αδικαιολόγητα σκληρή και άδικη. Ωστόσο, ο φίλος σας φαίνεται να μην αποθαρρύνεται. «Αυτό θα με βοηθήσει την επόμενη φορά», λέει, «μπορώ σίγουρα να μάθω από την εμπειρία». Σας εντυπωσιάζει αυτή η ώριμη και ανοιχτόμυαλη αντίδραση και αναρωτιέστε αν θα αντιδρούσατε με τον ίδιο τρόπο σε μια παρόμοια κατάσταση.
Advertisment
Η ικανότητα ανάκαμψης από μια δυνητικά αρνητική εμπειρία περιλαμβάνει ένα σύνολο σύνθετων προσωπικών ιδιοτήτων και προοπτικών. Οι θετικές εμπειρίες είναι σίγουρα ευκολότερο να τις αντέξουμε, αλλά δεν προκαλούν απαραίτητα μια καθολική αντίδραση. Έχετε λάβει ποτέ ένα κομπλιμέντο που θεωρήσατε ότι ήταν υπερβολικά ευγενικό; Αναρωτηθήκατε αν πραγματικά αξίζατε μια τόσο ευνοϊκή μεταχείριση;
Η προσωπικότητα και οι αντιδράσεις των ανθρώπων στις καθημερινές εμπειρίες
Σύμφωνα με τον Patrick Klaiber και τους συνεργάτες του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, η προσωπικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ερμηνεύουν και ανταποκρίνονται στις εμπειρίες τους. Με βάση προηγούμενες έρευνες, επισημαίνουν ότι το χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του νευρωτισμού συνδέεται σταθερά με μεγαλύτερη έκθεση σε καθημερινούς στρεσογόνους παράγοντες (δηλαδή, πιο συχνούς στρεσογόνους παράγοντες) και υψηλότερη αρνητική επίδραση που σχετίζεται με τον στρεσογόνο παράγοντα.
Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που είναι αγχώδεις και τείνουν να βλέπουν τη ζοφερή πλευρά της ζωής όχι μόνο έχουν περισσότερες αρνητικές εμπειρίες σε καθημερινή βάση, αλλά και αντιδρούν πιο άσχημα σε αυτές τις εμπειρίες. Σκεπτόμενοι τον εαυτό σας, παρόλο που δεν θα λέγατε ότι είστε ιδιαίτερα νευρωτικοί, αυτό το σχόλιο για το «νέο αίμα» είναι κάτι που δεν μπορείτε να αποτινάξετε από πάνω σας.
Advertisment
Δεν θα ήταν ωραίο αν υπήρχε ένας τρόπος να μετατρέψετε την αρνητική σας ερμηνεία αυτής της εμπειρίας σε μια ερμηνεία που θα μπορούσε να ενισχύσει την εξέλιξή σας; Σκεπτόμενοι τον φίλο σας αφού έλαβε μια αγενή κριτική για τη δουλειά του, αναρωτιέστε αν θα μπορούσατε να βρείτε έναν τρόπο να κάνετε το ίδιο.
Όπως επισημαίνουν οι Klaiber κ.ά., οι ερευνητές που εργάζονται σε αυτό τον τομέα αναφέρονται στα αρνητικά γεγονότα με όρους «έκθεσης» και στα θετικά γεγονότα με όρους «εμπλοκής». Η διάκριση αυτή βασίζεται στην ιδέα ότι δεν αναζητάτε αρνητικά γεγονότα, τα οποία συμβαίνουν σε εσάς, αλλά ότι αναζητάτε θετικά γεγονότα, στα οποία συμμετέχετε ενεργά «για να αποκτήσετε συναισθηματικά οφέλη από αυτά τα γεγονότα». Ωστόσο, υπάρχει τρόπος να μετατρέψετε ένα γεγονός που συμβαίνει εκτός της δικής σας βούλησης σε ένα γεγονός στο οποίο όντως εμπλέκεστε ενεργά; Μπορείτε να αποσπάσετε κάτι χρήσιμο, αν όχι εξυψωτικό, από αυτό που ήταν ένα γεγονός που δεν επιδιώξατε να συμβεί;
Μπορείτε να μάθετε πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτή η διαδικασία από την προσέγγιση που ακολουθούν οι συγγραφείς του UBC στην έρευνά τους. Αντί να ρωτήσει τους συμμετέχοντες γενικά πόσο στρεσαρισμένοι είναι, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε τη μέθοδο του ημερήσιου ημερολογίου, κατά την οποία τα δεδομένα συλλέγονται σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου. Τα γεγονότα αναφέρονται καθώς συμβαίνουν και οι πληροφορίες από αυτά τα γεγονότα συγκρίνονται με τις βαθμολογίες του ερωτηματολογίου προσωπικότητας. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη των Klaiber κ.ά. προήλθαν από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ενηλίκων με συμμετέχοντες που κυμαίνονταν από τα 20 έως τα 80 τους χρόνια. 2800 άτομα συμφώνησαν να συμμετάσχουν σε αυτή την έρευνα.
Έλεγχος του ρόλου της προσωπικότητας στις αντιδράσεις σε καθημερινά γεγονότα
Η μέτρηση της προσωπικότητας βασίστηκε στο μοντέλο πέντε παραγόντων:
– Εξωστρέφεια: εξωστρεφής, φιλικός, ζωηρός
– Προσήνεια: εξυπηρετικός, θερμός, στοργικός
– Νευρωτισμός: κυκλοθυμία, ανησυχία, νευρικότητα
– Ανοιχτότητα στις εμπειρίες: δημιουργικός, έξυπνος, περιέργεια
– Ευσυνειδησία: οργανωμένος, υπεύθυνος, εργατικός.
Όσον αφορά τα ευρήματα, οι συγγραφείς ανέφεραν ότι η προσωπικότητα όντως προέβλεπε τις αντιδράσεις σε καθημερινά γεγονότα με συστηματικό τρόπο και συγκεκριμένα σε θετικά συμβάντα. Τα άτομα με υψηλή εξωστρέφεια ανέφεραν ότι αισθάνονταν πιο περήφανα, τα άτομα με υψηλή ευσυνειδησία δήλωσαν ότι αισθάνονταν πιο κοντά στους άλλους ανθρώπους, τα πολύ ανοιχτά άτομα εκπλήσσονταν συχνότερα και εκείνα με υψηλή προσήνεια ανέφεραν ότι αισθάνονταν ευχάριστα, ήρεμα και περήφανα. Αυτό που θα ήταν ενδιαφέρον από θεωρητική άποψη είναι πώς ανταποκρίνονταν τα άτομα με υψηλό νευρωτισμό όταν τους συνέβαινε κάτι καλό. Θα αισθάνονταν και αυτοί καλύτερα;
Θα περίμενε κανείς ότι οι υψηλά νευρωτικοί θα ανησυχούσαν, ως μέρος της χρόνιας τάσης τους να ανησυχούν, και επομένως θα δυσκολεύονταν να ερμηνεύσουν ένα γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τη συνολική αρνητική κοσμοθεωρία τους. Ωστόσο, τα ευρήματα της μελέτης έδειξαν ότι οι νευρωτικοί ήταν αυτοί που αντίθετα φάνηκε να παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ώθηση σε σύγκριση με τους πιο αισιόδοξους συνομηλίκους τους.
Είναι ενδιαφέρον ότι σε μία από τις επιμέρους αναλύσεις, αποδείχθηκε ότι οι άνθρωποι με υψηλό βαθμό προσήνειας ανέφεραν στην πραγματικότητα ότι αισθάνονταν χειρότερα, όχι καλύτερα, μετά από ένα θετικό γεγονός. Για να ερμηνεύσουν αυτό το τελευταίο, αντι-διαισθητικό εύρημα, οι συγγραφείς έδωσαν την εξής εξήγηση: «Είναι πιθανό ότι τα άτομα με υψηλότερο βαθμό συνεργατικότητας είχαν περισσότερες αμφίσημες σκέψεις και συναισθήματα κατά τη διάρκεια θετικών γεγονότων, όπως η ανησυχία για την ευχαρίστηση των άλλων». Είναι σαφές, λοιπόν, ότι ένα θετικό γεγονός δεν είναι ομοιόμορφα θετικό όσον αφορά τον συναισθηματικό του αντίκτυπο σε ανθρώπους με διαφορετικές προσωπικότητες. Αυτό υποδηλώνει ότι πέρα από την προσωπικότητα, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο.
Μετατροπή των αρνητικών σε θετικά γεγονότα
Αν ακόμη και τα θετικά γεγονότα δεν έχουν σταθερά αποτελέσματα στη διάθεση, αλλά αντίθετα διαφέρουν ανάλογα με την προσωπικότητα, τι σημαίνει αυτό για τα αρνητικά γεγονότα; Είναι δυνατόν ένα αρνητικό γεγονός να έχει θετικό αντίκτυπο σε εσάς, αρκεί να μάθετε να αλλάζετε την ερμηνεία του;
Δεκαετίες έρευνας στις γνωσιακές συμπεριφορικές προσεγγίσεις για το άγχος, τη διάθεση και τα γεγονότα της ζωής υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχει τίποτα εγγενές σε ένα γεγονός που να το ορίζει ως αρνητικό ή θετικό. Οι ερευνητές της μελέτης προσδιόρισαν εκ των προτέρων τα γεγονότα σύμφωνα με την αξία τους, αλλά, στην πραγματικότητα, μπορείτε να ορίσετε ιδιοσυγκρασιακά τα γεγονότα με όποιον τρόπο εσείς επιλέξετε.
Επιστρέφοντας στο παράδειγμα του σχολίου για το «νέο αίμα], αυτή η λογική θα πρότεινε ότι θα μπορούσατε να βρείτε έναν τρόπο να μην το αφήσετε να ενισχύσει τις δικές σας ανησυχίες και άγχη για τον εαυτό σας και την ηλικία σας, αλλά αντίθετα να το δείτε ως μια κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι αισθάνονται αρκετά άνετα γύρω σας ώστε να αναφερθούν σε αυτό το ευαίσθητο θέμα. Ομοίως, η ικανότητα του φίλου σας να βλέπει την κριτική ως εποικοδομητική ανατροφοδότηση υποδηλώνει ότι το να επισημαίνεται ένα ελάττωμα (όταν το ελάττωμα πράγματι υπάρχει) δεν χρειάζεται να αποτελεί καταδίκη των ικανοτήτων ενός ατόμου. Το να γνωρίζετε ότι έχετε την τάση να είστε υπερβολικά ευαίσθητοι στην κριτική θα μπορούσε να έχει μεγάλη αξία, λοιπόν, καθώς αναζητάτε «χώρο» στη δική σας διάθεση για να μετατρέψετε ένα αρνητικό σε θετικό γεγονός.
Συνοψίζοντας, είναι εύκολο να ξεγελαστεί κανείς και να πιστέψει ότι τα αρνητικά γεγονότα πρέπει να αποφεύγονται πάση θυσία, αντί να δει την αξία της εξισορρόπησης του αρνητικού με το θετικό. Η ικανοποίηση μπορεί να προέλθει όχι μόνο από τα γεγονότα που ενισχύουν την αίσθηση της αυτοεκτίμησής σας, αλλά και από εκείνα που την αμφισβητούν.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/fulfillment-any-age/202111/how-well-do-you-bounce-back-upsetting-experience
