Ξεκινήσατε με το όνειρο του ιδανικού γονέα. Μελετήσατε τα απαραίτητα βιβλία παιδοψυχολογίας και παρακολουθήσατε ένα πλήθος από σεμινάρια. Ήσασταν απόλυτα έτοιμοι λοιπόν. Ή τουλάχιστον έτσι υποθέτατε.
Σήμερα βρίσκεστε σε εκείνον τον στενό διάδρομο του σούπερ μάρκετ. Ο τετράχρονος γιος σας έχει στυλώσει πεισματικά τα πόδια του στο πάτωμα και φωνάζοντας επιμένει να αποκτήσει την τεράστια σακούλα με καραμέλες ενώ ορισμένοι άλλοι ενήλικες σας κοιτούν με οίκτο ή ακόμη και με θυμό. «Τι πήγε στραβά;» αναρωτιέστε. Προτού σπεύσετε να αποδώσετε όλες τις ευθύνες στο αποτυχημένο στυλ διαπαιδαγώγησης που ακολουθήσατε, μήπως έφτασε η στιγμή να συστηθείτε ξανά με τα παντοδύναμα γονίδια;
Advertisment
Η καθοριστική επίδραση της ιδιοσυγκρασίας στη συμπεριφορά του ατόμου
Η βραβευμένη ερευνήτρια και καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχολογίας Danielle Dick στο αποκαλυπτικό βιβλίο της Κάθε παιδί είναι μοναδικό και χρειάζεται την ανατροφή που του ταιριάζει από τις Εκδόσεις Διόπτρα, ξετυλίγει το μπλεγμένο κουβάρι του γονικού ρόλου με τρυφερότητα, χιούμορ και επιστημονική αξιοπιστία. Επιστρατεύοντας μια σειρά από έγκυρες μελέτες, η συγγραφέας αναδεικνύει τη σπουδαιότητα των γονιδίων στη διαμόρφωση του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς ενός ατόμου, καθοδηγώντας μας παράλληλα στην αποτελεσματική αποκωδικοποίηση της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού.
Θυμηθείτε τη συμβουλή της φίλης σας για την αεικίνητη κόρη σας: «Προκειμένου να αυξήσει την εστίαση της προσοχής της σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, πήγαινέ την στη βιβλιοθήκη της γειτονιάς. Αυτό δούλεψε περίφημα με την Αλίκη μου» σας είπε γεμάτη αυτοπεποίθηση ένα απόγευμα και έτσι εσείς πειστήκατε να δοκιμάσετε την απόλυτη συνταγή της επιτυχίας. Το αποτέλεσμα; Ύστερα από ένα μισάωρο επιστρέψατε σπίτι οργισμένη και απόλυτα ματαιωμένη.
Και, ασφαλώς, μαλωμένη με την κόρη σας! Ο λόγος είναι προφανής: Η τεχνική που δουλεύει περίφημα σε ένα άτομο, πιθανότατα αποτυγχάνει να λειτουργήσει σε ένα άλλο. Και τώρα προκύπτει το εξής ερώτημα: Θα συνεχίζετε να αγνοείτε την καθοριστική επίδραση της γενετικής σύστασης στη συμπεριφορά του ανθρώπου ή θα παίξετε σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού;
Advertisment
Μετατρέποντας τα γονίδια σε σύμμαχό μας
Συλλογιστείτε πως βρίσκεστε σε μια συναυλία, όπου γνωρίζετε πως θα εμφανιστεί εκείνο το διάσημο ροκ συγκρότημα. Εάν περιμένετε να ακούσετε από τη συγκεκριμένη μπάντα παραδοσιακή μουσική συνιστά τελικά δική τους ή δική σας ευθύνη η αναπόφευκτη διάψευση της προσδοκίας σας; Δείτε το παιδί σας ως μια μουσική μελωδία, με συγκεκριμένες νότες να συνθέτουν την ιδιοσυγκρασιακή μαγεία του.
Το ζήτημα δεν είναι να αλλάξετε το γονιδιακό του ηχόχρωμα αλλά να το αναθρέψετε με μεθόδους που συμβάλλουν στην πραγμάτωση του δυναμικού τους. Κατανοώντας τους ιδιαίτερους τρόπους που καλωδιώνεται ο εγκέφαλος του γιου ή της κόρη σας, δυναμώνετε τις παραγωγικές τους τάσεις, χαμηλώνετε τις δυσλειτουργικές και τελικά τους ωθείτε να εξελιχθούν στην πληρέστερη εκδοχή τους.
Ο γονότυπος εμπλέκεται άμεσα στο περιβάλλον που επιλέγουμε
Και τώρα σίγουρα θα αναρωτιέστε ποια ακριβώς είναι τελικά η επίδραση του περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της προσωπικότητας μας. Χωρίς κανένας να μπορεί να αμφισβητήσει τον σημαντικό ρόλο του, μήπως τελικά αυτός έχει λίγο υπερεκτιμηθεί;
Ας υποθέσουμε πως η κόρη σας, η Ελίνα, προικίστηκε με μια ιδιαιτέρως κοινωνική και ανοιχτόκαρδη φύση. Ως αποτέλεσμα, από νήπιο ακόμη αλληλοεπιδρούσε εύκολα και θαρρετά με τους ενήλικες, που έδειχναν να ενθουσιάζονται από τα χαρωπά της σκέρτσα, ενώ στο σχολείο κέρδιζε τη συμπάθεια των δασκάλων και τον θαυμασμό των συνομηλίκων της.
Μεταφερόμαστε στο μέλλον. Η Ελίνα έχει πια εξελιχθεί σε μια επιτυχημένη επαγγελματία που απολαμβάνει στο έπακρο τη δουλειά της και παράλληλα ξέρει πώς να συνάπτει ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις με τους γύρω της. Τελικά το περιβάλλον επέδρασσε στον χαρακτήρα της ή μήπως η ίδια, λόγω της αισιόδοξης ιδιοσυγκρασίας της, προσέλκυσε περισσότερες ευκαιρίες στη ζωή της;
Η ουσία φαίνεται πως έγκειται στο εξής: παιδιά με διαφορετικές τάσεις προκαλούν διαφορετικές αντιδράσεις που διαμορφώνουν αντίστοιχα την ανάπτυξή τους, καθώς ο γονότυπός μας εμπλέκεται άμεσα στο περιβάλλον που επιλέγουμε.
Διαφορές παιδιών: Οι κυρίαρχες Γενετικά Καθορισμένες Διαστάσεις
Ποιες είναι όμως οι τρεις κυρίαρχες Γενετικά Καθορισμένες Διαστάσεις ως προς τις οποίες διαφέρουν τα παιδιά; Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξωστρέφειας, δηλαδή το πώς βλέπουμε τον κόσμο και το είδος της αλληλεπίδρασής μας με αυτόν. Ως γονείς μπορείτε να βοηθήσετε τον απόγονό σας να κατανοήσει και να εκτιμήσει τα δυνατά του σημεία αλλά και να διαχειριστεί τα αδύναμα.
Αναρωτηθείτε, δείχνετε στην εξωστρεφή κόρη σας ότι θαυμάζετε την ενθουσιώδη της φύση, παρέχοντάς της μια πλούσια σε ερεθίσματα καθημερινότητα που επιθυμεί αλλά συγχρόνως μαθαίνοντάς της πώς να χαλαρώνει και να μπαίνει στη θέση των άλλων; Από την άλλη, ο εσωστρεφής γιος σας νιώθει από εσάς αγάπη και αποδοχή για τη στοχαστική του φύση και παράλληλα καταπιάνεται με δραστηριότητες ανάλογες της πιο ήρεμης ιδιοσυγκρασίας του;
Η δεύτερη Γενετικά Καθορισμένη Διάσταση αφορά τη συναισθηματικότητα, που ισοδυναμεί με την έμφυτη τάση για δυσφορία, φόβο και απογοήτευση. Ας υποθέσουμε πως ο πεντάχρονος Άλκης συχνά έχει βίαια συναισθηματικά ξεσπάσματα. Αποφύγετε να εστιάσετε την προσοχή σας στη συμπεριφορά του και δώστε σημασία περισσότερο στον παράγοντα που την πυροδοτεί. Μήπως το ξέσπασμα του συνιστά απόρροια του έντονου στρες που του προκαλεί κάθε νέα εμπειρία; Αν ναι, ωθήστε τον να διαχειριστεί την δυσκολία του, καταστρώνοντας μαζί του ένα πλάνο δράσης.
Και τώρα περνάμε στον Αυτοέλεγχο, που αφορά τη γενετικά προκαθορισμένη τάση ενός ατόμου να ρυθμίζει τη συμπεριφορά, τα συναισθήματα και την προσοχή του. Σαφέστατα οι γονείς συχνά πιστεύουν πως τα παιδιά είναι ικανά για περισσότερο αυτοέλεγχο από αυτόν που οι έρευνες δείχνουν ότι συνάδει με την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους. Ωστόσο, το ενθαρρυντικό είναι πως υπάρχουν τεχνικές που ενισχύουν την ικανότητα για αυτοέλεγχο ακόμη και των πλέον παρορμητικών ιδιοσυγκρασιών.
Μπορείτε, για παράδειγμα, να δημιουργήσετε ένα παιχνίδι ρόλων όπου ο γιος σας έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες της τάσης του να παρατάει τα παιχνίδια του στη μέση του δωματίου, προκειμένου να καταπιαστεί με μία άλλη δραστηριότητα. Το μυστικό είναι να μεταφέρετε νοερά το παιδί στο μέλλον, ώστε να αντιληφθεί τις επιπτώσεις των παρορμητικών του ενεργειών και έτσι να λειτουργήσει προληπτικά μόλις βρεθεί αντιμέτωπος με την πραγματική κατάσταση.
Βοηθώντας τα παιδιά στην πραγμάτωση του δυναμικού τους
Η Danielle Dick απευθύνεται άμεσα, μεστά και γεμάτη ζεστασιά στην καρδιά του γονιού, μυώντας τον αναγνώστη στα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά που καθιστούν το κάθε παιδί ξεχωριστό και εκπαιδεύοντάς τον αρχικά στην εύστοχη αποκωδικοποίηση των γονιδιακών τάσεων και κατόπιν στην προσαρμογή των μεθόδων ανατροφής σε αυτές.
Φανταστείτε, για παράδειγμα, πως παίζετε χαρτιά: στα χέρια σας προσγειώνετε ένα 8αρι. Θα προσπαθήσετε να το μετατρέψετε σε άσσο ή θα αξιοποιήσετε το φύλλο σας με το πλέον αποτελεσματικό τρόπο, κερδίζοντας το παιχνίδι; Πείτε στο παιδί σας: «Είσαι ένα εκπληκτικό 8αρι και σε θαυμάζω για αυτό ακριβώς. Ναι, τα 8αρια κάποιες φορές πιθανόν να μπαίνουν σε μπελάδες εξαιτίας της ανυπομονησίας τους αλλά τι θα έλεγες να διαχειριστούμε με ένα κοινό πλάνο δράσης αυτή σου την αδυναμία;» Και έπειτα παρακολουθήστε μια νέα ψυχή να ανθίζει, πραγματώνοντας τον προορισμό της.
Και την επόμενη φορά που θα πιάσετε τον εαυτό σας να παρατηρεί εκείνον τον γονιό που πασχίζει να χαλιναγωγήσει τον ατίθασο γιο του στο διάδρομο του σούπερ μάρκετ, προτού βιαστείτε να τον επικρίνετε αναρωτηθείτε: μήπως περισσότερο τα γονίδια και λιγότερο η κακή ανατροφή ωθούν αυτό το τετράχρονο αγόρι να στυλώνει πεισματικά τα πόδια στο πάτωμα, απαιτώντας την τεράστια σακούλα με τις καραμέλες;
Το βιβλίο Κάθε παιδί είναι μοναδικό … και χρειάζεται την ανατροφή που του ταιριάζει κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr
