Παρότι πιστεύω ότι οι γιατροί παίρνουν στα σοβαρά τον ιπποκράτειο όρκο του «μη βλάπτειν», πιστεύω επίσης ότι στις μέρες μας έχουμε δημιουργήσει άθελά μας μια κρίση στον τομέα της υγείας, όπου τα φάρμακα που συνταγογραφούν οι γιατροί συχνά προκαλούν έναν τύπο τεχνητού άγχους.
Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στη σφαίρα της ψυχικής υγείας. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται αυτή τη στιγμή η ψυχιατρική: βάζει ταμπέλες στους ανθρώπους με τις διαγνώσεις της, τις οποίες παρουσιάζει ως γενετικό πεπρωμένο τους, ενώ τα φάρμακα που προσφέρει δεν φτάνουν στη βαθύτερη αιτία της ψυχικής ασθένειας και σε ορισμένες περιπτώσεις επιδεινώνουν το πρόβλημα που υποτίθεται ότι διορθώνουν.
Advertisment
Εν τω μεταξύ, δεν έχουμε καταφέρει να αντιμετωπίσουμε τις παρενέργειες και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτών των φαρμάκων, ούτε και τα εξαιρετικά δυσάρεστα συμπτώματα στέρησης που εμφανίζουν οι ασθενείς όταν αποφασίζουν να τα διακόψουν.
Όλα αυτά έχουν ακόμα μεγαλύτερη σημασία τώρα που βρισκόμαστε στο αποκορύφωμα της χρήσης ψυχοφαρμάκων: οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρώτες σε χρήση ψυχιατρικών φαρμάκων στον κόσμο, με έναν στους δύο να λαμβάνουν κάποιο συνταγογραφούμενο φάρμακο με το πλέον συνηθισμένο να είναι τα αντικαταθλιπτικά στην ηλικιακή ομάδα κάτω των εξήντα.
Για να μην αναφέρω ότι ο αριθμός όσων έπαιρναν ψυχοφάρμακα αυξήθηκε κατακόρυφα με την πανδημία του Covid-19: στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι συνταγές για αγχολυτικά όπως οι βενζοδιαζεπίνες (Klonopin, Xanax, Ativan) αυξήθηκαν κατά 34,1% από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι τα μέσα Μαρτίου του 2020, ενώ την ίδια περίοδο οι συνταγές αντικαταθλιπτικών αυξήθηκαν κατά 18,5%.
Advertisment
«Ίσως οι ασθενείς πιστεύουν ότι αφού τους τα δίνει γιατρός, δεν μπορεί να είναι και τόσο επικίνδυνα», υποθέτει ο Χάμφριζ, ψυχολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Όμως έχει αποδειχθεί ότι μακροπρόθεσμα οι βενζοδιαζεπίνες επιδεινώνουν το άγχος, το πρόβλημα που υποτίθεται ότι καλούνται να λύσουν. Σκεφτείτε τις βενζοδιαζεπίνες σαν ένα τσιρότο που αφήνει πίσω του μια πληγή μεγαλύτερη από αυτή που καλύψατε αρχικά.
Και η νέα αυτή πληγή είναι ουσιαστικά το τεχνητό άγχος που δημιουργούν. Επίσης, είναι γνωστό ότι οι βενζοδιαζεπίνες προκαλούν «βιολογική εξάρτηση», ένας ιατρικός ευφημισμός για τον εθισμό.
Έτσι, όταν πολλοί ασθενείς επιστρέφουν στον ψυχίατρό τους μετά από δύο εβδομάδες για να τους γράψει κι άλλα χάπια (επειδή είναι πλέον το μόνο πράγμα που μπορεί να τους μειώσει το άγχος), μερικές φορές ο γιατρός δεν τους τα γράφει και τους κατηγορεί.
Τώρα αρχίζουν τα: Πρέπει να κόψεις τα φάρμακα, δεν είναι καλό να τα παίρνεις για μεγάλο διάστημα. «Θα περίμενε κανείς ότι οι γιατροί θα λάμβαναν υπόψη πόσο δύσκολη είναι η διακοπή αυτών των φαρμάκων», όπως γράφει ο ψυχίατρος και blogger με το ψευδώνυμο Σκοτ Αλεξάντερ.
Στερητικό Σύνδρομο: Η σιωπηλή επιδημία
Σε ανάλυση που έκαναν το 2019 οι δρ Τζέιμς Ντέιβις και δρ Τζον Ριντ, και οι δύο ερευνητές με έδρα το Λονδίνο, διαπιστώθηκε ότι το 56% όσων προσπαθούν να διακόψουν τα αντικαταθλιπτικά βιώνουν στερητικό σύνδρομο και από αυτούς το 46% περιγράφει τα συμπτώματα ως σοβαρά.
Που σημαίνει ότι η πρόσφατη εκτόξευση του αριθμού όσων παίρνουν αντικαταθλιπτικά και βενζοδιαζεπίνες που παρατηρήθηκε στη διάρκεια της πανδημίας πιθανότατα θα έχει τρομερό αντίκτυπο όταν μερικοί από τους εκατομμύρια αυτούς ανθρώπους αποφασίσουν να τα διακόψουν.
Για μένα το πιο ανησυχητικό είναι ότι σε πολλούς το στερητικό σύνδρομο προκαλεί αυτοκτονικές σκέψεις. Μάλιστα έχω δει να εμφανίζονται ακόμα και σε ασθενείς που προηγουμένως δεν είχαν ουδέποτε τέτοιες σκέψεις.
Οι βενζοδιαζεπίνες δημιουργούν ένα ιδιαίτερα δυσάρεστο αδιέξοδο σε ό,τι έχει να κάνει με το στερητικό σύνδρομο. Το φάρμακο μας κάνει να αισθανόμαστε καλά, οπότε το στερητικό που προκαλείται σημαίνει ότι τίποτα δεν είναι καλά.
Τους προκαλεί εκνευρισμό, άγχος, αϋπνίες, πανικό, απελπισία, αυτοκτονικές τάσεις και ένα αίσθημα σαν να μην τους χωράει το ίδιο τους το σώμα.
Μάλιστα, μετά από τρεις ή τέσσερις μήνες καθημερινής χρήσης, η διακοπή των βενζοδιαζεπινών γίνεται πολύ δυσκολότερη. Και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ποιος θα βγει αλώβητος και ποιος θα εθιστεί.
Κανένας γιατρός δεν προσπαθεί σκόπιμα να εθίσει τους ασθενείς του στις βενζοδιαζεπίνες, αλλά συμβαίνει τόσο συχνά γιατί το ίδιο το φάρμακο γεννά την ανάγκη να πάρεις παραπάνω.
Πώς μπορεί να είναι αυτός ο καλύτερος τρόπος να βοηθήσουμε ανθρώπους με άγχος;
Η όλη κατάσταση γίνεται ακόμα δυσκολότερη από το γεγονός ότι οι ψυχίατροι δεν εκπαιδεύονται στο πώς να βοηθήσουν τους ασθενείς να διακόψουν αυτά τα φάρμακα· μάλιστα, οι περισσότεροι αρνούνται ότι η διακοπή φαρμάκων όπως οι αναστολείς σεροτονίνης προκαλεί σύνδρομο στέρησης.
Στην εκπαίδευσή μας, οι ψυχίατροι μαθαίνουμε ότι αν ένας ασθενής γίνει συμπτωματικός σε σύντομο διάστημα αφότου διακόψει τα αντικαταθλιπτικά –έχει δηλαδή συμπτώματα αυξημένου άγχους, πανικού, αϋπνίας, ξεσπάσματα κλάματος ή επιδείνωση της διάθεσης–, αυτό θεωρείται υποτροπή και όχι στερητικό.
Αν και η υποτροπή είναι πιθανή, θεωρώ πως είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί κατά πόσο κάποιος παρουσιάζει υποτροπή τις πρώτες εβδομάδες μετά τη διακοπή των φαρμάκων, όταν ο εγκέφαλος και η έκφραση των υποδοχέων βρίσκονται ακόμη σε διαδικασία εξισορρόπησης.
Μη γελιέστε, τα αντικαταθλιπτικά είναι πανίσχυρες ψυχοτρόπες ουσίες και η διακοπή τους μπορεί να προκαλέσει πραγματικό στερητικό. Αυτή τη στιγμή οι άνθρωποι που βιώνουν στερητικό από τη διακοπή ψυχιατρικών φαρμάκων είναι τόσο πολλοί που τα συμπτώματα έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας.
Και δεν έχουν ιδέα ότι φταίνε τα φάρμακα, αντίθετα κατηγορούν τον εαυτό τους, τις συνθήκες της ζωής τους ή απλά το θεωρούν υποτροπή και ένδειξη ότι τα φάρμακα τους βοηθούσαν.
Για παράδειγμα, κάποτε παρακολουθούσα την Τόβα, η οποία έπασχε από ήπια κατάθλιψη και χρόνιο άγχος –από την εφηβεία και μετά τα είκοσι–, μέχρι που στα είκοσι πέντε της ο γιατρός τής έγραψε Lexapro.
Παρότι δεν βίωσε άμεση βελτίωση της διάθεσής της, με τον καιρό παρατήρησε ότι έκλαιγε λιγότερο και φαινόταν να λειτουργεί καλύτερα στη δουλειά και την προσωπικήζωή της. Σύντομα η Τόβα ένιωθε τόσο καλά που άρχισε να σκέφτεται κατά πόσο χρειαζόταν το Lexapro, έτσι το έκοψε μαχαίρι και τότε, όπως λέει η ίδια, «άνοιξαν οι πύλες της κολάσεως».
Οι κύκλοι διακοπής και επανέναρξης –η Τόβα αισθανόταν καλύτερα, σταματούσε ταφάρμακα και ένιωθε ολοένα και χειρότερα– κράτησαν χρόνια.
Για αρκετούς μήνες, εγώ και η Τόβα προσπαθούσαμε να βρούμε τη ρίζα του άγχους και της κατάθλιψης που αισθανόταν. Εντοπίσαμε μοτίβα που υποδείκνυαν ότι τα προβλήματα διάθεσης ίσως οφείλονταν σε έναν συνδυασμό διατροφικών συνηθειών και θερμιδικού περιορισμού, έλλειψης υγιεινών λιπαρών στη διατροφή της, καταπίεσης των πιστεύω της προκειμένου να ικανοποιεί τους άλλους και χρόνιας νόσου Lyme.
Δουλέψαμε αυτά τα προβλήματα ένα ένα, διορθώνοντάς τα στον πυρήνα τους. Με αυτές τις αλλαγές η Τόβα αισθανόταν αρκετά καλά για να δοκιμάσει να διακόψει σταδιακά το Lexapro, μειώνοντάς το κατά 10% κάθε μήνα αντί να το κόψει μια κι έξω όπως παλιά.
Επίσης, στηρίξαμε αυτή την προσπάθεια σταδιακής διακοπής βελτιώνοντας τη διατροφή της και εισάγοντας περισσότερη ξεκούραση, διαλογισμό, καθώς και τη χρήση υπέρυθρης σάουνας που βοηθάει στην αποτοξίνωση, ενώ παράλληλα λάμβανε θεραπεία για τη νόσο Lyme.
Βρήκαμε τρόπους να θέτει όρια στις σχέσεις της και να εκφράζει τις ανάγκες της. Μετά από περίπου έναν χρόνο, η Τόβα είχε απαλλαγεί τόσο από το Lexapro, όσο και από το άγχος και την κατάθλιψη.
Απόσπασμα από το βιβλίο Η ανατομία του άγχους της Dr.Ellen Vora. Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr.
