Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
Τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα προξενούν σημαντικές βλάβες όχι μόνο στις μέλισσες και σε πολλά άλλα είδη απαραίτητα για την υγεία των οικοσυστημάτων, αλλά σύμφωνα με νέα επιστημονικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι η έκθεση των εγκύων στα φυτοφάρμακα συνεπάγεται κίνδυνο απόκτησης παιδιού με αυτισμό.
Σύμφωνα με στοιχεία που φέρνουν στο φως της δημοσιότητας το BBC και το Γαλλικό Πρακτορείο, 29 συνεργαζόμενοι επιστήμονες ανέλυσαν πάνω από 800 σχετικές μελέτες και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα προκαλούν βλάβες στη φύση. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η απειλή είναι παρόμοια με εκείνη που κάποτε αποτελούσε το απαγορευμένο πλέον DDT. Από την πλευρά τους όμως, οι παραγωγοί αυτών των φυτοφαρμάκων αρνούνται ότι τα προϊόντα τους βλάπτουν τις μέλισσες (βασικούς επικονιαστές των φυτών) ή άλλα είδη.
Advertisment
Τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, τα οποία περιέχουν χημικές ουσίες σαν τη νικοτίνη που στοχεύουν στο νευρικό σύστημα, εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, για να αντικαταστήσουν άλλα πιο βλαβερά εντομοκτόνα και παρασιτοκτόνα. Σχεδόν εξ αρχής, εκφράστηκαν επιστημονικοί ενδοιασμοί για τις δυνητικές επιπτώσεις αυτών των ουσιών, που μειώνουν τη γονιμότητα μερικών ειδών, τις αισθήσεις τους όπως η οσμή, τη μνήμη τους, τις άμυνες του ανοσοποιητικού τους συστήματος, την ικανότητά τους να πετάνε κ.α.
Το 2011 η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN) δημιούργησε μια διεθνή επιστημονική επιτροπή (Task Force on Systemic Pesticides) για να μελετήσει τα εν λόγω φυτοφάρμακα. Η έκθεση (Worldwide Integrated Assessment), που επίσημα θα δημοσιοποιηθεί τον επόμενο μήνα στο περιοδικό περιβαλλοντικών ερευνών «Environment Science and Pollution Research» καταλήγει στο συμπέρασμα, τα νεονικοτινοειδή και η χημική ουσία fipronil δηλητηριάζουν τη γη, τον αέρα και το νερό. Τα φυτοφάρμακα αυτά συσσωρεύονται στο χώμα και διαρρέουν στα ύδατα, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα σε μια ευρεία γκάμα οργανισμών πέρα από τις μέλισσες (σε σαλιγκάρια, πεταλούδες, αμφίβια, σκουλήκια, πουλιά, υδρόβιους οργανισμούς κ.α.).
«Υπάρχουν πια τόσα στοιχεία που δεν αφορούν μόνο τις μέλισσες. Είναι πια αδύνατο να αρνείται κανείς ότι αυτά τα πράγματα έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις», εξηγεί ο καθηγητής Ντέιβ Γκούλσον του Πανεπιστημίου του Σάσεξ στη Βρετανία.
Advertisment
«Η χρησιμοποίηση αυτών των φυτοφαρμάκων για προληπτικούς λόγους είναι η απόλυτη τρέλα, καθώς όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται, τόσο πιο ανθεκτικά σε αυτά γίνονται τα έντομα και τα παράσιτα», προσθέτει.
Τα νεονικοτινοειδή και η fipronil εκτιμάται ότι αποτελούν σχεδόν το 40% της παγκόσμιας αγοράς εντομοκτόνων-παρασιτοκτόνων (με συνολικές ετήσιες πωλήσεις σχεδόν 2 δισεκατομμυρίων ευρώ) και οι αγρότες εξαρτώνται όλο και περισσότερο από αυτά, όπως παλαιότερα συνέβαινε με το DDT. «Έχουμε ξεχάσει τα μαθήματά μας και ξαναβρισκόμαστε εκεί που ήμασταν στη δεκαετία του ’60» τονίζει ο Δρ Γκούλσον.
Αν και τα νεονικοτινοειδή δεν συσσωρεύονται στους ιστούς των ανθρώπων και των ζώων όπως έκανε το DDT, παρόλα αυτά είναι έως 6.000 φορές πιο τοξικά, ενώ μένουν στο έδαφος από ένα έως τρία χρόνια. Παραμένει ερωτηματικό σε ποιο βαθμό δημιουργούν προβλήματα στους ανθρώπους και σε άλλα θηλαστικά, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, αλλά η νέα μελέτη δεν το αποκλείει.
Όμως ο Τζούλιαν Λιτλ, εκπρόσωπος της Bayer, μίας εκ των εταιρειών που παράγουν νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, αντιτείνει ότι «υπάρχουν πολύ λίγα αξιόπιστα στοιχεία πως αυτά τα πράγματα όντως προκαλούν ανεπιθύμητη βλάβη, γιατί θα το είχαμε δει μετά από τη χρήση τους επί πάνω από 20 χρόνια».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση Προστασίας των Καλλιεργειών, ένα λόμπι παραγωγών φυτοφαρμάκων, σχολιάζει ότι η νέα μελέτη κάνει επιλεκτική χρήση των διαθέσιμων στοιχείων και υπερβάλλει για τις επιπτώσεις στις μέλισσες. «Σεβόμαστε τους επιστήμονες που έκαναν τη νέα έρευνα, αλλά φαίνεται πως αποτελούν μέρος μιας κίνησης που συνενώνει μερικούς ακαδημαϊκούς και μη κυβερνητικές οργανώσεις, των οποίων ο μοναδικός στόχος είναι να περιορίσουν ή να απαγορεύσουν τη χρήση της τεχνολογίας των νεονικοτινοειδών, άσχετα από το τι μπορεί να δείχνουν τα στοιχεία», δηλώνει χαρακτηριστικά εκπρόσωπος της Ένωσης.
Η Ευρώπη έχει ήδη σε ισχύ ένα διετές μορατόριουμ, που απαγορεύει τη χρήση νεονικοτινοειδών σε ανθοφόρες καλλιέργειες. Τα εν λόγω χημικά επιτρέπονται μόνο σε φυτά χωρίς λουλούδια, τα οποία δεν προσελκύουν μέλισσες και άλλα έντομα που κάνουν επικονίαση.
Κίνδυνος αυτισμού
Σε μια ξεχωριστή μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό έντυπο Environmental Health Perspectives, η Δρ Τζέινι Σέλτον του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Ντέιβις κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι έγκυες γυναίκες, οι οποίες ζουν κοντά σε αγρούς, όπου γίνεται χρήση χημικών φυτοφαρμάκων (σε απόσταση ενός έως δύο χιλιομέτρων), έχουν πιθανότητα αυξημένη κατά 60% να αποκτήσουν παιδί με αυτισμό ή άλλη νευρο-αναπτυξιακή διαταραχή. Όταν η έκθεση στα φυτοφάρμακα συμβαίνει κυρίως στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, τότε ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος.
«Το μήνυμα είναι πολύ σαφές. Οι έγκυες γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν να έρχονται σε επαφή με αγροτικά χημικά, όσο αυτό είναι δυνατό», τονίζει η Δρ Σέλτον.
Μεγαλύτερος φάνηκε να είναι ο κίνδυνος για τα οργανοφωσφορικά φυτοφάρμακα. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο υπό ανάπτυξη εγκέφαλος του εμβρύου είναι ευαίσθητος στα φυτοφάρμακα που εισχωρούν στον οργανισμό της εγκύου μητέρας του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και δύο παλαιότερες μελέτες έχουν συσχετίσει τα φυτοφάρμακα με αυξημένο κίνδυνο αυτισμού, αλλά οι επιστήμονες χρειάζονται και άλλα στοιχεία προτού αποφανθούν οριστικά. Επίσης υπάρχουν έρευνες που έχουν συσχετίσει την προγεννητική έκθεση του παιδιού σε φυτοφάρμακα με χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης.
Επιμέλεια: Μαίρη Μπιμπή
health.in.gr, ΑΠΕ-ΜΠΕ
