Η λέξη “persona” (πρόσωπο) είναι κληρονομιά του αρχαίου ελληνικού θεάτρου. Τη χρησιμοποιούσαν για να δηλώσουν τον ηθοποιό που βρίσκεται πίσω από τη μάσκα που παριστάνει τον ήρωα του έργου. Παράγεται από το “per sonare”, για να δώσει ήχο, και δείχνει αυτόν που πραγματικά μιλάει, αυτόν που βάζει λόγια στη μάσκα, αυτόν που έρχεται να δώσει φωνή στους ήρωες που υποδυόμαστε. Είναι, δηλαδή, η αυθεντική φιγούρα που βρίσκεται πίσω από τον ήρωα.
“Είμαι αυτοεξαρτώμενος” σημαίνει: είμαι πραγματικά αυτός που είμαι, φέρομαι αληθινά όπως φέρομαι, αισθάνομαι γνήσια όπως αισθάνομαι, παίρνω τα ρίσκα που πραγματικά θέλω να πάρω αναλαμβάνοντας την ευθύνη για όλα αυτά, και φυσικά, βγαίνω να αναζητήσω αυτό που πραγματικά πιστεύω ότι χρειάζομαι χωρίς να περιμένω να ασχοληθούν οι άλλοι με αυτό.
Advertisment
Ποτέ δεν αφήνω να διακινδυνεύσουν άλλοι για να κάνω εγώ αυτό που θέλω.
Ποτέ δεν παίρνω ένα ρίσκο που θέλουν οι άλλοι να πάρω.
Ποτέ δεν μεταβιβάζω ευθύνες.
Αυτό καθορίζει αν εγώ είμαι ή δεν είμαι πρόσωπο, και συνεπάγεται την πιθανότητα να συνεχίσω να παριστάνω ότι είμαι πρόσωπο, να παραμείνω, δηλαδή, “μέσα στον ήρωα”.
Προσοχή, όμως, καμία από τις άδειες αυτές δεν περιλαμβάνει το δικαίωμά μου να είναι ο άλλος όπως θέλω εγώ, να αισθάνεται όπως αισθάνομαι, να σκέφτεται αυτό που συμφέρει εμένα, να μην παίρνει κανένα ρίσκο γιατί εγώ δεν θέλω να ριψοκινδυνεύει, ή να μου ζητάει άδεια για να έχει αυτό που χρειάζεται. Οι άδειες αυτές δεν μπορούν να περιλαμβάνουν την επιθυμία να μην είναι ο άλλος πρόσωπο, δεν υποδηλώνουν την πρόθεση να στερήσω την ελευθερία του άλλου. Γιατί η αυτοεξάρτησή μου με δεσμεύει αναπόδραστα να υπερασπίζομαι και τη δική σου αυτοεξάρτηση και όλων των άλλων.
Πώς γίνεται και όταν αγαπώ, νομίζω ότι ο άλλος πρέπει να είναι όπως τον φαντάζομαι, πρέπει να αισθάνεται για μένα αυτό που αισθάνομαι εγώ γι΄αυτόν, πρέπει να με σκέφτεται όσο θέλω εγώ, δεν πρέπει να εκτίθεται σε κινδύνους που απειλούν τη σχέση, και πρέπει να μου ζητάει αυτό που θέλει για να είμαι εγώ αυτός που θα του το προσφέρει; Αυτή είναι η φαντασίωση της αγάπης. Ωστόσο, η αγάπη αυτή, που στερεί την ελευθερία του άλλου, που είναι μίζερη και σκληρή, δεν είναι αγάπη μεταξύ ενηλίκων.
Advertisment
Η αγάπη μεταξύ ενηλίκων μεταβιβάζει και προωθεί αυτόν τον χώρο της αυτοεξάρτησης στον άλλον, ακριβώς με την έννοια που αναλύω εδώ. Η αγάπη παραχωρεί, ωθεί, ενθαρρύνει ώστε εκείνοι που αγαπώ να ζουν επίσης όλο και λιγότερο εξαρτημένοι. Αυτή είναι η αληθινή αγάπη, η αγάπη για τον άλλον. Η αγάπη που δεν είναι για μένα αλλά για σένα, η αγάπη που έχει να κάνει με τη χαρά μου που υπάρχεις.
Για ποιο λόγο θέλουν κάποιοι να είναι εξαρτημένοι; Μερικές φορές, επειδή πιστεύουν ότι είναι αδύναμοι, επειδή θεωρούν ότι αν είναι κάτω από τις φτερούγες κάποιου πιο ικανού, αυτός θα τους προστατεύσει. Άλλες φορές, για να μπορούν να επιρρίπτουν την ευθύνη στους άλλους. Άλλοτε πάλι, αληθινά πιστεύουν ότι πρέπει να ζητάνε άδεια. Δεν έχουν αυταπάτες, δεν τους λείπει το κουράγιο, ούτε είναι άρρωστοι. Το μόνο που συμβαίνει είναι ότι δεν έχουν γίνει πρόσωπα. Είναι θέμα εξέλιξης. Μερικές φορές δεν καταφέρνουν να γίνουν πρόσωπα γιατί φοβούνται, κι άλλες γιατί δεν εκπαιδεύτηκαν κατάλληλα. Κάποιες φορές γιατί κάποιος τους καταπίεσε πολύ, και άλλες, τέλος, γιατί απλώς δεν ξέρουν τίποτα για αυτά που συζητάμε εδώ.
Όποιος δεν έχει το θάρρος να είναι αυτός που είναι από φόβο μήπως τον απορρίψουν, δεν έχει το θάρρος να αισθάνεται όπως αισθάνεται γιατί δεν του φαίνεται σωστό, δεν έχει το θάρρος να σκέφτεται όπως σκέφτεται ή να πει ότι σκέφτεται έτσι επειδή φοβάται την απόρριψη, όποιος δεν ριψοκινδυνεύει γιατί δεν θέλει να επωμισθεί τις ευθύνες και δεν βγαίνει να αναζητήσει αυτό που χρειάζεται αλλά το ζητάει από τον άλλο, αυτός δεν θα καταφέρει να γίνει πρόσωπο, και πρέπει να θεωρήσουμε ότι είναι, απλώς, ένα άτομο.
Δεν τον κατηγορεί κανείς γι΄αυτό, δεν είναι υποχρεωμένος να γίνει κανείς πρόσωπο. Αυτό που λέω είναι ότι για να γίνεις πρόσωπο – αυτό που εσείς θα λέγατε “ενήλικο και ώριμο” πρόσωπο -, για μένα είναι, απλώς, να γίνεις πρόσωπο. Το “ώριμο πρόσωπο”, κατ΄εμέ, λέγεται για τα αληθινά πρόσωπα. Ένα πρόσωπο, είναι ένα ώριμο πρόσωπο. Αν είναι ανώριμο, δεν έχει ολοκληρώσει ακόμη τη διαδικασία μετατροπής του σε πρόσωπο.
Κι αυτό δεν αποτελεί ψόγο, γιατί η διαδικασία μετατροπής ενός ατόμου σε πρόσωπο ολοκληρώνεται μονάχα την ημέρα που πεθαίνει. Μέχρι τότε, μπορεί κανείς να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να αποκτά όλο και μεγαλύτερη συνείδηση του εαυτού του. Όσο ζω μαθαίνω, όσο ζω ωριμάζω, όσο ζω αναπτύσσομαι.
“Ο δρόμος της αυτοεξάρτησης” Χόρχε Μπουκάι εκδόσεις Opera/Animus
