Ως ψυχοθεραπεύτρια της γνωσιακής συμπεριφοριστικής προσέγγισης, βοηθώ τους θεραπευόμενούς μου να αποκαλύψουν τις ανθυγιεινές σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που παρεμβαίνουν και παρεμποδίζουν την επίτευξη των στόχων τους. Εστιάζω περισσότερο στο εδώ-και-τώρα και δεν προσπαθώ απαραίτητα να μας οδηγήσω βαθιά σε ανεπίλυτα παιδικά τραύματα.
Όμως, αν κάποιος επισκεφθεί το γραφείο μου, για να συζητήσει τις οικογενειακές συγκρούσεις του ή αν επιθυμεί να αποκαλύψει τους λόγους που σαμποτάρει τις ευκαιρίες για επιτυχία, η συζήτηση αναπόφευκτα θα στραφεί στην παιδική ηλικία. Ακόμα κι εκείνοι που επαναλαμβάνουν ότι δεν θέλουν να συζητήσουν για το παρελθόν, τελικά φέρνουν τέτοιες συζητήσεις με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Advertisment
Υπάρχει λόγος που τα προβλήματα της ενήλικης ζωής περιλαμβάνουν συχνά ζητήματα που αφορούν στην παιδική ηλικία: Εκεί ήταν που αναπτύξατε τις βασικές σας πεποιθήσεις, πεποιθήσεις που σας επηρεάζουν άμεσα στο σήμερα.
Πώς η παιδική σας ηλικία διαμόρφωσε τις βασικές σας πεποιθήσεις
1. Βασικές πεποιθήσεις για τον εαυτό σας
Η παιδική σας ηλικία ήταν η πρώτη εκείνη περίοδος που σας έδωσε μια εικόνα για το ποιοι είστε ως άτομα. Τα μηνύματα που λάβατε από τους γονείς σας, τους συγγενείς, τους δασκάλους και τους συνομηλίκους σας, δίδαξαν κάτι για εσάς. Οι εμπειρίες σας βοήθησαν να προσδιορίσετε αν ήσασταν ευγενικοί, έξυπνοι, κοινωνικοί ή αντικοινωνικοί, ντροπαλοί ή αρεστοί. Και μόλις αποκτήσατε μια αίσθηση του ποιοι είστε -και πώς σας αντιλαμβάνονται οι άλλοι- αυτή διαμόρφωσε τόσο τις αλληλεπιδράσεις σας, όσο και τις επιλογές σας.
2. Βασικές πεποιθήσεις για τους άλλους
Η παιδική ηλικία σας δίδαξε πολλά για τους άλλους ανθρώπους. Είναι εγγενώς καλοί; Βοηθούν ενεργά ο ένας τον άλλο; Ή πληγώνουν επίτηδες; Αν είχατε μια τρυφερή παιδική ηλικία με αρκετή ενθάρρυνση, πιθανώς να έχετε μάθει ότι είναι ασφαλές να εμπιστεύεστε τους άλλους και καλό να προσφέρετε ένα χέρι βοηθείας. Αν όμως, οι άνθρωποι δεν ήταν και τόσο καλοί μαζί σας, πιθανότατα να έχετε εσωτερικεύσει την ιδέα ότι οι άλλοι θέλουν να σας πληγώσουν ή να σας εκμεταλλευτούν.
Advertisment
3. Βασικές πεποιθήσεις για τον κόσμο
Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μη εχθρικά περιβάλλοντα με αρκετή φροντίδα πιθανότατα πιστεύουν ότι ο κόσμος είναι ένα σχετικά ασφαλές μέρος. Κοιτάζουν αισιόδοξα το μέλλον τους σε έναν γαλήνιο κόσμο. Τα παιδιά που βίωσαν σκληρά και απρόβλεπτα γεγονότα και εκείνα που ήταν εκτεθειμένα σε συνεχές στρες μπορεί να αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως ένα τρομακτικό μέρος, στον οποίο μόνο αν παλέψουν πολύ, μπορεί να αποκτήσουν αυτό που ποθούν.
Πεποιθήσεις που μετατρέπονται σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες
Όταν πιστέψουμε ότι κάτι ισχύει, ψάχνουμε για στοιχεία που θα στηρίξουν αυτή την ιδέα. Με κάθε νέο στοιχείο, η πεποίθηση ισχυροποιείται. Αν μεγαλώσατε πιστεύοντας ότι δεν είστε αρκετά έξυπνοι για να σπουδάσετε, θα βλέπετε κάθε λάθος, κάθε χαμηλό βαθμό ή κάθε δυσκολία, ως απόδειξη για το ότι δεν είστε έξυπνοι. Κι αν καμιά φορά πάρετε καλό βαθμό, θα τον αποδώσετε στην τύχη ή θα συμπεράνετε ότι ο καθηγητής σας έβαλε εύκολα. Δεν θα θέλετε καν να φανταστείτε ότι η πεποίθησή σας δεν είναι αληθινή, επειδή σας αναστατώνει να βλέπετε ότι αυτό που πιστεύετε ότι είστε δε συμβαδίζει με τα στοιχεία και τα δεδομένα που έχετε.
Αυτές οι πεποιθήσεις επιδρούν στη συμπεριφορά σας: Αν πιστεύετε ότι δεν είστε έξυπνοι, το πιθανότερο είναι να μην προσπαθήσετε ιδιαίτερα να ολοκληρώσετε τις σπουδές σας και σίγουρα δεν θα αποδίδετε στο σχολείο. Ή αν θεωρείτε ότι δεν είστε αρεστοί, θα δυσκολεύεστε να κάνετε φίλους. Αν αποφεύγετε την οπτική επαφή ή δεν χαιρετάτε τον κόσμο με φιλικό τρόπο, η ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων θα αποτελεί πάντα πρόβλημα. Κι αυτές οι δυσκολίες θα ενισχύσουν την πεποίθησή ότι δεν είστε όντως αρεστοί.
Πώς να αλλάξετε τις βασικές σας πεποιθήσεις
Πολλοί είναι οι ισορροπημένοι ενήλικες που καταφέρνουν να ξεπεράσουν μια δύσκολη -ακόμα και τρομακτική παιδική ηλικία. Για την ακρίβεια, κάποιοι θεωρούν υπεύθυνες τις δυσκολίες που πέρασαν για την ψυχική δύναμη που τελικά απέκτησαν και κατάφεραν να επιτύχουν στη ζωή τους. Αλλά είναι και εκείνοι που στοιχειώνονται από εκείνα τα γεγονότα ή τα στοιχεία του παρελθόντος που συνεχίζουν να αναπαράγονται στο μυαλό τους, υπενθυμίζοντάς τους ότι δεν είναι αρκετοί. Συνεπώς, παλεύουν συνεχώς να απελευθερωθούν από τα στενά όρια αυτών των πεποιθήσεων.
Τα καλά νέα: Όλοι μπορούν να αποβάλλουν εκείνες τις περιοριστικές πεποιθήσεις που ανέπτυξαν κατά την παιδική τους ηλικία. Χρειάζεται χρόνος και εξάσκηση για να εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλό σας να δει τα πράγματα διαφορετικά. Και μερικές φορές χρειάζεται η βοήθεια ενός ειδικού- ειδικά αν περιλαμβάνονται και τραυματικές εμπειρίες. Αλλά η απελευθέρωση από τις αντιπαραγωγικές εκείνες βασικές πεποιθήσεις που αναπτύξατε κατά την παιδική ηλικία μπορεί να αποτελεί το κλειδί για την προσέγγιση και την επίτευξη του μέγιστου των δυνατοτήτων σας.
Amy Morin, Κλινική Κοινωνική Λειτουργός, Ψυχοθεραπεύτρια
