(…) Και τότε γεννήθηκε η ιδέα. Άνοιξε τον φούρνο, έβαλε τη ζύµη πάνω από τα µήλα και την άφησε να ψηθεί λίγα λεπτά. Οι κυνηγοί λάτρεψαν αυτή την τραγανή και καραµελωµένη τάρτα. Αποτυγχάνοντας στη συνταγή της, µόλις είχε εφεύρει την τάρτα τατέν – µια αποτυχηµένη µηλόπιτα. Κάτι παρόµοιο συνέβη και µε την ανακάλυψη του Viagra.
Οι ερευνητές των εργαστηρίων της Pfizer ήθελαν να θεραπεύσουν τη στηθάγχη µε µια χηµική ουσία, κιτρική σιλδεναφίλη, αλλά απέτυχαν στον σκοπό τους. Η ουσία δεν παρήγαγε το επιθυµητό αποτέλεσµα, αλλά µια απροσδόκητη παρενέργεια: ισχυρή στύση. Είχαν αποτύχει στη θεραπεία της υπέρτασης, αλλά είχαν µόλις ανακαλύψει τη θεραπεία της ανικανότητας που οι άντρες έψαχναν για αιώνες.
Advertisment
Η περίπτωση των βηµατοδοτών, λιγότερο γνωστή, είναι εξίσου λαµπρή. Αρχικά, στο Πανεπιστήµιο του Μπάφαλο στη Νέα Υόρκη, ένας µηχανικός ήθελε να δηµιουργήσει µια συσκευή για την καταγραφή του καρδιακού παλµού. Αναζητώντας µια αντίσταση, βύθισε το χέρι του στο απόθεµα των ηλεκτρικών εξαρτηµάτων, αλλά µπέρδεψε το µοντέλο. Κατά συνέπεια, η συσκευή δεν θα κατέγραφε κανένα καρδιακό χτύπο, αλλά θα εξέπεµπε ηλεκτρικά ερεθίσµατα. Στη συνέχεια αναρωτήθηκε αν αυτά τα ερεθίσµατα θα µπορούσαν να προκαλέσουν κάποιου είδους επαναλειτουργία της καρδιάς. Ο βηµατοδότης µόλις είχε εφευρεθεί. Θα ήταν διοθέσιµος στην αγορά πέντε χρόνια αργότερα. Αυτή η συσκευή θα έσωζε χιλιάδες ζωές.
Ζούµε περιτριγυρισµένοι από αντικείµενα και καταναλώνουµε προϊόντα αποτυχηµένα, χωρίς να το γνωρίζουµε. Οι µηχανές Nespresso έχουν εισβάλει στις κουζίνες µας, έφεραν την επανάσταση στον τρόπο που πίνουµε καφέ – µια παγκόσµια επιτυχία που συνδέεται µε την εικόνα του Τζορτζ Κλούνι να ρωτά, µε ένα φλιτζανάκι στα χέρια, «What else?», «Τι άλλο;».
Ωστόσο, η Nestlé αρχικά υπέστη πλήγµα στην προσπάθεια να πωληθούν σε εστιατόρια αυτές οι αυτόµατες µηχανές παρασκευής ποιοτικού καφέ εσπρέσο. Στη συνέχεια είχαν µια νέα ιδέα: να επικεντρωθούν κυρίως στην αγορά των υπαλλήλων γραφείου κι όχι στα εστιατόρια. Ήταν άλλη µια αποτυχία, πιο ογκώδης και ακριβή από την πρώτη. Η ιδέα να πουλήσουν µηχανές µε κάψουλες φαινόταν να έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί. Η Nestlé έδωσε, τελικά, µια τελευταία ευκαιρία σε αυτό το προϊόν µε την προσφορά του προς τα νοικοκυριά. Αφού έχασαν δύο φορές τον στόχο τους, οι καφετιέρες Nespresso συνάντησαν το κοινό τους.
Advertisment
Υπάρχουν κι άλλα πολλά παραδείγµατα επιτυχίας που προκαλούνται από την αποτυχία. Η σαµπάνια, η οποία ήταν αρχικά ένα ατύχηµα δεξαµενής, ένα αποτυχηµένο κρασί πάρα πολύ γλυκό και οξύ, η πορτοκαλάδα µε ανθρακικό, αλλά και το µελόψωµο, το Velcro, ακόµα και το Post-it. Η έννοια της εύνοιας της τύχης, της καλοτυχίας, σηµαίνει και την ικανότητα να βρίσκουµε κάτι χωρίς να το ψάχνουµε.
Ο Χριστόφορος Κολόµβος δεν ήθελε να ανακαλύψει την Αµερική. Φιλοδοξούσε να ανοίξει µια νέα θαλάσσια διαδροµή προς την Ινδία ή την Κίνα. Έψαχνε για µια συντοµότερη διαδροµή από αυτή του Μάρκο Πόλο. Έκανε ένα λάθος 10.000 χιλιοµέτρων –«λαµπρό σφάλµα»– που τον οδήγησε στο νησί του Σαν Σαλβαδόρ, προθάλαµο για την Καραϊβική και για ολόκληρη την αµερικανική ήπειρο. Η Αµερική, όπως η συνταγή για την τάρτα τατέν ή ο βηµατοδότης, ανακαλύφθηκε από εύνοια της τύχης.
Όταν στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή ένας ασθενής αντιλαµβάνεται ξαφνικά το νόηµα κάποιου γλωσσικού ολισθήµατός του οφείλεται σε εύνοια της τύχης. Δεν το βρίσκει ψάχνοντας, αλλά µιλώντας αυθόρµητα και λέγοντας τα πράγµατα όπως του έρχονται. Δεν θέλει διακαώς να καταλάβει το νόηµα των συµπτωµάτων που τον διαπερνούν. Σε κάθε περίπτωση, η εύνοια της τύχης είναι δυνατή µόνο σε χαλάρωση, µακριά από οποιαδήποτε εσκεµµένη ένταση, σε µια στιγµή, ακόµα και πολύ µικρή, για να αφεθεί.
Αυτό ισχύει για τον ασθενή στο ντιβάνι, για τις αδελφές Τατέν ή τον εφευρέτη του βηµατοδότη. Αρκεί, λοιπόν, για να γίνει η αποτυχία µέσο αρετής, να δεχτούµε αυτό που έρχεται. Δεν χρειάζεται να καταβάλουµε καµία προσπάθεια. Αντίθετα, µια τέτοια προσπάθεια θα µπορούσε να µας στερήσει την αρετή της αποτυχίας. Όντας παιδιά της δυτικής βουλησιαρχίας, είναι δύσκολο να το καταλάβουµε.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Charles Pepin “Η ομορφιά της αποτυχίας” από τις εκδόσεις Διόπτρα
