Ο Αρχιεπίσκοπος πήρε το λόγο. «Βλέπεις; Αυτό ακριβώς εννοώ. Γελάς για κάτι που φυσιολογικά θα ήταν πηγή αγωνίας. Και ο κόσμος λέει “ελπίζω να αντιδράσω κι εγώ όπως ο Δαλάι Λάμα όταν έχω αγωνίες”. Πώς το καλλιέργησε; Δεν γεννηθήκαμε έτσι». «Αυτό είναι αλήθεια», είπε ο Δαλάι Λάμα. «Μέσα από την εξάσκηση και την τύχη να έχω την αγάπη της μητέρας μου το πέτυχα αυτό.
Όταν ήμουν μικρός, ποτέ δεν είδα τη μητέρα μου θυμωμένη. Ήταν πάρα πολύ ευγενική. Ο πατέρας μου όμως δεν ήταν και τόσο ψύχραιμος. Σε μερικές περιπτώσεις δέχτηκα τις “ευλογίες” του». Άνοιξε την παλάμη του, σαν να άστραφτε ένα χαστούκι. «Όταν ήμουν μικρός», συνέχισε, «ακολουθούσα τα βήματα του πατέρα μου. Ήμουν και λίγο νευρικός. Μεγαλώνοντας, ωστόσο, άρχισα να ακολουθώ το μονοπάτι της μητέρας μου. Έτσι ικανοποίησα τις προσδοκίες και των δύο γονιών μου!»
Advertisment
Ο Δαλάι Λάμα και ο Αρχιεπίσκοπος συμφωνούσαν ότι η ταπεινοφροσύνη είναι απαραίτητη προϋπόθεση της χαράς. Όταν η οπτική μας είναι ευρύτερη, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τι έγινε, τι γινόταν και τι θα γίνει. Αυτό οδηγεί με φυσικό τρόπο στην ταπεινοφροσύνη και στην αναγνώριση ότι ως ανθρώπινα όντα δεν μπορούμε να ελέγξουμε όλες τις πτυχές της ζωής. Έχουμε ανάγκη τους άλλους. Ο Αρχιεπίσκοπος έχει δηλώσει εύστοχα ότι οι ευαισθησίες μας, τα ελαττώματα και τα όριά μας είναι μια διαρκής υπόμνηση πως έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλον: δεν έχουμε δημιουργηθεί για ανεξαρτησία ή αυτάρκεια, αλλά για αλληλεξάρτηση και αμοιβαία στήριξη.
Όπως λέει ο Δαλάι Λάμα, όλοι γεννιόμαστε και πεθαίνουμε με τον ίδιο τρόπο. Και τις στιγμές αυτές βασιζόμαστε εξ ολοκλήρου στους άλλους, είτε είμαστε Δαλάι Λάμα είτε ζητιάνοι είτε αρχιεπίσκοποι είτε πρόσφυγες. Ένας παλιός φίλος και συνεργάτης του, ο Ντάνιελ Γκόλμαν, περιέγραψε τη στάση του Δαλάι Λάμα απέναντι στη ζωή με τα εξής λόγια: «Ο Δαλάι Λάμα φαίνεται να διασκεδάζει με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω του και να αντλεί ευχαρίστηση από τα πάντα, αλλά δεν παίρνει τίποτα προσωπικά και δεν ανησυχεί ούτε προσβάλλεται απ’ ό,τι κι αν συμβεί».
Ο Δαλάι Λάμα μας υπενθύμιζε μέσα στην εβδομάδα ότι δεν πρέπει να αγκιστρωνόμαστε στους ρόλους μας και ότι η αλαζονεία είναι ένα προϊόν σύγχυσης που εκδηλώνεται μεταξύ των προσωρινών ρόλων της προσωπικότητας και της θεμελιώδους ταυτότητάς μας. Ενώ ο Χουάν, ο τεχνικός μας, καλωδίωνε το ασύρματο μικρόφωνο, ο Δαλάι Λάμα τράβηξε απαλά το δονκιχωτικό μούσι του, πράγμα που έκανε τους πάντες να βάλουν τα γέλια, και περισσότερο τον ίδιο. Έλεγε: «Σήμερα εσύ είσαι ένας τεχνικός κι εγώ ο Δαλάι Λάμα· την άλλη φορά μπορεί οι ρόλοι μας να έχουν αντιστραφεί». Η επόμενη φορά μπορεί να είναι ένα χρόνο μετά ή σε μία άλλη ζωή, αφού η ιδέα της μετενσάρκωσης μας θυμίζει ότι οι ρόλοι μας είναι περιστασιακοί.
Advertisment
Η αγγλική λέξη «ταπεινοφροσύνη» (humility) προέρχεται από τη λατινική λέξη που σημαίνει γη ή χώμα, humus – η οποία είναι ομόηχη με το γευστικό αυτό πιάτο της Μέσης Ανατολής, το χούμους, ένα ντιπ που φτιάχνεται από ρεβίθια. Η ταπεινοφροσύνη μάς γειώνει κυριολεκτικά, μερικές φορές απότομα. Ο Αρχιεπίσκοπος αναφέρει την ιστορία της πτήσης του από το Ντέρμπαν στο Γιοχάνεσμπουργκ κατά τη διάρκεια του αγώνα ενάντια στο απαρτχάιντ.
Μια αεροσυνοδός είχε πει ότι ένας από τους επιβάτες ρώτησε αν θα μπορούσε να έχει αυτόγραφο σε ένα βιβλίο του. Ο Αρχιεπίσκοπος θυμάται: «Προσπάθησα να φαίνομαι σεμνός και ταπεινός, παρόλο που ευχόμουν βαθιά μέσα στην καρδιά μου να μου το αναγνωρίσουν κάποιοι άνθρωποι». Όταν όμως μου έδωσε το βιβλίο για να το υπογράψω και έβγαλα το στυλό μου, με ρώτησε για να βεβαιωθεί: “Είστε ο Επίσκοπος Μουζορέβα, σωστά;”».
Κανένας δεν έχει απόλυτη ανοσία στα ανθρώπινα γνωρίσματα της υπερηφάνειας και του εγωισμού. Εντούτοις, η πραγματική αλαζονεία προέρχεται από την ανασφάλεια. Η ανάγκη μας να νιώσουμε πως είμαστε καλύτεροι από τους άλλους προέρχεται από την επίμονη αίσθηση ότι μειονεκτούμε μπροστά τους. Κάθε φορά που ο Δαλάι Λάμα νιώθει αυτόν τον κίνδυνο, παρατηρεί ένα έντομο ή κάποιο άλλο πλάσμα και θυμίζει στον εαυτό του ότι, κατά κάποιον τρόπο, αυτό το πλάσμα είναι καλύτερο από εμάς, επειδή είναι αθώο και δεν έχει κακεντρέχεια.
«Όταν καταλάβουμε πως είμαστε όλοι παιδιά του Θεού», εξήγησε ο Αρχιεπίσκοπος, «και έχουμε όλοι την ίδια εγγενή αξία, τότε δεν θα χρειάζεται να νιώθουμε καλύτεροι ή χειρότεροι από τους άλλους». Ο Αρχιεπίσκοπος ήταν ανένδοτος: «Ουδείς είναι ατύχημα του Θεού». Μπορεί να μην είμαστε ξεχωριστοί, είμαστε όμως απολύτως απαραίτητοι. Κανείς δεν μπορεί να εκπληρώσει το ρόλο μας εκτός από εμάς τους ίδιους μέσα στο θεϊκό σχέδιο ή στην καρμική εξέλιξη.
«Μερικές φορές μπερδεύουμε την ταπεινοφροσύνη με τη συστολή», εξήγησε ο Αρχιεπίσκοπος. «Αυτό δεν είναι προς δόξα Θεού, που μας έχει προικίσει με όλα αυτά τα αγαθά. Ταπεινοφροσύνη σημαίνει να αναγνωρίζουμε ότι τα αγαθά προέρχονται από τον Θεό, κι αυτό μας επιτρέπει να κρατάμε μια σχετικά χαλαρή στάση απέναντί τους. Η ταπεινοφροσύνη μάς επιτρέπει να χαιρόμαστε και τα αγαθά των άλλων, και δεν σημαίνει ότι πρέπει να απαρνηθούμε ή να αποφύγουμε τα πάντα. Ο Θεός ξέρει πώς να μας αξιοποιήσει. Ακόμα κι αν δεν είμαστε οι καλύτεροι σε κάτι, δεν παύουμε να είμαστε οι σωστοί άνθρωποι στο σωστό σημείο».
Απόσπασμα από το βιβλίο των Δαλάι Λάμα, Ντέσμοντ Τούτου και Douglas Abrams “Το βιβλίο της χαράς” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο
