Το θάρρος είναι ένα αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό και ορισμένοι θα έλεγαν ότι έχει αρχίζει να σπανίζει. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η ανδρεία ήταν το θεμέλιο όλων των αρετών και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είχαν δίκιο.
Φανταστείτε το εξής σενάριο: Ένας νέος, φιλόδοξος διευθυντής μιας πολυεθνικής εταιρείας πήρε μια σημαντική προαγωγή. Υπήρχε μόνο ένας όρος. Έπρεπε να μετακομίσει στο Κάιρο της Αιγύπτου. Γύρισε σπίτι στη γυναίκα και στο μωρό τους και είπε: «Έχω σπουδαία νέα, μετακομίζουμε στο Κάιρο». Σοκαρισμένη, η γυναίκα του απάντησε: «Εσύ θα μετακομίσεις. Εγώ με το παιδί θα πάω να μείνω στη μητέρα μου».
Advertisment
Αυτή ήταν μια δοκιμασία θάρρους για τη συγκεκριμένη οικογένεια. Δεν μπορούσε να γίνει κάποιος βιώσιμος συμβιβασμός. Αν εκείνος δεν δεχόταν την προαγωγή, θα έτρεφε πικρία απέναντι στη γυναίκα του γιατί του κατέστρεψε την καριέρα· αν εκείνη δεχόταν να μετακομίσει θα τον μισούσε, γιατί αγνόησε τα όνειρά της για το μωρό και την ίδια. Τι έπρεπε να κάνουν;
Αφού το συζητούσαν, ίσως έμπαιναν στον πειρασμό να πιστέψουν ότι ως ώριμα άτομα έπρεπε να αγνοήσουν τα συναισθήματά τους και να θυσιαστεί ο ένας για τον άλλο. Αντ’ αυτού όμως γύρισαν στο μηδέν: Η καριέρα είναι δική μου ή δική μας; Το μωρό είναι δικό σου ή δικό μας; Είμαστε ανεξάρτητα άτομα ή λειτουργούμε σαν ομάδα; Ποιες είναι οι αξίες μας;
Σε δύο βδομάδες αυτός ο γάμος χρειάστηκε να ωριμάσει όσο θα ωρίμαζε σε πέντε χρόνια. Τελικά μετακόμισαν στο Κάιρο, αλλά η σχέση τους μεταμορφώθηκε. Εκείνη κατάλαβε ότι η καριέρα του άντρα της ήταν σημαντική και για τους δύο. Εκείνος άρχισε να δείχνει μεγαλύτερη αφοσίωση στον οικογενειακό του ρόλο. Το σημαντικό δεν είναι τι επέλεξαν, αλλά πώς το επέλεξαν. Έκαναν το θαρραλέο βήμα να επαναπροσδιορίσουν, από μέσα προς τα έξω, ποιοι πραγματικά ήταν.
Advertisment
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε έναν καλό και έναν εξαιρετικό στρατηγό; Ανάμεσα σε έναν μέτριο και έναν εξαιρετικό γονιό; Ανάμεσα σε ένα τρομαγμένο παιδί –που ηλικιακά μπορεί να έχει περάσει τα σαράντα– και σε έναν ώριμο ενήλικα; Η διαφορά είναι το θάρρος. Τι είναι αυτό που κάνει κάποιους να λυγίζουν στην πίεση –είτε στον πόλεμο είτε στον επιχειρηματικό κόσμο– ενώ άλλοι φαίνεται να ωθούν τον εαυτό τους πέρα από τα όρια; Το θάρρος ή η απουσία του.
Τέλος, γιατί ορισμένοι προκαλούν τον εαυτό τους να φτάσει στα όριά του –και πολλές φορές προσπαθούν το αδύνατο– ενώ άλλοι δεν σηκώνονται ποτέ από τον καναπέ; Πλέον γνωρίζετε καλά την απάντηση.
Συχνά θεωρείται ότι το θάρρος έχει δύο κατηγορίες: σωματικό και ψυχικό. Το σωματικό θάρρος είναι η προθυμία να αντιμετωπίσει κάποιος σοβαρές απειλές για τη σωματική του ακεραιότητα αντί να τραπεί σε φυγή. Το ψυχικό θάρρος είναι το απαρασάλευτο πνεύμα που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο ή τις δυσκολίες χωρίς να διστάσει ή να υποχωρήσει. Ο στρατηγός του Αμερικανικού Εμφυλίου Γουίλιαμ Τ. Σέρμαν είχε μια σχεδόν μαθηματική αντίληψη του θάρρους. Είπε: «Θάρρος είναι η αντίληψη του πραγματικού επιπέδου κινδύνου και η νοητική προθυμία να τον αντέξει κανείς».
Ο Τζον Γουέιν το διατύπωσε πιο απλά: «Θάρρος είναι να φοβάσαι να σελώσεις το άλογό σου αλλά να το κάνεις ούτως ή άλλως». Σε ολόκληρη την ιστορία το θάρρος υπήρξε χαρακτηριστικό γνώρισμα των πρωτοκλασάτων ατόμων, γεγονός που δεν πρόκειται να αλλάξει. Έχοντας τις ίδιες διαθέσιμες επιλογές, ορισμένοι υψώνουν το ανάστημά τους και αποδέχονται την πρόκληση ενώ άλλοι δειλιάζουν και την αποφεύγουν.
Εσείς αισθάνεστε θαρραλέοι; Αν ναι, δώστε προσοχή σε όσα ακολουθούν. Αν όχι, δώστε ακόμα μεγαλύτερη προσοχή. Μια συζήτηση περί θάρρους είναι αναγκαστικά και συζήτηση περί φόβου. Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης έκανε αυτή την επισήμανση πριν από δύο χιλιάδες χρόνια περίπου.
Τι είναι τέλος πάντων;
Ο Μαρκ Τουέιν είπε: «Θάρρος είναι να αντιστέκεσαι και να υπερνικάς τον φόβο – όχι η απουσία φόβου». Οι αξέχαστοι άνθρωποι μαθαίνουν να υπερνικούν τον φόβο με τον χρόνο και μέσω της εμπειρίας τους. Αλλά πολλοί άντρες και γυναίκες συνεχίζουν να ζουν ολόκληρη τη ζωή τους με φόβο. Ποια είναι λοιπόν η διαφορά μεταξύ όσων υπερνικούν τον φόβο και όσων λυγίζουν μπροστά του;
Για να ελέγξετε και να ξεπεράσετε τον φόβο, πρέπει πρώτα να καταλάβετε τι είναι. Το γεγονός που περιπλέκει τα πράγματα είναι ότι ο φόβος παίρνει πολλές διαφορετικές μορφές. Με όρους βιομηχανικής ανάλυσης, φόβος είναι ένα σύνολο ορμονικών εγκεφαλικών αντιδράσεων. Μόλις αυτές οι ορμόνες απελευθερωθούν στο σώμα, αρχίζουν να ενεργοποιούν αμυντικούς μηχανισμούς, όπως, για παράδειγμα, την αύξηση των επιπέδων της αδρεναλίνης και της κορτιζόνης, και αυξάνουν τους σφυγμούς και τον ρυθμό αναπνοής.
Αυτή είναι η αποκαλούμενη αντίδραση μάχης-φυγής. Κανονικά τα συμπτώματα αυτά ενεργοποιούνται για ελάχιστα λεπτά ή δευτερόλεπτα, χρόνος αρκετός για να αντιδράσει το άτομο στο αντικείμενο των φόβων του. Τι συμβαίνει όμως όταν το αντικείμενο των φόβων του δεν είναι πραγματικό; Αν είναι απλώς μια κατάσταση που δημιουργεί η φαντασία του.
Σε πολλά άτομα, τα υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης και ο αυξημένος ρυθμός αναπνοής επιμένουν για μεγαλύτερες περιόδους, προκαλώντας περισσότερο στρες, και κάνουν το σώμα να βιώσει έντονη κόπωση και εξάντληση. Μόλις κατανοήσετε τους φόβους σας ως βιολογικά φαινόμενα, το επόμενο βήμα είναι να αρχίσετε να τους αντιλαμβάνεστε λογικά και όχι συναισθηματικά. Αυτό μπορείτε να το πετύχετε επιδιδόμενοι σε ένα είδος «νοητικού πειράματος».
Όταν αρχίζετε να νιώθετε άγχος, πάρτε λίγο χρόνο για να αποστασιοποιηθείτε και να πείτε στον εαυτό σας: «Αρχίζει. Αρχίζω να φοβάμαι». Αναγνωρίζοντας τον φόβο και βιώνοντάς τον, θα μάθετε τελικά να τον ξεπερνάτε. Να θυμάστε ότι ξεπερνάω τον φόβο δεν σημαίνει ότι τον εξαλείφω. Κανείς δεν μπορεί να εξαλείψει εντελώς τον φόβο ούτε κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο. Είτε σας αρέσει είτε όχι, ο φόβος θα αποτελεί πάντα κομμάτι σας. Αλλά υπάρχουν μερικά πρακτικά βήματα που μπορείτε να κάνετε για να καταφέρετε να συμβιβαστείτε με αυτό το κομμάτι του εαυτού σας.
Σηκωθείτε και βγείτε έξω. Πολλοί παθαίνουν κρίσεις πανικού νωρίς το πρωί, ενώ βρίσκονται ακόμα στο κρεβάτι. Για αυτό σηκωθείτε και αρχίστε να κινείστε. Πηγαίνετε να πάρετε την πρωινή σας εφημερίδα από το γραμματοκιβώτιο, ανοίξτε την τηλεόραση και παρατηρήστε ότι η ζωή συνεχίζεται γύρω σας. Ντυθείτε και βγείτε έξω. Δείτε ότι υπάρχει δράση και ζωή παντού γύρω σας. Αυτό σας βοηθάει να δείτε την εσωτερική σας ζωή στη σωστή της διάσταση.
Γυμναστείτε. Κινηθείτε αρκετά για να αυξήσετε την κυκλοφορία του αίματος. Κάντε κοιλιακούς, κάμψεις, σηκώστε βάρη και πηγαίνετε βόλτα τον σκύλο. Η άσκηση αντικαθιστά τις ορμόνες του φόβου στο σώμα σας με νευροχημικά που σας κάνουν να αισθάνεστε δύναμη και ενέργεια για παρατεταμένες περιόδους.
Βάλτε μουσική. Ανοίξτε το iPod σας ή απλώς σφυρίξτε ή τραγουδήστε! Είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να ελέγξετε την αναπνοή σας και να ηρεμήσετε. Ζήστε στο τώρα. Ορισμένες λέξεις και φράσεις μπορούν να σας βοηθήσουν να ξεκολλήσετε από αρνητικές σκέψεις: «Ηρέμησε…» «Δεν υπάρχει πρόβλημα…» «Έχω τον έλεγχο».
Όταν λέτε αυτές τις φράσεις δυνατά, αναγκάζεστε να εστιάσετε σε αυτό που πρέπει να κάνετε και δεν επιτρέπετε στο μυαλό σας να εστιάζει σε μελλοντικά πράγματα που μπορεί να μη συμβούν ποτέ.
Σκεφτείτε θετικά. Ένας εξαιρετικός τρόπος να διώξετε τον φόβο είναι να φέρετε στον νου σας κάποια παλιά σας επιτυχία, ιδιαίτερα πριν από μια παρουσίαση ή συνάντηση με το αφεντικό σας. Έτσι θα θυμηθείτε ότι έχετε ξαναπετύχει σπουδαία πράγματα και, επομένως, ότι δεν υπάρχει λόγος να μην τα ξανακαταφέρετε.
Φόβος και φαγητό. Καταναλώστε κάτι ελαφρύ και απλό, όπως φρυγανισμένο ψωμί και πορτοκαλάδα. Είναι δύσκολο να αισθάνεται κανείς φόβο ενώ τρώει και ενώ η ζάχαρη και άλλα θρεπτικά συστατικά εισέρχονται στο αίμα.
Μιλήστε στον εαυτό σας. Θυμίστε στον εαυτό σας ορισμένα βασικά γεγονότα για τη ζωή και την παρούσα κατάστασή σας. Για παράδειγμα:
• Όταν φοβάστε για τα πράγματα που δεν έχετε ή που μπορεί να χάσετε –ιδιαίτερα χρήματα, περιουσιακά στοιχεία ή τη δουλειά σας–, σκεφτείτε αυτά που έχετε: μια υπέροχη οικογένεια, έναν αξιαγάπητο σκύλο, καλούς φίλους. Όσο εκτενέστερη η λίστα, τόσο ο φόβος σας θα μειώνεται.
• Να υπενθυμίζετε διαρκώς στον εαυτό σας ότι εσείς ελέγχετε το μυαλό και το σώμα σας. Ποτέ μην υποδουλώνεστε στους φόβους σας, ιδίως όταν αρχίζουν να βλάπτουν τους άλλους και ιδιαίτερα την οικογένεια και τους φίλους σας.
• Ξεκουραστείτε αρκετά. Είναι σχεδόν αδύνατον να νιώθετε ασφάλεια όταν αισθάνεστε εξουθενωμένοι ή τρομαγμένοι.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Dale Carnegie Training με τίτλο «Ξεχωρίστε από το πλήθος» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
