Όταν ήμουν παιδί, ο πατέρας μου έλεγε συχνά μια φράση την οποία άκουγε πολλές φορές και ο ίδιος από τον πατέρα του: «Η ανηφόρα είναι μια κατηφόρα που τη βλέπεις από κάτω». Την εποχή εκείνη το έβρισκα αστείο! Αργότερα κατάλαβα τη σοφία που κρύβεται πίσω από την παρατήρηση.
Η «ανηφόρα» και η «κατηφόρα» είναι οι δύο ονομασίες που δίνουμε στο ίδιο και το αυτό πράγμα: την πλαγιά. Τι μας κάνει να διαλέξουμε τη μία ή την άλλη ονομασία για να μιλήσουμε γι’ αυτή την πλαγιά; Η οπτική γωνία, η προοπτική από την οποία τη βλέπουμε: αν τη δούμε από πάνω, είναι κατηφόρα⋅ αν τη δούμε από κάτω, είναι ανηφόρα.
Advertisment
Παρομοίως, αν βρίσκομαι στο εσωτερικό μιας γυάλας και εσείς είστε απέξω, εγώ θα κρίνω ότι η γυάλα έχει κοίλο σχήμα, ενώ σ\ εσάς θα φαίνεται κυρτή: αυτοί είναι δύο διαφορετικοί τρόποι για να πούμε ότι η γυάλα είναι σφαιρική. Γι’ άλλη μια φορά, η εκτίμηση και η κρίση μας εξαρτώνται από την οπτική γωνία από την οποία βλέπουμε τα πράγματα.
Ζήτημα οπτικής γωνίας
Περιέργως, αυτή η διάκριση μεταξύ μιας κρίσης (ή άποψης) και μιας οπτικής γωνίας δεν είναι από αυτά που μας διδάσκουν στο σχολείο. Άλλωστε, οι περισσότεροι από εμάς καταλήγουμε να συγχέουμε και να χρησιμοποιούμε αδιακρίτως αυτούς τους όρους σαν να ήταν το ίδιο πράγμα.
Για να καταλάβετε καλύτερα τη διαφορά μεταξύ των δύο εννοιών, φανταστείτε ότι κάποιος κάνει μια πολύ αρνητική κριτική για σας: «Τι βλάκας!» ή «Τι ηλίθια!». Ποιον αντίκτυπο θα έχει αυτή η κρίση πάνω σας; Δεν μπορείτε να το ξέρετε. Γιατί; Επειδή εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το ποιος την εκφέρει, από την οπτική γωνία από την οποία γίνεται αυτή η κριτική.
Advertisment
Αν είναι η άποψη κάποιου τον οποίο δεν εκτιμάτε, μπορεί να χαμογελάσετε («Το να σε πει βλάκα ένας ηλίθιος», έλεγε κωμικά ο Courteline, «είναι σκέτη απόλαυση»). Αν πρόκειται για κάποιον τον οποίο ούτε καν γνωρίζετε, τότε δεν θα σας αγγίξει καθόλου. Αν όμως η κρίση προέρχεται από κάποιο σημαντικό άτομο, από κάποιον που σέβεστε πραγματικά ή από έναν φίλο σας, μπορεί να πληγωθείτε, να θυμώσετε ή να λυπηθείτε πολύ.
Επομένως, δεν είναι η άποψη ή η κριτική – αυτή καθεαυτή – που σας αγγίζει, σας πληγώνει ή σας αφήνει αδιάφορους. Αυτό που έχει αντίκτυπο σ’ εσάς είναι η κατεύθυνση από την οποία προέρχεται ή αλλιώς η οπτική γωνία του ανθρώπου που την εκφράζει. Μια άποψη που διατυπώνεται από μια στενή, περιορισμένη ή ασήμαντη οπτική γωνία θα έχει μικρό ή καθόλου αντίκτυπο.
Αντίθετα, μια άποψη που διατυπώνεται από μια ευρεία, έγκυρη ή φωτισμένη οπτική γωνία θα σας επηρεάσει πολύ περισσότερο. Σημειώστε, παρεμπιπτόντως, ότι αυτή η διάκριση υπογραμμίζει πόσο άχρηστα είναι τα περισσότερα σχόλια και οι περισσότερες απόψεις που δημοσιεύονται στο ίντερνετ,πολύ συχνά μάλιστα με ψευδώνυμο. Πώς να ξέρουμε από ποια οπτική γωνία απορρέουν αυτές οι ανώνυμες απόψεις, και αν έχουν κάποια πιθανότητα να ταιριάζουν με τον τρόπο που εμείς βλέπουμε τα πράγματα και με τις δικές μας αξίες;
Απόσπασμα από το βιβλίο του Olivier Clerc με τίτλο «Νίκησε την (αυτο)κριτική» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
Photo: Author/Depositphotos
