Σε όλους μας συμβαίνει συχνά να γινόμαστε στόχος των κριτικών κάποιου άλλου: στην οικογένεια, στη δουλειά, μερικές φορές και μεταξύ φίλων. Πώς αντιδράτε όταν κάποιος σας κάνει μια αρνητική κριτική;
Προσωπικά, κάποιες φορές στο παρελθόν αισθανόμουν ενοχλημένος ή θιγμένος, ενώ άλλες πάλι η κριτική με εκνεύριζε ή με λυπούσε (ανάλογα με την περίπτωση και με το άτομο που την ασκούσε). Ως εκ τούτου, φοβόμουν τις κριτικές των άλλων και προσπαθούσα όσο το δυνατόν να τις αποφεύγω. Χρησιμοποιούσα δε όλες τις στρατηγικές (ομολογουμένως όχι και τόσο αποτελεσματικές) για να το πετύχω.
Advertisment
Όταν, το 1998 ανακάλυψα (και τελικά μετέφρασα) το έργο του Don Miguel Ruiz «Οι Τέσσερις Συμφωνίες των Τολτέκων», βρήκα εξαιρετικά χρήσιμη τη δεύτερη Συμφωνία («Μην παίρνετε τίποτα προσωπικά» ή «Μην παίρνετε προσωπικά τις αντιδράσεις ή τα λεγόμενα των άλλων»).
Θα μπορούσα λοιπόν να μην είμαι ευαίσθητος απέναντι στις κριτικές! Είχα όμως πρόβλημα να εφαρμόσω αυτή τη συμφωνία στην πράξη. Μέχρι που συνειδητοποίησα ότι αν οι κριτικές των άλλων με άγγιζαν και με πλήγωναν, ήταν επειδή απηχούσαν τις κριτικές που κι εγώ ο ίδιος ασκούσα στον εαυτό μου.
Φανταστείτε δύο συντονισμένα έγχορδα όργανα στο ίδιο δωμάτιο: αν γρατζουνίσω τη χορδή λα του ενός, θα αρχίσει να δονείται και η χορδή του άλλου. Το ίδιο ισχύει για τις κριτικές: αν με πουν ανόητο και προσβληθώ, αυτό σημαίνει ότι ένα μέρος του εαυτού μου θεωρεί επίσης ότι είμαι ανόητος. Άρα, αν αντιδράσω, δεν θα το κάνω εξαιτίας αυτού που λένε οι άλλοι, αλλά κυρίως εξαιτίας των δικών μου κρίσεων απέναντι στον εαυτό μου!
Advertisment
Η απόδειξη; Αν κάποιος με αποκαλέσει τσιγκούνη ή ψηλομύτη, αλλά εγώ δεν κρίνω έτσι τον εαυτό μου, αυτές οι κρίσεις δεν πρόκειται να με αγγίξουν: δεν θα έχω κανένα συναίσθημα σε σχέση με αυτές. Η χορδή, την οποία «γρατζούνισε» κάποιος έξω από μένα, δεν βρίσκει κανένα ισοδύναμο για να ηχήσει μέσα μου.
Με αυτό το σκεπτικό, αντέστρεψα εντελώς τη στρατηγική μου. Αντί να βγαίνω κάθε πρωί από το σπίτι μου λέγοντας «Σήμερα δεν θα πάρω τίποτα προσωπικά, δεν θα αντιδράσω, δεν θα θιγώ καθόλου, θα παραμείνω ήρεμος» (απόφαση που διαρκούσε μόλις μερικά λεπτά, μέχρι η υποτιμητική παρατήρηση ενός συναδέλφου να με κάνει να χάσω κάθε ίχνος ηρεμίας), υιοθέτησα την αντίθετη στάση: «Εμπρός, πάμε! Κάντε με να αντιδράσω, δείξτε μου για ποιο πράγμα εξακολουθώ να ασκώ κριτική εναντίον μου, έτσι ώστε να μπορέσω να απελευθερωθώ πρωτίστως από τον εαυτό μου!»
Υπό αυτό το πρίσμα, οι κριτικές των άλλων δεν θα είναι πλέον βέλη τα οποία φοβόμαστε και από τα οποία πρέπει να προστατευτούμε. Θα είναι πολύτιμες υποδείξεις για το πού υπάρχουν «τρύπες» στην ασπίδα μας, με τη συμβολική έννοια, πού δηλαδή βρίσκουν πρόσφορο έδαφος οι κριτικές των άλλων εναντίον του εαυτού μας.
Φυσικά αυτή η τακτική δεν θα σας εμποδίσει να βρείτε δυσάρεστες τις κρίσεις που απευθύνονται σε εσάς, ειδικά τον πρώτο καιρό. Αλλά να είστε ρεαλιστές. Εκείνη τη στιγμή κινδυνεύετε να πληγωθείτε, να αναστατωθείτε, να εκνευριστείτε, να λυπηθείτε ή να θιγείτε.
Βαθιά μέσα σας όμως θα ξέρετε ότι η κριτική εναντίον σας είναι μια μεταμφιεσμένη ευλογία, και ότι έχετε μια ένδειξη και ένα κλειδί για να ξεπεράσετε μια κριτική που ασκείτε οι ίδιοι στον εαυτό σας και να μπορέσετε έτσι να ελευθερωθείτε από αυτήν.
Κάποτε θα έρθει η μέρα όπου κάποιος θα κάνει την ίδια κριτική εναντίον σας, αλλά αυτή θα περάσει χωρίς να σας αγγίξει, χωρίς να σας προκαλέσει κανένα συναίσθημα, χωρίς να έχει οποιονδήποτε αντίκτυπο πάνω σας! Ίσως μάλιστα να χαμογελάσετε ακούγοντάς την.
Την πρώτη φορά που θα σας συμβεί αυτό, θα το βρείτε συναρπαστικό. Κι αυτό γιατί θα έχει επιδιορθωθεί μια τρύπα στην ασπίδα σας και εσείς δε θα είστε πλέον ευάλωτοι από εκείνη την πλευρά.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Olivier Clerc «Νίκησε την αυτοκριτική» από τις εκδόσεις Πεδίο και μπορείτε να το βρείτε πατώντας εδώ
