Σκεφτείτε όλες εκείνες τις φορές που έπρεπε να διαβάσετε ξανά ένα κείμενο επειδή ο νους σας ήταν αλλού ή σταματήσατε με το αυτοκίνητο στην άκρη του δρόμου επειδή ξεχάσατε ξαφνικά την υπόλοιπη διαδρομή. Αυτά τα φαινόμενα λέγονται αποσύνδεση και συμβαίνουν σε όλους κάποιες φορές.
Αποσύνδεση μπορεί να συμβεί είτε από το σώμα, από τα συναισθήματα είτε από το περιβάλλον μας. Αποτελεί το ακριβώς αντίθετο από το εδώ και τώρα. Η αποσύνδεση δεν είναι γενετικό χαρακτηριστικό, αποτελεί μια απόκριση που προκαλείται από την εμπειρία και την ανάγκη.
Advertisment
Ορισμένες φορές είναι χρήσιμη. Σκεφτείτε τους τραυματισμένους στρατιώτες, οι οποίοι μπλοκάρουν τον πόνο που νιώθουν για να καταφέρουν την ώρα της μάχης να σώσουν άλλους. Ακόμα και η απόλυτη συγκέντρωση σε μια ευχάριστη δραστηριότητα που ονομάζεται επιστημονικά ροή και μας «συνεπαίρνει» όπως λέμε αποτελεί τεχνικά αποσύνδεση.
Όμως η αποσύνδεση, ή αλλιώς διάσχιση όπως αναφέρεται στην ψυχολογία, εμφανίζεται και ως επείγουσα τακτική επιβίωσης κατά τη διάρκεια έντονου πόνου ή τραύματος. Μας αποκόπτει από την εμπειρία, μας μουδιάζει όταν ο πόνος ή ο τρόμος είναι πολύ έντονος για να μπορούμε να τον διαχειριστούμε. Αυτό σημαίνει ότι βραχυπρόθεσμα, η αποσύνδεση μπορεί να αποδειχθεί απαραίτητη και για την επιβίωση.
Όμως άλλες φορές, έρχεται με ένα μακροπρόθεσμο κόστος. Αυστραλιανοί ερευνητές εξέτασαν ενήλικες που είχαν βιώσει τραυματισμούς. Αξιολογήθηκαν κατά την έναρξη αποκατάστασης και στη συνέχεια ξανά μετά από ένα και τρεις μήνες. Βρέθηκε ότι όσοι είχαν περισσότερα συμπτώματα πανικού αμέσως μετά τον τραυματισμό τους είχαν επίσης και περισσότερη διάσχιση, κάτι που έχει νόημα – όσο πιο έντονο το αρνητικό συναίσθημα, τόσο πιθανότερο κάποιος να αποφύγει την πραγματικότητα. Αλλά αυτή η υψηλότερη αποσύνδεση επίσης προέβλεπε μεγαλύτερη πιθανότητα διαταραχής μετατραυματικού στρες 3 μήνες αργότερα.
Advertisment
Οι ενήλικες που έχουν παραισθήσεις – ακούν ή βλέπουν πράγματα που δεν υπάρχουν – είναι πιθανότερο να έχουν βιώσει σεξουαλική κακοποίηση ως παιδιά. Η αποσύνδεση χωρίζει από εμάς τα τρομακτικά γεγονότα ώστε να μπορέσουμε να αντέξουμε.
Δυστυχώς όμως η διάσχιση δεν επουλώνει αυτές τις ψυχολογικές ουλές μακροπρόθεσμα. Για όσους βίωσαν παιδική σεξουαλική κακοποίηση, όσο πιο πολύ αποσυνδέουν, τόσο περισσότερο θα υποφέρουν ως ενήλικες. Είναι σαν η αρχική αποσύνδεση από την πραγματικότητα απλώς να αναβάλει τον πόνο για αργότερα, κάνοντας τελικά τα πράγματα χειρότερα.
Όταν η αποσύνδεση συνεχίζει να χρησιμοποιείται ακόμα και όταν η απειλή σταματά να υπάρχει, η ίδια πλέον δεν μας προστατεύει αλλά αποτελεί εμπόδιο. Αποσυντονίζει, συγχύζει και απομονώνει έναν άνθρωπο και ειρωνικά τον κάνει πιο ευάλωτο τελικά στον κίνδυνο.
Ποια είναι η αίσθηση της αποσύνδεσης/ διάσχισης;
Υπάρχουν δύο συχνότερες μορφές: η αποπροσωποποίηση και η αποπραγματοποίηση. Και οι δύο υφίστανται σε ένα συνεχές. Η πρώτη είναι όταν νιώθουμε μακριά και έξω από το σώμα μας. Όσοι την βιώνουν αναφέρουν ότι δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη, σαν το σώμα να μην είναι δικό τους ή συχνά αδυνατούν να μιλήσουν.
Η αποπραγματοποίηση είναι μια αίσθηση απομόνωσης από το περιβάλλον, σαν να είμαστε στη μέση ενός πάρτι και να νιώθουμε ότι το παρακολουθούμε για παράδειγμα στην τηλεόραση. Συνήθως οι άνθρωποι αναφέρουν ότι νιώθουν πως ο κόσμος είναι ψεύτικος ή σα να τον βλέπουν μέσα από ένα πέπλο. Άλλοι αναφέρουν ότι ο κόσμος χάνει το χρώμα του. Κάποιοι την εμφανίζουν και κατά τη διάρκεια του σεξ.
Πώς να μειώσουμε ή να σταματήσουμε την αποσύνδεση
Όταν νιώσουμε αποσύνδεση, πώς μπορούμε να επαναφέρουμε τον εαυτό μας; Αρχικά, αν οτιδήποτε από αυτά σας φάνηκε γνώριμο, είναι σημαντικό να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Η αποσύνδεση συχνά συνοδεύεται από μετατραυματικό στρες, αλλά και τα δύο αντιμετωπίζονται και θεραπεύονται. Εκτός από την θεραπεία που θα σας συστήσουν όμως, εδώ αναφέρουμε και ορισμένα tips για να διευκολυνθείτε.
1. Ξυπνήστε τις αισθήσεις σας
Είναι ένας κλασικός τρόπος να παραμείνετε στη στιγμή. Σφίξτε ένα παγάκι στο χέρι σας. Προσέξτε πώς νιώθετε όταν τα πόδια σας πιέζουν το πάτωμα. Ονοματίστε 5 πράγματα που μπορείτε να δείτε μπροστά σας εκείνη τη στιγμή. Εν ολίγοις, χρησιμοποιήστε το σώμα σας. Ανακτήστε τις αισθήσεις της αφής, ακοής, όσφρησης και γεύσης.
2. Δώστε προσοχή στην αναπνοή σας
Μπορείτε να το κάνετε παντού και το καλύτερο είναι ότι κανείς δεν χρειάζεται να το αντιληφθεί. Αναπνεύστε αργά από τη μύτη σας. Νιώστε τον κρύο αέρα καθώς κινείται μέσα από τα ρουθούνια σας. Στη συνέχεια, ακολουθήστε τον αέρα καθώς εισέρχεται από τη μύτη και εξαπλώνεται στο λαιμό σας. Μετά, εκπνεύστε αργά. Νιώστε την αντίθεση του ζεστού αέρα και την αίσθηση που αφήνει στα ρουθούνια σας.
3. Επιλέξτε ένα αντικείμενο να σας κρατήσει στο παρόν
Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, από μια φωτογραφία, ένα κόσμημα, ή μια μικρή θήκη. Βρείτε μια συσχέτιση ανάμεσα σε αυτό και στο παρόν – κάθε φορά που το αγγίζετε ή το βλέπετε, υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι είστε στο παρόν.
Η αποσύνδεση/διάσχιση εμφανίζεται και εκφράζεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και δεν υπάρχει μία και σίγουρη λύση. Όμως αξίζει την προσπάθεια και φυσικά την επένδυση σε μια ψυχοθεραπευτική σχέση.
Jade Wu, Ph.D., κλινική ψυχολόγος
