Η αλλαγή των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας είναι συχνή. Για παράδειγμα, αν θεωρούμε τους ανθρώπους ως χαμηλούς, μέτριους ή υψηλούς σε ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας, περίπου το 1/3 αυτών θα αλλάξει τα επίπεδά του μέσα στα επόμενα χρόνια.
Γιατί; Οι περισσότεροι ψυχολόγοι υποθέτουν ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι συμπεριφέρονται, σκέφτονται και αισθάνονται διαμορφώνεται από τις εμπειρίες τους. Αν είναι έτσι, θα πρέπει επίσης να περιμένουμε ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας αλλάζουν λόγω των αλλαγών στις συνθήκες της ζωής.
Advertisment
Αλλά αυτό είναι εκπληκτικά δύσκολο να αποδειχθεί. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει σχεδόν καμία σαφής απόδειξη ότι τα συνηθισμένα γεγονότα της ζωής που μπορούν να συμβούν στους περισσότερους ανθρώπους αλλάζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους με προβλέψιμους τρόπους.
Ορισμένες μελέτες έχουν αναφέρει ότι γεγονότα όπως το διαζύγιο, η χηρεία ή η έναρξη καριέρας μπορούν να προκαλέσουν αλλαγή των χαρακτηριστικών, αλλά αυτές οι επιδράσεις ήταν ελάχιστες και σπάνια επιβεβαιώθηκαν από άλλες μελέτες. Σοβαρά τραυματικά γεγονότα μπορεί να έχουν ισχυρότερες επιδράσεις στην προσωπικότητα, αλλά είναι σπάνια και δεν μπορούν να εξηγήσουν γιατί η αλλαγή χαρακτηριστικών είναι τόσο συχνή.
Αν αυτό σας ακούγεται αινιγματικό, δεν είστε οι μόνοι – οι περισσότεροι ψυχολόγοι προσωπικότητας δεν περίμεναν ούτε αυτό το εύρημα. Τι συμβαίνει λοιπόν;
Advertisment
Το όνειρο ενός ψυχολόγου
Ιδανικά, οι ψυχολόγοι θα ήθελαν να έχουν έναν κατάλογο εμπειριών ζωής που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας με προβλέψιμο τρόπο.
Για παράδειγμα, θα ήθελαν να δουν – και σίγουρα και οι εργοδότες – ότι η έναρξη μιας καριέρας κάνει τους περισσότερους ανθρώπους πιο ευσυνείδητους. Θα ήθελαν να δουν αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ότι η έναρξη μιας μακροχρόνιας σχέσης κάνει τους περισσότερους ανθρώπους πιο ευχάριστους και λιγότερο νευρωτικούς. Και όταν κάποιος γίνεται πιο νευρωτικός, θα ήθελαν να είναι σε θέση να το αποδώσουν σε ένα αρνητικό γεγονός όπως το διαζύγιο, η απώλεια εργασίας ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου.
Οι ψυχολόγοι θα μπορούσαν τότε να προβλέψουν πώς οι άνθρωποι αλλάζουν καθώς βιώνουν το ένα ή το άλλο γεγονός. Ίσως θα μπορούσαν να μειώσουν τις ανεπιθύμητες αλλαγές εξαλείφοντας τις εμπειρίες που ευθύνονται γι’ αυτές ή τουλάχιστον αμβλύνοντας τις επιπτώσεις τους με παρεμβάσεις.
Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι
Σε μια από τις μεγαλύτερες έρευνες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας χιλιάδων Ολλανδών ενηλίκων παρακολουθήθηκαν για αρκετά χρόνια. Υπήρχαν ελάχιστες ενδείξεις ότι γεγονότα της ζωής, όπως ο γάμος, η γέννηση, το διαζύγιο ή η χηρεία, προκαλούσαν προβλέψιμες και διαρκείς αλλαγές στην προσωπικότητα.
Άλλες τέτοιες μελέτες δεν είχαν καλύτερη τύχη. Όταν τα χαρακτηριστικά συνδέονται με την πιθανότητα γεγονότων, αυτό συμβαίνει συνήθως επειδή οι άνθρωποι με ορισμένα χαρακτηριστικά τελικά καταλήγουν να τα βιώσουν και όχι επειδή τα γεγονότα αλλάζουν τα χαρακτηριστικά.
Αυτό το μοτίβο συνάδει με άλλα είδη ερευνών. Για παράδειγμα, το να ζει κανείς στην ίδια οικογένεια δεν κάνει τις προσωπικότητες των παιδιών να μοιάζουν πολύ περισσότερο και τα χαρακτηριστικά των συντρόφων δεν γίνονται πιο παρόμοια με την πάροδο του χρόνου. Και, σε αντίθεση με έναν δημοφιλή μύθο, η σειρά γέννησης δεν έχει σημασία για την προσωπικότητα.
Εν μέρει, αυτή η εκπληκτική έλλειψη αποδείξεων μπορεί να αποδοθεί στους περιορισμούς της έρευνας, αλλά είναι απίθανο να είναι αυτή ολόκληρη η ιστορία. Αν οι εμπειρίες της ζωής διαμόρφωναν πραγματικά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ανθρώπων με βαθιά προβλέψιμους τρόπους, οι ερευνητές θα είχαν εντοπίσει μέχρι τώρα τουλάχιστον κάποιες από τις επιδράσεις τους.
Γιατί η αλλαγή είναι τόσο δύσκολη
Αυτή η έλλειψη αποδείξεων δεν σημαίνει αυτόματα ότι οι συνηθισμένες εμπειρίες δεν επηρεάζουν καθόλου τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Η αλλαγή χαρακτηριστικών είναι κοινή και κάτι πρέπει να την προκαλεί, εξάλλου. Αλλά τα αποτελέσματα μπορεί απλώς να είναι απρόβλεπτα:
– Κάθε αλλαγή μπορεί να προκύπτει από πολλές μικρές και ανεπαίσθητες αιτίες, οπότε η ανεύρεσή τους θα απαιτήσει πιο εξελιγμένη έρευνα. Η μέτρηση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και των πολλαπλών εμπειριών σε πολλές χιλιάδες ανθρώπους σε πολυάριθμες χρονικές στιγμές μπορεί σταδιακά να αποκαλύψει τέτοιες συσχετίσεις.
– Οι εμπειρίες μπορεί να επηρεάζουν τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι μπορεί να εκλάβουν το διαζύγιο ως μια οδυνηρή εμπειρία που προκαλεί διαρκή αύξηση του νευρωτισμού. Άλλοι μπορεί να αισθάνονται απελευθερωμένοι, να γίνονται πιο κοινωνικοί και ανοιχτόμυαλοι. Αν είναι έτσι, η αλλαγή χαρακτηριστικών σε κάθε δεδομένο άτομο παραμένει απρόβλεπτη από την απλή εμπειρία ορισμένων γεγονότων.
– Μπορεί να μην είναι τα εξωτερικά γεγονότα που αλλάζουν τους ανθρώπους, αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι μπορεί να επιθυμούν να αλλάξουν και συχνά το πετυχαίνουν, είτε με είτε χωρίς βοήθεια.
– Ορισμένες αλλαγές χαρακτηριστικών μπορεί να είναι απλώς τυχαίες, χωρίς να μπορεί να βρεθεί κάποια εξήγηση.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/people-unexplained/202203/can-life-events-change-your-personality
