«Η αγάπη είναι ταυτόχρονα το πιο γενναιόδωρο και το πιο εγωιστικό πράγμα στη φύση» — Φρίντριχ Σίλερ
Είναι εγωιστική ή ρομαντική η αγάπη, όπως αρκετοί αναφέρουν; Και αν ναι, είναι δυνατόν η αγάπη να έχει και αλτρουιστικά χαρακτηριστικά; Ακολουθούν τέσσερις λόγοι που υποδηλώνουν την εγωιστική πτυχή μιας ρομαντικής αγάπης και τέσσερις λόγους που υποστηρίζουν το αντίθετο. Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτό το προφανές παράδοξο;
Εγωιστικές όψεις στις ρομαντικές σχέσεις
«Αν δεν ενδιαφερόμασταν όλοι τόσο πολύ για τον εαυτό μας, η ζωή θα ήταν τόσο κενή που κανείς μας δεν θα μπορούσε να την αντέξει» – Άρθουρ Σοπενχάουερ
«Ο εγωισμός είναι η ίδια η ουσία μιας ευγενούς ψυχής» – Φρίντριχ Νίτσε
Το εγωιστικό κίνητρο είναι εμφανές σε διάφορα χαρακτηριστικά των ρομαντικών σχέσεων. Εδώ θα εξεταστούν τα τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά: τη μερική φύση των συναισθημάτων, την αξία του ανήκειν, τη σύνδεση της ευτυχίας του συντρόφου με τον εαυτό του και την βασική θέση της αυτοεκπλήρωσης.
1. Μεροληψία. Τα συναισθήματα δεν είναι μεμονωμένες θεωρητικές καταστάσεις. Είναι μέρος ενός πρακτικού ενδιαφέροντος από μια προσωπική ανάγκη.
Advertisment
2. Το να ανήκεις κάπου είναι μια κυρίαρχη ανάγκη στις ρομαντικές σχέσεις. Παρά την εσφαλμένη κατά πολλούς θέση, οι εραστές εξακολουθούν να λένε συχνά ο ένας τον άλλον: «Ανήκεις σε μένα». Ο όρος «ανήκειν» έχει να κάνει με την «κατοχή» ή «το να είσαι φυσικό μέρος» από κάτι. Το να ανήκεις κάπου, με την κυριολεκτική έννοια της ιδιοκτησίας, είναι φυσικά λάθος και εγωιστικό.
3. Σύνδεση της ευτυχίας του συντρόφου με τον εαυτό σας. Αν και η ρομαντική αγάπη περιλαμβάνει γνήσια φροντίδα για την αγαπημένη, η ευτυχία της αγαπημένης/νου συνήθως δεν είναι συνολικό ενδιαφέρον για όλες τις περιστάσεις. Συγκεκριμένα, οι σύντροφοι συνήθως δεν θέλουν η αγαπημένη τους να είναι σεξουαλικά ευτυχισμένη/νος με κάποιο άλλο άτομο.
4. Στην εποχή μας, η αυτοεκπλήρωση έχει γίνει μια ουσιαστική ανάγκη για το αν θα παραμείνουμε σε έναν γάμο ή σε μια άλλη αφοσιωμένη σχέση (Finkel, 2017). Αυτή η εξέλιξη ενισχύει περαιτέρω την εγωιστική πτυχή της αγάπης.
Advertisment
Αλτρουιστικές όψεις στις ρομαντικές σχέσεις
Παράλληλα με αυτά τα τέσσερα χαρακτηριστικά που υπάρχουν στην εγωιστική πτυχή των ρομαντικών σχέσεων, τέσσερα αντίθετα χαρακτηριστικά αμφισβητούν την υπόθεση ότι η αγάπη είναι μόνο εγωιστική: μοναδικότητα, αναδεικνύοντας τον καλύτερο εαυτό του καθενός μέσα στην σχέση, συμπόνια και θετική επίδραση της αυτοεκπλήρωσης.
1. Μοναδικότητα. Στη βαθιά αγάπη, ο αγαπημένος θεωρείται ο πιο κατάλληλος σύντροφος, δημιουργώντας έτσι μια προσωπική δέσμευση ο ένας προς τον άλλον, καθώς και βαθιά φροντίδα ο ένας για τον άλλον. Αυτό με τη σειρά του δημιουργεί θετική ανάπτυξη, βασισμένη σε αμοιβαία θετικά συναισθήματα και κοινές δραστηριότητες.
2. Αναδεικνύοντας τον καλύτερο εαυτό και των δυο μέσα στην σχέση. Η βαθιά αγάπη έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει την άνθηση και τη θετική κατεύθυνση ώστε να αναδείξει το καλύτερο και στους δύο εραστές. Έρευνα έχει συμπεράνει ότι όταν ένας ρομαντικός σύντροφος βλέπει και συμπεριφέρεται προς την αγαπημένη του με τρόπο που ταιριάζει με τον ιδανικό εαυτό του, πλησιάζει ακόμη πιο κοντά σε αυτόν τον εαυτό. Αυτό εκφράζεται με δηλώσεις όπως «Είμαι καλύτερος άνθρωπος όταν είμαι μαζί της»
3. Συμπεριφορά. Μια ακραία μορφή ρομαντικού αλτρουισμού βρίσκεται στο συναίσθημα της συμπόνιας. Η συμπόνια είναι το αντίθετο της ζήλιας: η ζήλια περιλαμβάνει μια αρνητική στάση στην άλλης μορφής όπως επαγγελματική κτλ κτλ, σχέση του συντρόφου σας με κάποιον άλλο, ενώ η συμπόνια υιοθετεί μια θετική στάση απέναντι στη σχέση του συντρόφου σας. Ο συμπόνια είναι ένας τύπος σεξουαλικής και ρομαντικής γενναιοδωρίας – να δίνεις δηλαδή περισσότερα από το αναμενόμενο.
4. Αυτοεκπλήρωση. Η προσπάθεια να καλλιεργήσει κανείς τις ικανότητες και τις πραγματικές του ανάγκες δεν είναι εγωκεντρική. Στις ρομαντικές σχέσεις, η εξέλιξη σας θα πρέπει να ενισχύεται, αντί να αντιτίθεται στην άνθηση του συντρόφου σας και στον μεταξύ σας δεσμό. Αν η προσωπική ολοκλήρωση αναφέρεται απλώς στο να νιώθεις καλά, τότε σίγουρα θα έρχεται σε σύγκρουση με την ευημερία του συντρόφου σου. Ωστόσο, εάν η αυτοεκπλήρωση αναφέρεται στην εξέλιξη κάποιου, τότε περιλαμβάνει επίσης την ικανότητα να αγαπάμε και να φροντίζουμε αυτούς που μας αγαπούν
Η βαθιά αγάπη είναι προσωπική, αλλά ούτε πλήρως εγωιστική ή αλτρουιστική
«Αν ένα άτομο αγαπά μόνο ένα άλλο άτομο και είναι αδιάφορο για όλους τους άλλους, η αγάπη του δεν είναι αγάπη αλλά μια συμβιωτική προσκόλληση ή ένας διευρυμένος εγωισμός». — Έριχ Φρομ
Οι συναισθηματικές σχέσεις, περιλαμβάνουν μεγαλύτερο ποσοστό αλτρουισμού από τον εγωισμό, αν και και οι δύο είναι μια μέτρια εκδοχή του είδους τους. Έτσι, ο μέτριος αλτρουισμός υποκινείται σε μεγάλο βαθμό από την επιθυμία να ωφεληθεί ο σύντροφός σας, και ο μέτριος ρομαντικός εγωισμός υποκινείται σε μεγάλο βαθμό από την επιθυμία του εραστή για το καλό του.
Ο εγωισμός είναι προσωπικός, το να νοιάζεσαι για τον εαυτό σου δεν είναι απαραίτητα εγωιστικό. Η βαθιά αγάπη είναι επίσης προσωπική, καθώς δίνει υψηλή προτεραιότητα στις ανάγκες των δύο συντρόφων και στη σχέση τους. Το να φροντίζουμε τις ανάγκες μας και να καλλιεργούμε τις ικανότητές μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας δεν είναι εγωιστικό, αλλά πολύ πολύτιμο – όταν γίνεται με τον σωστό ισορροπημένο τρόπο.
Η διαφορά μεταξύ των εγωιστικών και αλτρουιστικών πτυχών της αγάπης εκφράζεται στην απάντηση του εραστή στην ακόλουθη ερώτηση: “Θέλεις η αγαπημένη σου να είναι ευτυχισμένη περισσότερο από ό,τι θέλεις να είναι μαζί σου;” Οι Stanton Peele και Archie Brodsky (1988) υποστηρίζουν ότι μια ουσιαστική πτυχή της αγάπης είναι μια θετική απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Αυτή είναι ακριβώς η απάντηση που υπονοείται στη συμπόνια. Ωστόσο, αυτή η απάντηση, που κάνει τον έρωτα άκρως αλτρουιστικό, δεν είναι ευθεία. Στη βαθιά αγάπη, τα αλτρουιστικά χαρακτηριστικά έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα από τα προσωπικά, αλλά τα προσωπικά χαρακτηριστικά δεν πρέπει να αγνοούνται εντελώς.
Η αγαπημένη σας δεν είναι ένα μίζερο άτομο που χρειάζεται συνέχεια το απόλυτο ενδιαφέρον και φροντίδα σας.
Ο αγαπημένος είναι ένα αυτόνομο άτομο που επιθυμεί να δημιουργήσει έναν υπέροχο δεσμό μαζί σας.
Επιπλέον, καθώς ένα ζευγάρι είναι και εραστές, οι δραστηριότητές τους θα πρέπει να δίνουν κάποια προτεραιότητα στις ανάγκες και τις επιθυμίες του ενός προς τον άλλο.
Ο αλτρουισμός πρέπει να προσανατολίζεται κυρίως στην ευτυχία και τη διατήρηση της σχέσης
Ο συναισθηματικός αλτρουισμός δεν πρέπει να αποτελείται απλώς από πικρές προσωπικής θυσίας χωρίς προσωπικό όφελος. Το να ενεργείς από μεγάλο ενδιαφέρον μπορεί πράγματι να είναι αλτρουιστικό, ειδικά στην περίπτωση των ερωτευμένων, των οποίων η ευημερία συνδέεται και με την ευημερία του συντρόφου τους.
Οι εραστές δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ εγωιστές ούτε εντελώς αλτρουιστές, και η αγάπη τους πρέπει να περιλαμβάνει τόσο προσωπικά όσο και αλτρουιστικά στοιχεία.
Οι εραστές πρέπει να νοιάζονται τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τον/την αγαπημένη/νο τους. Αυτή η στάση είναι ένα είδος προσωπικού αμοιβαίου αλτρουισμού.
