Άλλα είδη στην Ελλάδα: Arum Dioscoridis, Arum Creticum, Arum Italicum, Arum Orientale. Στη Γαλλία ονομάζεται, “αυτί του γαιδάρου” και, “βοηδόγλωσσα”.
Τον 16ο-18ο αιώνα σε περιπτώσεις σιτοδείας χρησιμοποιήθηκε αντί άρτου λόγω της μεγάλης ποσότητας αμύλου που περιέχει. Η λήψη του προϋπόθετε καλό ψήσιμο προς καταστροφή των τοξικών συστατικών. Ακόμη και σήμερα στις Βαλεαρίδες νήσους χρησιμοποιείται αντί άρτου.
Advertisment
Οικογένεια: Araceae ή Aroideae Αυτή η οικογένεια περιλαμβάνει 2.000 περίπου είδη που κατατάσσονται σε 115 γένη. Βρίσκονται σε τροπικές και εύκρατες περιοχές, σπανίως υδρόβια, με ορατή σπάθη και πολλές ρίζες. Οι καρποί είναι συνήθως σε σχηματισμό “τσαμπιού”. Ανήκει στα μονοκοτυλήδονα. Από την οικογένεια αυτή χρησιμοποιείται το είδος Arum Maculatum.
Περιγραφή
Είναι πόα πολυετής αναδυομένη από βολβό διαμέτρου 2 εκ. ‘Έχει φύλλα λογχοειδή (σχήμα βέλους) μήκους μέχρι 25 εκ., βαθυπράσινα, στιλπνά, αμβλέα που έχουν συχνά καφεκόκκινες κηλίδες. Τα άνθη εμφανίζονται την άνοιξη σε ερυθρή ταξιανθία (τσαμπί), που περιβάλλεται από ένα ωχροπράσινο βράκτειο φύλλο, την καλούμενη σπάθη. Οι καρποί είναι κόκκινες ράγες δηλητηριώδεις. Εποχή ανθήσεως Απρίλιος-Μάιος. Το φυτό ανευρίσκεται στην Ευρώπη, Β. Αφρική, Αμερική, Ασία. Φύεται σε πορώδη εδάφη, αραιά δάση, χαράδρες, υγρούς ζεστούς τόπους και στους φράκτες. Ανευρίσκεται στη χαράδρα του Βίκου καθώς και στην πέριξ αυτής της περιοχής.
Χρήση στο Ζαγόρι
Χρησιμοποιείται σε αρθραλγίες και αρθρίτιδες. Γίνεται συλλογή της ρίζας, πλύσιμο από το χώμα, σύνθλιψη και εν συνεχεία καλός βρασμός σε νερό μέχρι να λιώσει και γίνει σαν αλοιφή. Αυτή η αλοιφή τυλίγεται σε ένα πανί και τοποθετείται στην πάσχουσα άρθρωση. Κατά πληροφορίες πασχόντων, ο πόνος υποχωρεί μετά ώρας και αποκαθίσταται η κινητικότητα.
Advertisment
Ιστορία-Χρήση
Το φυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα σαν η Μεγάλη Δρακοντιά, ή άρον ή ίσαρον από τον Διοσκουρίδη. Η σκόνη της ρίζας πινόμενη με νερό χρησιμοποιείτο σαν αφροδισιακό. Αναφέρεται από τον Ιπποκράτη, Γαληνό, Θεόφραστο και Πλίνιο. Λόγω του ότι χρησιμοποιείται ως αφροδισιακό έλαβε τον μεσαίωνα και το όνομα L L .
Χρησιμοποιήθηκε πολύ σε έλκη, πολύποδες, στομαχικές παθήσεις, ως καθαρτικό, αποχρεμπτικό, αντιρευματικό. Στις λαϊκές βοτανοθεραπευτικές αναφέρεται η χρήση του επίσης ως διουρητικού και εκτρωτικού.
Δραστικά μέρη-Συστατικά
Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη. Η πρόσφατη ρίζα έχει γεύση καυστική και λίγο πικρή. Τιθέμενη επί του δέρματος προκαλεί φλύκταινες. Εσωτερικά προκαλεί οίδημα γλώσσας, εμετούς, σπασμούς, διαστολή κόρης, αναισθησία . Η ρίζα ξηρή ή καβουρδισμένη χάνει την καυστικότητά της. Τα φύλλα ερεθίζουν το δέρμα. Όλο το φυτό περιέχει ένα δηλητήριο χημικώς ασταθές, την αροίνη. Η αροίνη είναι ερεθιστική για το δέρμα και τοπική για το Κ.Ν.Σ. Συχνά συμβαίνουν δηλητηριάσεις σε παιδιά που τρώνε τους καρπούς του φυτού. Όταν βραστεί ή αποξηρανθεί το φυτό, η αροίνη διασπάται.
Συνοψίζοντας οι ενέργειες του φυτού είναι: διουρητική, καθαρτική, αφροδισιακή, εκτρωτική, αποχρεμπτική, κατά ελκών, πολυπόδων, αντιρευματική.
Συστατικά: αροίνη (τοξικό συστατικό), άμυλο σε μεγάλη ποσότητα, σάκχαρο 4,5%, κολλώδεις ουσίες (κόμμι) 5,5%, βασσορίνη 5%, σαπωνίνες. Οι σαπωνίνες προκαλούν υπεραιμία των βλεννογόνων και αύξηση της αιμάτωσης των σπλάχνων με αποτέλεσμα να έχουν διουρητική, εκτρωτική, αφροδισιακή και σε συνδυασμό με άλλες ουσίες προκαλούν καθαρτική ενέργεια. Η βασσορίνη είναι πολυσακχαρίτης αδιάλυτος στο νερό, εντός του οποίου διογκούται στο 4πλάσιο (καθαρτική ενέργεια). Σε περιπτώσεις γαστριτίδων ή πεπτικού έλκους η ενέργεια οφείλεται στο περιεχόμενο κόμμι που επικαλύπτει τον βλεννογόνο, τον προασπίζει από βλαπτικές επιδράσεις, ελαττώνει τον πόνο και περιορίζει την φλεγμονή. Η αποχρεμπτική ενέργεια του αφεψήματος οφείλεται πιθανώς στην επί μακρόν διατηρούμενη θερμότητα επί καταπόσεως (λόγω της κολλώδους ουσίας που περιέχει) και στην αντανακλαστική αύξηση των εκκρίσεων της τραχείας και βρόγχων. Για τον ίδιο λόγο χρησιμοποιείται και στην λαρυγγοτραχείτιδα, σε συνδυασμό με την προστατευτική επίδραση του κόμμεος. Εξωτερικά επιθέματα νωπής μη βρασμένης ρίζας προκαλούν υπεραιμία στην πάσχουσα άρθρωση και ύφεση του άλγους, λόγω ερεθιστικής επίδρασης της αροίνης επί του δέρματος. Στην περίπτωση που βράζεται η αναλγητική της ενέργεια οφείλεται στη θερμότητα του επιθέματος και στις σαπωνίνες. Επίσης βρασμένη ή αποξηραμένη σαν επίθεμα εξωτερικά υποβοηθεί στην επούλωση ελκών λόγω της κολλώδους ουσίας (κόμμι) που περιέχει. Συμπεραίνεται ότι είναι γνωστή και διαδεδομένη η χρήση της ρίζας Arum Maculatum ως επιθέματος στην αρθρίτιδα από τους αρχαίους Έλληνες που την χρησιμοποιούσαν όμως νωπή και όχι βρασμένη. Το επίθεμα βρασμένης ρίζας που χρησιμοποιείται στο Ζαγόρι δρα κυρίως ως θερμό επίθεμα.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Όλα τα είδη του γένους αυτού, έχουν δηλητηριώδεις ιδιότητες και χρειάζεται προσοχή, γιατί τα μικρά παιδιά έλκονται από το κόκκινο χρώμα της ταξικαρπίας του.
Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ειδικά όταν λαμβάνετε ταυτόχρονα άλλα φάρμακα, βότανα ακόμα και συμπληρώματα. Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι καθαρά και μόνο για ενημερωτικό σκοπό.
Πηγή: Η λαϊκή βοτανοθεραπευτική στο Ζαγόρι-Μιχαήλ Μάλαμα-Ιωάννινα 1982
