Της Ψυχολόγου Κριστίας Κασάπη
Στη σημερινή κοινωνία βλέπουμε να συμβαίνουν διάφορες καταστάσεις οι οποίες έχουν ξεφύγει και κανένας περιορισμός φαίνεται να μην τα αποτρέπει. Κάπου εδώ έγκειται η πολύτιμη αξία των ορίων τόσο για το κάθε άτομο ξεχωριστά όσο και για το σύνολο όλων των ατόμων. Γιατί μας είναι τόσο χρήσιμα? Για πολλούς τα όρια φαντάζουν να είναι περιοριστικά μέτρα, για άλλους ίσως να είναι το πλαίσιο στο οποίο μπορούν να κινηθούν, άλλοι θα έλεγαν ότι είναι μια πηγή άγχους, άλλοι ότι αποτελούν ασπίδα ασφαλείας, τελικά ποια είναι η σωστή/αποδεκτή απάντηση? ίσως και να μην υπάρχει.
Advertisment
Τι είναι τα προσωπικά όρια; Με τον όρο προσωπικά όρια εννοούμε τα όρια αυτά τα οποία καθορίζουν τον προσωπικό μας χώρο τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Επίσης, είναι αυτά τα οποία μας βοηθούν να διαχωρίσουμε τον εαυτό μας από τους άλλους, εκεί όπου μπορεί να γίνει αντιληπτή η μια ύπαρξη σαν ακέραιος εαυτός από την άλλη. Σκέψεις και συναισθήματα διαχωρίζονται. Ο «προσωπικός χώρος» του καθενός διαμορφώνεται από τα δικά του όρια ώστε να τον προστατεύουν από πιθανή χειραγώγηση ή εκμετάλλευση. Τα προσωπικά όρια καθορίζονται με κύριο παράγοντα την έκταση του σωματικού και συναισθηματικού χώρου του κάθε ατόμου.
Αξία ανεκτίμητη τα προσωπικά όρια
Πολύτιμα και υγιή όρια θεωρούνται αυτά τα οποία ενδυναμώνουν το άτομο, το προστατεύουν ώστε να διατηρήσει ότι έχει δημιουργήσει, την αυτοεκτίμησή του, τον αυτοσεβασμό του. Απώτερος στόχος των ορίων είναι το να απολαμβάνουμε τον εαυτό μας ως υγιή και τις σχέσεις τις οποίες αναπτύσσουμε. Μη υγιή όρια θα ονομάζαμαε αυτά τα οποία επιφέρουν δυσκολίες στη ζωή του ατόμου, πόνο, θλίψη, συγκρούσεις όπου μπορούν να οδηγήσουν σε άγχος, εξάρτηση, κατάθλιψη ή ψυχοσωματική ασθένεια.
Απ΄την άλλη η έλλειψη ορίων θα λέγαμε ότι μοιάζει με ένα σκοτεινό δωμάτιο στο οποίο δεν υπάρχει ίχνος φωτός και δεν ξέρεις προς ποια κατεύθυνση να πορευτείς ή τι είναι πιθανό να συμβεί. Βέβαια, από την αντίπερα όχθη τα πολύ αυστηρά όρια επιφέρουν αρνητικές συνέπειες, όπου το άτομο ίσως να απομονωθεί, περιορίζοντας οτιδήποτε υπάρχει γύρω του. Φυσικά δεν μπορεί κανείς να ορίσει τα όρια με μια γραμμή γιατί αυτή η γραμμή βρίσκεται στο μυαλό του κάθενός, καθώς επίσης είναι αόρατη. Για κάθε άτομο οι γραμμές είναι διαφορετικές, έχουν δική τους ξεχωριστή μορφή, μέγεθος και χρώμα.
Advertisment
Είδη προσωπικών ορίων
Σωματικά όρια
Όταν αναφερόμαστε στα σωματικά όρια του κάθε ατόμου τότε εννοούμε τη σωματική μας προστασία από οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο άτομο. Τα σωματικά όρια αφορούν το σώμα, την αίσθηση του προσωπικού ζωτικού χώρου, την σεξουαλική προτίμηση και την ιδιωτικότητα. Οι κινήσεις, εκφράσεις λεκτικές ή και μη λεκτικές εκφράζουν το είδος των ορίων που έχει θέσει το άτομο για τον εαυτό του. Κάτι που ίσως θα βοηθούσε στο να αντιληφθούμε τα σωματικά μας όρια θα ήταν μια κίνηση όπως το να ανοίγαμε τα χέρια μας σε έκταση του σώματός μας έτσι θα δημιουργηθεί ένας κυκλικός χώρος γύρω μας όπου διάμετρος θα είναι η έκταση των χεριών μας. Για παράδειγμα, πολλά άτομα ασυνείδητα όταν τα πλησιάσει κάποιος πολύ κοντά στο πρόσωπο και στο σώμα τους αντιδρούν αμέσως κάνοντας ένα βήμα προς τα πίσω προκειμένου να επαναφέρουν τον προσωπικό τους χώρο.
Κάνοντας αυτό, στέλνουν ένα μη-λεκτικό μήνυμα στο άτομο που βρίσκεται απέναντί τους ότι έχει εισβάλει στον προσωπικό τους χώρο. Αν το άτομο αυτό δεν το αντιληφθεί τότε καλό θα ήταν να υπερασπιστείτε τα όρια σας εκφράζοντάς με λεκτικό τρόπο την δυσαρέσκειά σας.
Βέβαια τα όρια ποικίλουν από άτομο σε άτομο γιατί, η προσωπικότητα του καθενός, η ιστορία του, το σύστημα αξιών του και πολλά άλλα στοιχεία που ίσως δεν συνειδητοποιεί, παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πόσο προσωπικό χώρο χρειάζεται για να νιώθει κανείς άνετα. Επίσης κανείς δεν μπορεί να σε αγγίζει χωρίς την δική σου θέληση, δεν μπορεί κανείς να εισβάλει στο χώρο σου αν εσύ δεν του το επιτρέπεις κ.ά.
Συναισθηματικά και διανοητικά όρια
Πολύ σημαντικά θεωρούνται τα συναισθηματικά όρια τα οποία προστατεύουν το άτομο με ένα πιο νοητικό τρόπο. Όταν υπάρχουν τα συναισθηματικά όρια το άτομο διατηρεί την ικανότητα του να διαχωρίζει τα συναισθήματά του από τους άλλους. Όταν τα όρια αυτά δεν έχουν καλή βάση τότε το άτομο μένει απροστάτευτο, χωρίς κάλυψη. Συχνά παρατηρούμε άτομα να απογοητεύονται από τα λόγια, τις πράξεις και τις σκέψεις των άλλων και αυτό λόγω του ότι τα όρια φαίνεται να μην είναι καλά θεμελιωμένα. Όταν ένα άτομο δεν μπορεί να διαχωρίσει τα συναισθήματά του από αυτά των δικών του ατόμων τότε έμμεσα τους επιτρέπει να ρυθμίζουν την διάθεσή του. Επίσης όταν το άτομο έχει την ανάγκη να ευχαριστεί συνεχώς τους άλλους καταπιέζοντας τις δικές του επιθυμίες τότε πάλι τα όρια αυτά ίσως να είναι ανελλιπή. Κάπου εδώ έγκειται το θέμα της απόρριψης όπου το άτομο πιστεύει ότι αν δεν ευχαριστήσει τον άλλο θα τον εγκαταλείψει. Επίσης, το άτομο ίσως να φοβάται την αντιπαράθεση με κάποιο άλλο άτομο άρα δεν πολεμάει για την θέση του. Τέλος, υπάρχουν άτομα τα οποία δεν έχουν μάθει να έχουν όρια γι’ αυτό και πολύ απλά δεν μπορούν να τα υπερασπιστούν. Υγιή και μη υγιή όρια
Τα υγιή όρια είναι δυνατά αλλά και εύκαμπτα, σε αντίθεση με τα μη υγιή όρια, είτε είναι πολύ άκαμπτα ή πολύ χαλαρά ή ανύπαρκτα και αυτό οφείλεται σε βλάβη που έχουν υποστεί από προηγούμενες εμπειρίες. Πολύ συχνά οι άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι για τις σχέσεις που έχουν δημιουργήσει οι οποίες ίσως να ήταν επιβλαβείς ή κακοποιητικές και αυτό γιατί τα όρια τους πολλές φορές έχουν υποστεί βλάβη και χρειάζονται αποκατάσταση. Υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτοσεβασμός επιδεικνύουν χαρακτηριστικά ενός ατόμου με υγιή όρια. Είναι άτομο το οποίο τιμά τις προσωπικές του αξίες και πεποιθήσεις, ακόμη κι αν αυτό δεν αρέσει στους άλλους. Στις σχέσεις του μοιράζεται τις προσωπικές του πληροφορίες με ένα αμοιβαίο τρόπο σε αντίθεση με ένα άτομο χωρίς υγιή όρια το οποίο σε μισή ώρα είναι ικανό να σου εξιστορήσει την ιστορία της ζωής του, ή και άτομα τα οποία γνωρίζεις για χρόνια αλλά δεν ξέρεις αρκετά γι’ αυτούς, κάπως έτσι θα λέγαμε ότι μοιάζουν τα δυο άκρα στην γραμμή των ορίων.
Στις σχέσεις είναι σημαντικό το άτομο να μην δρα παρορμητικά ώστε να μην παραβιάζεται κανένα όριο και από τις δυο πλευρές. Καθημερινά συναντάμε άτομα τα οποία έχουν μάθει να λένε Ναι και Όχι με σιγουριά και ειλικρίνεια και αυτοί είναι οι άνθρωποι οι οποίοι είναι σταθεροί σε πολλές από τις αποφάσεις του. Πολύ σημαντικές θεωρούνται οι προσωπικές ανάγκες του κάθε ατόμου οι οποίες ίσως διαφέρουν ή μοιάζουν με των υπολοίπων. Αλληλένδετη είναι και η αναγνώριση των ορίων των άλλων, τα οποία κάθε άτομο πρέπει να τα δέχεται με σεβασμό. Βοηθητικό θα ήταν αν το κάθε άτομο ενθάρρυνε τον εαυτό του να κάνει υγιείς επιλογές αναλαμβάνοντας την ευθύνη για οτιδήποτε αυτό μπορεί να επιφέρει. Όταν το άτομο θυσιάζεται για τους άλλους θέτοντας τον εαυτό του σε δεύτερη μοίρα τότε αμέσως αποδυναμώνεται και νιώθει αδύναμο. Όταν οι αξίες και τα πιστεύω του έχουν πάψει να ισχύουν.
Τέλος, θα ήταν πολύ καλύτερο αν λέγαμε στο άτομο το οποίο βρίσκεται απέναντί μας ότι έχει παραβιάσει τα όρια μας ώστε να αποφύγουμε πολλές από τις συγκρούσεις που υπάρχουν (εσωτερικές ή εξωτερικές). Σημαντικό είναι να αναγνωρίζουμε το πώς νιώθουμε και πως η συναισθηματική μας κατάσταση επηρεάζεται από τους άλλους και σε ποιο βαθμό.
Το γράψιμο με βοηθάει να αναπτυχθώ σαν άνθρωπος καθώς μέσα από αυτό ταξιδεύω μαθαίνοντας. Η ανθρώπινη ψυχή είναι ότι πολυτιμότερο έχουμε σε αυτή την ζωή. Εγγεγραμμένη Κλινική Ψυχολόγος
- Η μόνη στιγμή που πραγματικά ζεις… ΤΟ ΤΩΡΑ… - 12 Μαΐου 2016
- Τα όρια… μια γραμμή ιδιοκτησίας - 14 Μαρτίου 2016
- Μια επιτυχημένη ζωή - 8 Φεβρουαρίου 2016
