Έριχ Φρομ: Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι
σχέσεις αλλοτριωμένων αυτομάτων
Οι σχέσεις σήμερα είναι διαφορετικές από τα προηγούμενα χρόνια. Και όσο περνάνε τα χρόνια γίνονται ακόμα πιο διαφορετικές και περίεργες, πιο συμφεροντολογικές και πρακτικές. Έχει χαθεί η αληθινή ένωση μεταξύ φίλων, συντρόφων και οικογενειών, όλα πλέον αφορούν το ποιος έδωσε πιο πολλά και τι πήρε πίσω ως αντάλλαγμα.
Advertisment
Διαβάζουμε σχετικά, σε ένα υπέροχο απόσπασμα από το βιβλίο του Έριχ Φρομ “Η τέχνη της αγάπης” πως ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αποξενωθεί από τον εαυτό του, από το συνάνθρωπό του και από τη φύση, έχει μεταβληθεί σε εμπόρευμα και αντιλαμβάνεται τις δυνάμεις της ζωής του σαν μια επένδυση που πρέπει να του αποφέρει το ανώτατο δυνατό κέρδος, στις δοσμένες συνθήκες της αγοράς.
Διαβάστε: Φοβία δέσμευσης και «άγχος σχέσης»: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται
Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ουσιαστικά σχέσεις αλλοτριωμένων αυτομάτων, που το καθένα βασίζει την ασφάλειά του στο να παραμένει κοντά στο κοπάδι, να μη διαφέρει στη σκέψη, στα συναισθήματα ή στην πράξη από τους άλλους. Και ενώ ο καθένας προσπαθεί να παραμείνει όσο κοντύτερα στους άλλους, όλοι παραμένουν ολοκληρωτικά μόνοι, όλοι νιώθουν να τους διαπερνά βαθύ αίσθημα ανασφάλειας και ενοχής, που πάντοτε εμφανίζεται όταν δεν ξεπερνιέται η ανθρώπινη μοναξιά. Ο πολιτισμός μας προσφέρει πολλά καταπραϋντικά που βοηθούν τους ανθρώπους να διατηρούν συνειδητή άγνοια αυτής τους της μοναξιάς.
Advertisment
1. Την αυστηρή ρουτίνα της γραφειοκρατούμενης, μηχανικής εργασίας, που κάνει τα άτομα να μην συναισθάνονται τις πιο βαθιές ανθρώπινες επιθυμίες τους, τη λαχτάρα να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και να ενωθούν με τους άλλους.
2. Τη ρουτίνα της ψυχαγωγίας, με την παθητική κατανάλωση ήχων και θεαμάτων που προσφέρει η βιομηχανία της ψυχαγωγίας.
3. Την ικανοποίηση να αγοράζει διαρκώς καινούργια πράγματα και να τα ανανεώνει.
Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι πράγματι πολύ κοντά στην εικόνα που περιγράφει ο Χάξλευ στο βιβλίο του “Ο θαυμαστός νέος κόσμος”: καλοθρεμένος, καλοντυμένος, ικανοποιημένος σεξουαλικά, ωστόσο χωρίς προσωπικότητα, χωρίς καμία επαφή με τους συνανθρώπους του εκτός από την πιο επιφανειακή, κατευθυνόμενος από συνθήματα που τόσο επιγραμματικά διατυπώνει ο Χάξλευ, όπως “όταν τα ανθρώπινα γρανάζια έχουν αισθήματα, η κοινωνική μηχανή παθαίνει εμπλοκές”.
Ο κόσμος όλος είναι ένα μεγάλο αντικείμενο για την όρεξή μας, ένα μεγάλο μήλο, μια μεγάλη μπουκάλα, ένας μεγάλος μαστός, κι εμείς θηλάζουμε, πάντα προσδοκούμε, ελπίζουμε και πάντα απογοητευόμαστε. Ο χαρακτήρας μας ειναι ρυθμισμένος να ανταλλάσσει και να παίρνει, να αλλάζει και να καταναλώνει. Το καθετί, πνευματικό ή υλικό, γίνεται αντικείμενο ανταλλαγής και κατανάλωσης.
Τι δίνει αλήθεια ένας άνθρωπος στο συνάνθρωπό του;
Δίνει από τον εαυτό του, από το πιο πολύτιμο που έχει, δίνει από τη ζωή του. Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι θυσιάζει τη ζωή του για τον άλλο, αλλά ότι του δίνει από εκείνο που είναι ζωντανό μέσα του. Του δίνει από τη χαρά του, από το ενδιαφέρον, την κατανόηση, τη γνώση, το χιούμορ, τη θλίψη του- απ’ όλες τις εκφράσεις και εκδηλώσεις της ζωής που κρύβει μέσα του. Και καθώς δίνει μ΄αυτό το τρόπο, εμπλουτίζει το συνάνθρωπο, δυναμώνει το αίσθημα της ζωντάνιας του με το να δυναμώνει τη δική του αίσθηση ύπαρξης. Δε δίνει με σκοπό να πάρει. Η προσφορά είναι από μόνη της μια εξαίσια χαρά. Καθώς όμως δίνει, δεν μπορεί παρά να γεννήσει κάτι καινούργιο μέσα στον άλλο άνθρωπο και αυτό που γεννιέται αντανακλάται πάλι σ’ αυτόν.
Αλλά πέρα από το στοιχείο της προσφοράς, ο ενεργητικός χαρακτήρας της αγάπης γίνεται φανερός στο ότι πάντα περιέχει ορισμένα βασικά στοιχεία που είναι κοινά σε όλες τις μορφές της αγάπης. Αυτά τα στοιχεία είναι: φροντίδα, ευθύνη, σεβασμός και γνώση.
