Αφορμή και όχι αιτία για πολλές ευχές και αγκαλιές, ανταλλαγή χωρίς… αντάλλαγμα, αστραφτερά περιτυλίγματα, γιορτινές πολύχρωμες κορδέλες, τα χριστουγεννιάτικα δώρα είναι μια χειρονομία αγάπης, χαράς και… savoir vivre, καθώς η γιορτινή περίοδος είναι γεμάτη από προσκλήσεις και επισκέψεις. Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση τα χριστουγεννιάτικα δώρα, γεμάτα χαρά και συμβολισμούς αγάπης άρχισαν να γράφουν την ιστορία τους με τους τρεις μάγους πάνω από τη φάτνη του θείου βρέφους να προσφέρουν σμύρνα, λιβάνι και χρυσό.
Μελετητές τα συνδέουν -ως χειρονομία- πάντως και με παλαιότερες παραδόσεις, όταν παγανιστές στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή προσέφεραν δώρα σε χειμωνιάτικες γιορτές, συμπεριλαμβανομένης και της Saturnalia, γιορτής των Ρωμαίων αφιερωμένη στον Κρόνο τον θεό της αγροτικής καλλιέργειας. Στο ταξίδι του μέσα στο χρόνο το χριστουγεννιάτικο δώρο έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του παζλ των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε εποχής αγαπήθηκε, πολλές φορές πολεμήθηκε ως λόγος και αιτία εμπορευματοποίησης των Χριστουγέννων, ωστόσο κατάφερε μέχρι σήμερα να στέκεται ελκυστικό πίσω από τις στολισμένες βιτρίνες των καταστημάτων περιμένοντας μικρούς μια μεγάλους για το «παιχνίδι» της επιλογής.
Advertisment
Δώρα: Φαντασία vs οικονομικής κρίσης
Η «Εναλλακτική Δράση» απευθύνθηκε στην Κοινωνιολόγο και Διδάκτωρ Ψυχολογίας κα Γεωργία Δηλάκη, η οποία μιλά για τη συναισθηματική αξία του χριστουγεννιάτικου δώρου, η οποία δεν έχει καμία σχέση με το καρτελάκι που αναγράφει την τιμή του, την ανιδιοτελή προσφορά που συμβολίζει, αλλά και για τη σημασία του… περιτυλίγματος! Ακόμη, μας συμβουλεύει να επιστρατεύσουμε τη φαντασία και τη δημιουργικότητά μας για δώρα με αξία, που δεν χρειάζονται μια περιουσία.
Η ατμόσφαιρα γύρω μας είναι ήδη γιορτινή. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο περιτριγυρισμένο με τα δώρα σε εντυπωσιακά περιτυλίγματα είναι ίσως η πιο δημοφιλής εικόνα των ημερών. Τελικά τι συμβολίζουν τα δώρα των Χριστουγέννων;
Εκεί, όπου αστρονομικά είναι η μικρότερη διάρκεια της μέρας, έρχεται η γέννηση του Χριστού και μας τυλίγει το φως της Αγάπης, της αθωότητας, πλημμυρίζοντάς μας θετικά συναισθήματα. Ο Κάσπαρ, ο Μελχιόρ και ο Βαλτάσαρ, οι τρεις μάγοι, που αντιπροσωπεύουν όλο τον κόσμο, έσπευσαν, οδηγούμενοι από το άστρο της Βηθλεέμ, να φέρουν στο νεογέννητο Χριστό τρία δώρα, σμύρνα, χρυσό και λίβανο αντίστοιχα, ενώ η Παναγία τους έδωσε ένα κομμάτι από τα σπάργανα του Χριστού για ευλογία. Κάθε χρόνο βιώνουμε το χαρμόσυνο μήνυμα των Χριστουγέννων μέσα από ένα στολισμένο περιβάλλον και την ανταλλαγή δώρων. Όλα γύρω μας έχουν τον επιθετικό προσδιορισμό των Χριστουγέννων: Χριστουγεννιάτικη αγορά, Χριστουγεννιάτικα ψώνια, Χριστουγεννιάτικα δώρα.
Advertisment
Η χειρονομία της προσφοράς δώρου είναι εσωτερική συναισθηματική ανάγκη ή απλώς μια τυπική διαδικασία;
Το δώρο μπορεί να είναι μέρος εθιμοτυπικής επίσκεψης, τυπικό ή ανταπόδοση σε κάποια υποχρέωση, π.χ. σε μια ονομαστική γιορτή. Όμως, τη γιορτή των Χριστουγέννων, που αποτελεί τη μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης και συνδέεται με αγάπη, προσφορά, αλληλεγγύη, τα δώρα μας δεν μπορούν να έχουν άλλο χαρακτήρα από το συναισθηματικό. Η ανιδιοτελής προσφορά είτε σε δικούς μας ανθρώπους είτε σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, αποτελεί και για εμάς πηγή άντλησης θετικών συναισθημάτων, προσφέροντας έντονη εσωτερική ικανοποίηση και πληρότητα.
Το κάνουμε… κομματάκια για να ικανοποιήσουμε την περιέργειά μας για το περιεχόμενο. Τελικά το περιτύλιγμα έχει σημασία σε ένα δώρο;
Το περιτύλιγμα ενός δώρου –χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα φτάσουμε στο άλλο άκρο, της επίδειξης, της υπερίσχυσης της επιφάνειας έναντι της ουσίας- αναδεικνύει το σεβασμό και την εκτίμησή μας για τον παραλήπτη του. Ένα μελετημένο και προσεγμένο περιτύλιγμα προσδίδει μοναδικότητα στο δώρο μας, κάνοντάς μας ξεχωριστούς στην καρδιά του παραλήπτη, ενώ, παράλληλα, κάνει τον παραλήπτη να νιώσει και ο ίδιος μοναδικός.
Η οικονομική κρίση βλάπτει σοβαρά τα ψώνια μας. Τι γίνεται αν δεν είμαστε σε θέση να προσφέρουμε το δώρο που θα θέλαμε;
Πρωτίστως συνειδητοποιούμε κάτι, που θα έπρεπε να είχαμε συνειδητοποιήσει και πριν την οικονομική κρίση, ότι δεν χρειάζεται, απαραίτητα, να ξοδέψουμε πολλά χρήματα για να χαρακτηριστεί επιτυχημένο το δώρο μας ή να μείνει αξέχαστο στον αγαπημένο μας παραλήπτη. Δεύτερον, επιστρατεύουμε τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και «κρυμμένες» ικανότητες και δυνατότητες –που όλοι έχουμε- για να προσθέσουμε στο δώρο μας στοιχεία που θα αποδειχτούν σημαντικότερης αξίας από τη χρηματική για τον παραλήπτη του.
Η ανάγκη μας για συναισθηματική επικοινωνία και δημιουργική αλληλεπίδραση με τους άλλους, μέσω της προσφοράς δώρων, αποδεικνύεται, σίγουρα, πιο δυνατή από την οικονομική κρίση και τους περιορισμούς της.
Πώς εξηγούμε στα παιδιά μας ότι δεν μπορούν να έχουν όλα τα δώρα που θέλουν;
Τα παιδιά καταλαβαίνουν πολλά περισσότερα απ’ ό,τι νομίζουμε: όλα τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο σπίτι. Από την άλλη, δεν μπορούμε να τους στερήσουμε τη «μαγεία» των δώρων. Οπότε, θα συζητήσουμε μαζί τους για τη σημασία των Χριστουγέννων, αναδεικνύοντας ότι αυτό που έχει αξία είναι η χειρονομία της προσφοράς ενός δώρου και όχι η οικονομική του αξία. Η καλλιέργεια αυτού του κλίματος αποτελεί και μέρος της διαπαιδαγώγησης των παιδιών και από τους γονείς και από τους δασκάλους, για να μην ταυτίσουν τα Χριστούγεννα με τον υπερ-καταναλωτισμό.
Οι γονείς μπορούν, επιπλέον, να δώσουν έμφαση στην έκπληξη, στη χρησιμότητα του δώρου τους, στο χρόνο που θα αφιερώσουν στο παιδί τους για να ανοίξουν μαζί το δώρο και να βιώσουν ευχάριστες οικογενειακές στιγμές. Έτσι συμβάλλουν στη δημιουργία όμορφων αναμνήσεων, που θα συνοδεύουν το παιδί και στην ενήλικη ζωή του και δεν θα το κάνουν να νιώθει ότι στερήθηκε στα παιδικά του χρόνια τα δώρα των Χριστουγέννων.
Άη Βασίλης, Saint Nicolas, Μπεφάνα: Όλες οι αγαπημένες μορφές που κουβαλούν τα δώρα των παιδιών, ζωντανεύουν αυτές τις μέρες. Τι συμβολίζουν; Τις απομυθοποιούμε ή όχι;
Για τη Χριστιανοσύνη ο Άγιος Βασίλης έζησε στην Καππαδοκία και είναι εμπνευστής και ο πρώτος δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας. Παρά το γεγονός ότι κάθε πολιτισμός, σε κάθε γωνιά του πλανήτη, έχει ονομάσει διαφορετικά τον Άγιο Βασίλη, όλοι συμφωνούν στο συμβολισμό του, που είναι η γενναιοδωρία, η πίστη, η ελπίδα, η αγάπη. Δεν είναι φορτωμένος μόνο με δώρα αλλά και με αξίες, που τόσο χρειαζόμαστε σήμερα. Όλοι έχουμε ανάγκη στη ζωή μας όσα ο Άγιος Βασίλης αντιπροσωπεύει, είτε είμαστε παιδιά είτε είμαστε ενήλικες γι’αυτό, ας μην «γκρεμίσουμε» ποτέ τον Άγιο Βασίλη μέσα μας!
Δώρα παντού: Στα παπούτσια, στις κάλτσες, στο τζάκι…
Για τους μικρούς της παρέας το χριστουγεννιάτικο δώρο είναι πολλές φορές ακόμη και το αποτέλεσμα μιας ατέλειωτης προσμονής πολλών μηνών. Η επιθυμία και η ανυπομονησία είναι γραμμένη στο βλέμμα, ωστόσο το να πάρουν τελικά στα χέρια τους το δώρο τους έχει μια παραμυθένια διαδικασία και άγραφους νόμους που ακολουθούν όλοι ανεξαιρέτως οι μεγάλοι ανά τον κόσμο.
Τα δώρα των Χριστουγέννων «κρύβονται» σε διαφορετικά μέρη
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, μικρά και μεγάλα παιδιά βρίσκουν τα δώρα τους στα παπούτσια ή στις μπότες που αφήνουν γι΄αυτόν ακριβώς τον λόγο. Στην Ιταλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι κρυμμένα μέσα σε παραφουσκωμένες κάλτσες που κρέμονται στο τζάκι. Σε άλλες χώρες, τα δώρα για τους φίλους και την οικογένεια περιμένουν κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο, συχνά ανοίγονται το πρωί των Χριστουγέννων από ολόκληρη την οικογένεια.
Σύμφωνα με τις παραδόσεις κάθε λαού τα χριστουγεννιάτικα δώρα δεν ανοίγονται την ίδια μέρα. Τα πρώτα δώρα ανοίγονται την παραμονή του Αγίου Νικολάου στις 5 Δεκεμβρίου, όταν τα παιδιά της Ολλανδίας δέχονται δώρα. Την ημέρα του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου), παιδιά από το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Τσεχία και ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες ανοίγουν μερικά από τα δώρα τους.
Στην Ελλάδα, καθώς και σε πολλές άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, ανοίγουν τα δώρα τους την Ημέρα των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου. Τα τελευταία δώρα ξεκινούν στις 6 Ιανουαρίου, στην παραδοσιακή Epiphany, που γιορτάζεται σε καθολικές χώρες όπως η Ισπανία και το Μεξικό.
Υπάρχουν και οι πολέμιοι των Χριστουγεννιάτικων δώρων
Ακόμη και τα χριστουγεννιάτικα δώρα έχουν τους επικριτές τους. Ένας από τους πλέον γνωστούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο οικονομολόγος του Yale University Joel Waldfogel έχει εκφράσει ανοιχτά τις αρνητικές για τα δώρα των Χριστουγέννων απόψεις του εδώ και περίπου 25 χρόνια. Έχει ασκήσει πίεση στην Αμερική για να εγκαταλείψει το δώρο Χριστουγέννων, το οποίο ονομάζει «όργιο καταστροφής πλούτου».
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε ο Waldfogel το ένα τρίτο των διακοπών δεν πληρώνεται ακόμη δύο μήνες μετά τα Χριστούγεννα. Ακόμα χειρότερα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας, στους περισσότερους από εμάς φαίνεται ότι δεν αρέσουν πολλά από τα δώρα που λαμβάνουμε. Πουλόβερ που δεν φοράμε ποτέ και τα βιβλία δεν διαβάζουμε ισοδυναμούν με περίπου το 18% των χριστουγεννιάτικων δαπανών – ένα εκπληκτικό ποσό 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η αγορά μπορεί να ενισχύσει την οικονομία, αλλά ο Waldfogel ισχυρίζεται ότι “αν οι δαπάνες που πραγματοποιούμε δεν παράγουν ικανοποίηση, τότε είναι δύσκολο να μετρηθεί».
Πάντα θα υπάρχουν οι… Σκρουτζ των παραμυθιών για να επιβεβαιώνουν τη δύναμη που έχει στην πραγματικότητα η γιορτή των Χριστουγέννων. Δύναμη που διώχνει το μίσος και ανοίγει το παράθυρο στην αγάπη, διώχνει τη μιζέρια και φέρνει το χαμόγελο, την αλληλεγγύη, τη συμπόνια προς τον συνάνθρωπο.
Αρκεί να την αφήσουμε!
Ευχαριστούμε θερμά την κα. Γεωργία Δηλάκη για την παραχώρηση της συνέντευξης.
Της Ντίνας Διονυσοπούλου – Δημοσιογράφος
